Referat o’zbekistonda hokimiyatlar bo’linishi prinspining amal qilishi



Download 283,32 Kb.
Pdf ko'rish
Sana19.11.2019
Hajmi283,32 Kb.
#26445
TuriReferat
Bog'liq
ozbekistonda hokimiyatlar bolinishi prinspining amal qilishi


O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI 

OLIY VA O‘RTA-MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI 

TOSHKENT DAVLAT SHARQSHUNOSLIK INSTITUTI 

 

Jahon siyosati va tarix fakulteti 

 

 

REFERAT 

 

O’ZBEKISTONDA HOKIMIYATLAR BO’LINISHI 

 PRINSPINING AMAL QILISHI 

 

 

 

 

 



Bajardi: Arslonov Javohir 

Jahon siyosati yo‘nalishi 

 1-kurs talabasi 

 

 



 

 

Toshkent - 2013



 O’zbekistonda hokimyatlar  bo’linishi  prinsipining  amal qilishi 

 

Reja: 

I.  KIRISH. 

II. ASOSIY QISM: 

1) Hokimyatlar bo’linishi nazariyasining shakillanishi 

2) Hokimyatlar tarmoqlarining o’zaro muvozanatda ushlash tizimi 

3) O’zbekiston Respublikasida davlat hokimyatchiligi 

III. XULOSA. 

IV). FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI 

 

KIRISH 

  

  Siyosiy  hokimyat  mavzusi  siyosatshunoslik  fanida  hal  qiluvchi  o’rinni 

egallaydi.  Siyosiy  hokimyat  jamiyat  ijtimoiy  hayotining  eng  muhim  elementidir. 

Bevosita uning vositasi orqali siyosiy tizim barcha elementlarining harakati amalga 

oshadi.  Hozirgi kunda O’zbekiston huquqiy davlat qurish va fuqorolik jamiyatini 

shakillantirish  yo’lidan  qat’iy  ketmoqda.  Yurtboshimiz    I.A.Karimov 

takidlaganlaridek, «...mustaqillikni mustahkamlash, jamiyatni demokratlashtirish va 

yangilash  biz  uchun  hamisha  birinchi  darajali  ustuvor  maqsad  va  vazifa  bo’lib 

qolaveradi.»

1



  Huquqiy  davlat  qurish  murakkab,  keng  qamrovli  va  ko’p  qirrali  jarayon 

bo’lib, rivojlangan  davlatlardan  tortib, endi rivojlanayotgan davlatlarning  eng  yangi 

tarixi buni ko’rsatib turibdi. 

   


Mustaqil  davlatchiligimizni  tashkil  etishda,  jahon  davlatchiligi  amalyotida 

sinalgan  tamoyil  –  hokimyatlar  bo’linishiga  asoslanishi  asosiy  Qonunimizda 

mustahkamlab qo’yildi. 

  Hokimyatlar  bo’linishi  tamoyili,  hokimkyat  organlarini  tashkil  etishning 

samarali  mexanizimi  sifatida  o’zini  ko’rsatib  kelmoqda.  O’zbekistonda 

mustaqillikning  dastlabki  yillaridayoq  qabul  qilingan  qonunlardan  biri  bo’lgan 

“Davlat  mustaqilligi  asoslari”  to’g’risidagi  qonunning  5-moddasidayoq  hokimyatlar 

bo’linishi  tamoyili  mustahkamlangan  edi.  1992  yil  8  dekabrda  qabul  qilingan 

Konsitutsiyamizning  11-moddasida  bu  tamoyil  uzil-kesil  konstitutsiyaviy  tarzda 

mustahkamlab  qo’yildi.  Ma’lumki  hokimyatlar  bo’linishi  tamoyili,  davlat 

hokimyatining  samarali  ishlashini  ta’minlaydi.  Bu  tamoyilga  ko’ra  yaxit  davlat 

hokimyati uch tarmoqqa ajratiladi va har bir tarmoq boshqasining faoliyatini nazorat 

etib turadi, shu tariqa hokimyat suiste’mol qilinishiga chek qo’yiladi. 

                                                             

1

 Karimov I.A. «Bizning bosh maqsadimiz  –  jamiyatni demokratlashtirish va yangilash, mamlakatimizni 



moderinizatsiya va isloh etishdir».O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Qonunchilik palatasi va Senatining 2005 

yil 28 yanvarkuni bo’lgan qo’shma majlisida qilgan ma’ruzasi.T., «Sharq».. 2005. 34 –b. 



   

Hozirgi  kunda  davlatimizning  o’z  oldiga  qo’ygan  maqsad  va  vazifalariga 

qanchalik  tez  va  soz  erishishi,  ko’p  jihatdan  uning  davlat  organlariga  va  ularning 

samarali faoliyatiga bog’liq. 

Turon  zaminida  huquqqa  asoslanib,  faoliyat  yuritadigan  davlat  haqidagi 

fikirlar  asrlar  davomida  shakillanib,  sayqallanib  kelganligi  ko’pchilikka  ma’lum. 

Farobiy, Amir Temur, Alisher Navoiy, Bobur kabi buyuk mutafakkirlar fozil insonlar 

yashaydigan,  qonunga  asoslangan  adolatli  jamiyat  haqidagi  teran  fikirlarni  ilgari 

surganlar. 

   


Davlat  hokimyatini  tashkil  etishda,  hokimyatlar  bo’linishi  prinsipi  hozirgi 

kunda hokimyat tarmoqlari ishini samarali tashkil etishining sinalgan bir mexanizimi 

sifatida amal qilib kelmoqda. 


Hokimyatlar bo’linishi nazariyasining shakillanishi tarixi 

Kishilik jamiyati shakillangandan boshlab, odamlar o’z turmushini, hayotini 

yanada yahshi tashkil etish haqida bosh qotirib kelganlar, adolatli jamiyat, oqilona 

tartiblar bo’lishi haqida orzu qilganlar. 

  

 Jamiyat  taraqqiyotining  ma’lum  bir  bosqichida  ijtimoiy  omillar  va 



rivojlanish  natijasida,  davlat  va  huquq  paydo  bo’lgan.  Bu  vaqtdan  etiboran 

kishilarning  jamiyat  haqidagi  fikirlari  adolatli  davlat,  xalqparvar  hukumdor, 

oqilona qarorlar mavjud bo’lgan jamiyat bilan bog’liq bo’lgan. 

   


Davlat  hokimyati  va  davlatli  jamiyat  sharoitida  yashagan  odamlar  asta-sekin 

davlat  hokimyatining  kuchi,  uning  jamiyatda,  insonlar  hayotida  tutadigan  o’rni 

haqida  fikir  yuritadilar  va  davlat  hokimyatining  bir  hukmdor,  yoki  bironta  organ 

qo’lida  butkil  to’planib  qolishi  jamiyat  taraqqiyoti,  aholi  farovonligi  uchun  havfli 

ekanligini,  bu  holat  ko’pincha  hokimyatning  suiste’mol  qilinishiga  olib  kelishini 

chuqur anglab yetganlar. 

  An’anaviy tarzda hokimyatlar bo’linishi g’oyasining zamini sifatida Qadimgi 

Yunoniston  va  Qadimgi  Rim  qayd  etiladi.  Platon,  Arastu  va  boshqa  antik  davr 

mutafakkirlari o’zlari yshab turgan davlat tuzilmalari siyosiy tuzulishi va boshqaruv 

shakillarini  har  tomonlama  tahlil  etish  asosida  muayyan  nazariy,  amaliy  xulosalarni 

shakillantirganlar  va  shu  asnosida,  keyinchalik  G’arbda  ma’rifatparvarlik  davrida 

hokimyatlar  bo’linishi  prinsipi  shakillangan,  degan  fikrlar  ilmiy  adabiyotda  keng 

tarqalgan. 

  Biroq,  ilmiy  adabiyotda  hokimyatlar  bo’linishi  g’oyasining  Bibliyada, 

Konfutsiy  ta’limotida  ham  mavjudligi  haqida  fikrlar  ilgari  surilgan  va  surilmoqda. 

Petr  Barenboymning  "3000  лeт  дoктрини  рaздeлeния  влaстeй.  Суд  Сютeрa" 

(М.:1966)  nomli  asarida  sudning  mustaqilligi  prinsipi  Bibliyada  ifodalanganligi 

bayon  qilingan.  Shuningdek,  Konfutsiyning  “Lun  yuya”  (mulohazalar  va 

suhbatlar) nomli mashhur asarida hokimyatlar bo’linishi g’oyasi va “bir-birini tiyib 

turish” tizimi mexanizimi mavjudligi "Lun yuya” (mulohazalar va suhbatlar) nomli 



mashhur  asarida  hokimyatlar  bo’linishi  g’oyasi  va  “bir-birini  tiyib  turish”  tizimi 

mexanizimi mavjudligi asoslanadi"

2



  



 Hokimyatlar  bo’linishi  g’oyasining  dastlabki  ildizlarini  qadimgi  yunon 

mutafakkiri  Arastuning  qarashlarida  kuzatish  mumkin.  Arastu  o’zining  mashhur 

asarlaridan  biri  bo’lgan  “Siyosat”da  davlat  tuzimi  haqida  fikr  yuritib,  uning  uch 

unsuri (elementi) mavjudligini, ya’ni qonunchilik-maslahat organi, magistratura va 

sud organlarini qayd etadi. 

   


Shunday  qilib,  hozirgi  kunda  davlat  hokimyatini  tashkil  etishning 

demokratik prinsipi sifatida e’tirof etiladigan  hokimyatlar bo’linishining dastlabki 

ildizlari,  kurtaklari  va  ilk  amaliy  tajribaviy  urunishlari  antik  dunyo  bag’rida 

shakillangan, deyishga asos bor. 

   

Hokimyatlar  bo’linishi  g’oyasi  o’rta  asrlarda  yanada  nazariy  jihatdan 



rivojlantirilib,  o’zining  yangi  sifat  darajasiga  ega  bo’lgan.  Hokimyatlar  bo’linishi 

g’oyasining shakillanishida ingliz faylasufi Djon Lokkning (1632-1704) qarashlari 

katta  ahamyatga  molik.  Uning  siyosiy-huquqiy  qarashlari,  jumladan  davlat 

boshqaruviga,  hususan  esa  hokimyatlar  bo’linishiga  oid  fikr  va  xulosalari  uning 

1690  yilda  chop  etilgan  “Davlat  boshqaruvi  haqida  ikki  traktat”  nomli  asarida 

bayon etilgan. 

   

Lokkning  fikricha,  bir  shaxs  yoki  bir  guruh  shaxslar  tomonidan 



hokimiyatning  egallab  olinishining  oldini  olish  maqsadida  davlatning  ommoviy-

hokimiy  vakolatlari  bir-biridan  aniq  ravishda  ajratilmog’i  chegaralanmog’i  kerak, 

shu bois bu vakolatlar davlat orginlari o’rtasida bo’linmog’i lozim.   

   


Qonunlar  qabul  qilish  vakolati,  albatta  vakillik  organiga  –  butun  millat 

idorasini ifodalovchi organ – parlamentga berilishi kerak, demak, parlament qonun 

chiqaruvchi  hokimiyat.  Parlament  tomonidan  chiqarilgan  qonunlarni  hayotga 

tadbiq  etish  esa,  ya’ni  ijro  hokimiyatini  amalga  oshirish  esa  monarxga,  ministrlar 

                                                             

2

  Государство и право. 1997. №3, - Ст 122- 126. 



kabinetiga,  ya’ni  hukumatga  tegishli  bo’ladi.  Bu  hokimiyat  subekti  ayni  payitda, 

xorijiy davlatlar bilan bo’ladigan tashqi munosabatlarga ham mas’ul bo’lishadi.  

   

Ta’kidlash  lozimki,  Lokkning  hokimiyatlar  bo’linishi  g’oyasiga  kiritgan  



yangiligi,  faqatgina  davlat  o’rganlarini  teng  muvozanatda  ushlab  turish  maqsadi 

bilan  cheklanmagan,  uning  bu  soxadagi  fikrlari,  mulohazalari  ancha  keng 

mazmunni tashkil etgan bo’lib, ular Lo’kkning  butun hokimiyatini qaysidir subekt 

tomonidan  uzurpatsiya    qilinishiga  va  davlat  hokimiyatidan    despotik  tarzida  

foydalanishiga  yo’l qo’ymaslik  maqsadida davlat hokimiyatining alohida qismlari 

o’rtasidagi  aloqa  va  o’zaro  harakatning  pirinsiplarini  belgilashida  o’zining 

ifodasini topgan. 

   


Lokkning  yagona  davlat  hokimyatining  tarkibiy  qismlari,  ular  o’rtasidagi 

munosabat,  hokimiy  vakolatlarning  o’zaro  bo’linishi,  taqsimlanishi  to’g’risidagi 

ilg’or  fikrlari  o’sha  davr  davlat  –  huquqiy  qarashlariga  ijobiy  ta’sir  ko’rsatib, 

konstitutsiyonalizim  doktrinasining  shakillanishiga  ma’lum  darajada  asos  ham 

bo’lgan.  Masalan,  1789  yil  26  avgustda  Fransiya  Milliy  Majlisi  tomonidan  qabul 

qilingan “Inson va fuqorolar huquqlari Deklaratsiyasi”

3

  “Huquqlardan foydalanish 



ta’minlanmagan  va  hokimyatlar  bo’linishi  amalga  oshirilmagan  jamiyatda 

konstitutsiya yo’qdir”, deb e’lon qilingan. 

   

O’rta  asrlarda  hokimyatlar  bo’linishi  g’oyasini  nazariy  jihatdan  yanada 



boyitgan  shaxs,  Lokkdan  keyingi  faxrli  o’rinni  Monteske  (1689-1775)  egallaydi 

deyish mumkin. 

   

Buyuk  fransuz  yuristi,  ma’rifatparvari  Monteske  o’zining  davlat  va  huquqga 



oid qarashlarini “Fors xatlari”, “Qonunlar ruhi haqida” kabi asarlarida bayon etilgan. 

  

 Hokimyatlar  bo’linishiga  doir  Monteskening  qarashlari  asosida,  uning 



despotiyaga  nisbatan  qat’iy  nafrati,  konstitutsiyaviy  monarxiya  va  respublika 

boshqaruv  shakliga  nisbatan  esa  qat’iy  xayrihohligi  yotadi.  Chunki  uning  fikricha, 

                                                             

3

 Государство и право. 1997. №3, - Ст 20. 



 

despotiya  -  bu  o’zboshimchalik,  qonunsizlik  hukm  surgan  davlatdir.  Garchi  uning 

davlat boshqaruv shaklidagi ideali konstitutsiyaviy monarxiya bo’lsa-da, u respublika 

boshqaruv shaklini, xuddi monarxiyadek qonuniy deb bilgan. 

   


Montaeskening  fikricha,  fuqarolarning  erkinligini  ta’minlash  va  amalga 

oshirish  uchun,  to’ntarilishlarning  oldini  olish  uchun  qonunlarga  qat’iy  rioya  etish 

kerak.  Bu  maqsadga  esa  hokimyatlarning  qonun  chiqaruvchi,  ijro  etuvchi  va  sud 

hokimyatiga bo’linishi orqali erishish mumkin. 

   

Siyosiy erkinlik munosabatlarining birinchi aspekti bu hokimyatlarning qonun 



chiqaruvchi,  ijro  etuvchi  va  sud  hokimyatlariga  bo’linishining  konstitutsiyaviy-

qonuniy  mustahkamlanishida ifodalaniladi va u fuqorolik huquq va erkinliklarining, 

shaxs xavfsizligini ta’minlashning zaruriy vositasi sifatida namoyon bo’ladi

4



  Bu  borada  Jan  Jak  Russoni  ham  e’tiborga  molik  fikirlarini  eslab  o’tishimiz 

lozim. Uning fikricha, fuqorolik jamiyati hususiy mulk paydo bo’lishi bilan paydo 

bo’ladi.  Russo  hokimyatning  qonun  chiqaruvchi  va  ijro  etuvchi  (hukumat) 

hokimyatga  bo’linishini  e’tirof  etib,  birinchisi  siyosiy  organizmning  irodasi 

hisoblanadi, ikkinchisi esa uning kuchi sifatida namoyon bo’ladi, deb tushuntiradi. 

Shunday  qilib,  XVII-  XVIII  asrda  hokimyatlar  bo’linishi  to’g’risidagi  g’oyalar 

rivojlantirilib,  yaxlit,  tugallangan  bir  ta’limot  sifatida  shakllangan  va  o’sha  davr 

siyosiy-huquqiy  fikrlariga  hamda  davlatchilik  amaliyotiga  ijobiy  ta’sir  eta 

boshlagan.

                                                             

4

 Государство и право.М:Норма. 1999.  Ст 66. 



 Hokimyatlar tarmoqlarining  o’zaro muvozanatda  ushlash tizimi 

Hokimyatlar  bo’linishi  konsepsiyasining  mag’zini  “bir-birini  tiyib  turish  va 

muvozanatda ushlash” tizimi tashkil etadi. 

Ma’lumki umuman hokimyatlar bo’linishi  nazariyasi davlat hokimyatining bir 

organ  yoki  bir  shaxs  –  hokimyat  subyekti  tomonidan  suiste’mol  qilinishining 

oldini olish maqasadida ijtimoiy zarurat sifatida shakillangan. 

Bu  nazariyaga  ko’ra,  davlat  hokimyati  manbasiga  ko’ra  yagonadir,  ya’ni 

hokimyat  manbai  –  xalqning  o’zidir.  Biroq  biron-bir  hokimyat  subyektining 

diktaturasi  o’rnatilmasligi,  qo’lida  butun  hokimyat  to’planib  qolmasligi  uchun, 

hokimyatlar tashkiliy va institutsiyaviy jihatdan qonun chiqaruvchi, ijro etuvchi va 

sud  hokimyatlariga  bo’linadi.  Bu  hokimyat  tarmoqlari  mustaqil  bo’lib,  har  biri 

o’zining vakolati doirasida harakat qiladi. 

Biroq  bu  uch  hokimyat  tarmog’i  ichidan  birontasining  boshqalaridan  yuqori 

bo’lib  olmasliklari,  ularning  vakolatlarini  o’zlashtirmasliklari,  o’rnini  bosishga 

intilmasliklari uchun, “bir-birini tiyib turish va o’zaro muozanatda ushlash” tizimi 

amal qilishi kerak. 

Shu  munosabat  bilan,  bu  tizimning  shakllanishi,  uning  konsitutsiyaviy 

mustahkamlanishi  hamda  davlat  hokimyatini  tashkil  etishda  qo’llanishi  tadrijiy 

jarayonini qamrab chiqish ilmiy-nazariy ahamyatga egadir. 

Monteskeninig  o’rinli  ta’kidlashicha,  “hokimyatni  suiste’mol  qilishning 

imkoni  bo’lmasligi  uchun,  shunday  tartib  o’rnatish  kerakki,  toki  bunday  turli 

hokimyat tarmoqlari o’zaro bir-birini tiyib tura olsin”. 

Monteskening  hokimyatlar  bo’linishi  nazariyasi  tahlildan,  V.A.Chetverninig 

fikricha,  shu  narsa  kelib  chiqadiki,  hokimyatlar  bo’linishi  uch  aspekda  yoki  uch 

darajada amal qiladi: 

1. Hokimyatlarning funksional bo’linishi; 

2. Hokimyatlarning institutsional bo’linishi; 


3. Hokimyatlarning  personal (shaxsiy) bo’linishi

12



   

Hokimyatlarning  funksional  bo’linishi  haqida  gap  ketganda,  eng  muhim 

masala  –  ya’ni  jamiyatda  erkinlikni  ta’minlash  davlat  majburlovini  qo’llash 

haqidagi  qarorni  qabul  qilish  funksiyasi  bilan  uni  amalga  oshirish  vazifasini  bir-

biridan  ajratish  kerak.  Shundan  kelib  chiqqan  holda,  qonun  chiqaruvchi  hokimyat 

majburlov  kuchi  ishlatish  tartib-qoidasini  o’rnatadi,  sud  hokimyati  majburlov 

qo’llashiga  yo’l  beradi  yoki  konkret  majburlov  chorasini  tayinlaydi.  Demak,  bu 

ikki hokimyat tarmog’i qo’lida majburlov kuchi, aynan to’planmasligi kerak, bular 

davlat majburlovini amalga oshirmasliklari kerak. 

   


Yoki aksincha, ijro hokimyati qo’lida  majburlov kuchi to’plangan, shu bois 

unda  majburlov  ishlatish  haqida  qaror  chiqarish,  yoki  majburlovning  biron-bir 

turini  tayinlash  kabi  huquqlar  bo’lmasligi  kerak.  Boshqacha  qilib  aytganda,  ijro 

hokimyati  sud  qarori  va  uning  doirasida,  qonunlarga  rioya  etgan  holda  davlat 

majburlovini amalga oshirishi kerak. 

   


Hokimyatlarning institutsional bo’linishi haqida so’z yuritishda, eng avvalo, 

shuni ta’kidlash kerakki, qonunchilik, ijro va sud hokimyatini amalga oshirish bir 

shaxs  yoki  bir  idora  qo’lida  to’planmasligi  kerak.  Yuqorida  qayd  etganimizdek, 

hokimyatlarning  bo’linishi,  davlat  majburlovini  qo’llash  haqida  qaror  chiqarish 

huquqi  bilan  uni  davlat  majburloviga  ega  bo’lgan  idoralarni  bir-biridan  ajratish 

kerak.  Boshqacha  qilib  aytganda,  davlat  majburloviga  ega  idora  bu  majburlovni 

qo’llash huquqi bo’lmasligi, davlat majburlovini qo’llash huquqi bor idorada emas, 

bevosita davlat majburlovi jamlanmasligi kerak. 

   

Shu ma’noda, qonun chiqaruvchi va ijro etuvchi hokimyatni bo’linishi shuni 



anglatadiki,  birinchidan,  ijro  hokimyati  orgonlari  dastlabki  huquq  yaratish 

fa’oliyati  bilan  shug’ullanmasliklari,  qonun  kuchiga  ega  bo’lgan  normativ  aktlar 

qabul qilmasliklari kerak. 

                                                             

12

  Проблеми государства и права. М,: Юристь, 2004. Ст 576- 577. 



   

Hokimyatlar  bo’linishi  nazariyasining  amaliy  ifodasiga  misol  tariqasida 

AQSHni  ko’rsatish  mumkin.  1787  yilgi  AQSH  Konstitutsiyasi  respublikaning 

davlat  o’rgonlarini  tashkil  etish  hamda  ularning  vakolatlari  va  o’zaro 

munosabatlari asosiga hokimyatlar bo’linishi prinsipini qo’yishgan. 

   


  AQSH  davlat  hokimyati  tizimidagi  “bir-birini  tiyib  turish  va  o’zaro 

muvozanatni 

ta’minlash” 

mehanizmining 

ahamyati 

nafaqat 


hokimyat 

tarmoqlaridan  birontasining  boshqasining  vakolatini  egallab  olishi  mumkinligi 

havfining  oldini  olishga  qaratilganidagina  bo’lmay,  balki  davlat  hokimyatining 

barqarorligi va muntazam amal qilishini ham ta’minlashidadur. 

   

Bugungi  kunda  eng  rivojlangan  demokratik  davlatlarning  davlatchiligi 



aynan mana shu tizim va yo’nalish asosida qurilmoqda, chunki bu boshqaruvni eng 

ishonchli va sinovdan samarali o’tgan turi hisoblanadi. Tabiiyki bu narsa hokimyat 

organlarining 

ish  samaradorligini  oshirib,  ishlash  fa’oliyatini  yanada 

osonlashtiradi.  Aynan  shuning  uchun  O’zbekiston  ham  xuddi  shu  prinsipga 

asoslangan  hokimyatlar  tizimini  o’zida  joriy  qildi  va  bu  narsa  o’zini  samarali 

jihatlarini ko’rsatib kelmoqda. 


 

O’zbekiston Respublikasida davlat hokimyatchiligi 

 Ma’lumki,  hozirgi kunda deyarli barcha demokratik taraqqiyot yo’nalishini 

tanlagan  davlatlar  konstitutsiyalarida  hokimyatlar  bo’linishi  prinsipi  u  yoki  bu 

tarzda  mustahkamlangan.  Bu  xususiyat  sobiq  sotsialistik  makonda  tashkil  topgan 

davlatlarga, xususan MDH davlatlariga ham xos, albatta. 

   


Xalqaro hamjamiyatning  munosib a’zosi bo’lgan O’zbekiston  ham o’zining 

oliy  maqsadi  –  huquqiy  davlat  qurish  va  fuqorolik  jamiyatini  shakllantirish 

ekanligini butun jahonga e’lon etib, hozirgi kunda ushbu  maqsad sari  intilmoqda. 

Huquqiy  davlatning  muhim  tamoyillaridan  biri  bo’lgan  hokimyatlar  bo’linishi 

prinsipi  (O’zbekiston  Respublikasi  Konstitutsiyasida  o’z  ifodasini  topgan.  Asosiy 

qonunninig 11  moddasida “O’zbekiston Respublikasi davlat  hokimyatining tizimi 

–  hokimyatning  qonun  chiqaruvchi,  ijro  etuvchi  va  sud  hokimyatiga  bo’linish 

prinsipiga asoslanadi”, deb belgilangan. 

   

Aytish joizki, hokimyatlar bo’linish nazariyasining bosh qoidalarining uzul-



kesil hayotga tadbiq etishi, ularning shakllanishi, har bir jamiyatda huquqiy davlat 

va  fuqorolik  jamiyatining  shakllanishi  darajasi  bilan  bog’liq  ekanligi.  Shu  bois 

hokimyatlar  bo’linishi  prinsipining  to’la  amalga  oshishi  muayyan  vaqatni  talab 

etadi. 


   

Prezidentimiz  ta’kidlaganidek,  “Biz  tariximizning  o’sha  tub  burilish 

nuqtasida,  g’oyat  xatarli  va  murakkab  kunlarda  haqiqatdan  ham  yakkayu-yagona 

to’g’ri  yo’lni  tanladik.  Ya’ni,  mustabit  tuzum,  o’ta  mafkuralashgan,  milliy 

o’zligimizni  toptagan  eski  tuzimdan  voz  kechib,  xalqimizning  xohish-irodasi, 

azmu-qarorini  bajo  keltirib,  ochiq  demokratik  va  huquqiy  davlat  qurish,  ijtimoiy 

yo’naltirilgan bozor iqtisodiyotini shakillantirish yo’lini tanladik”

16



                                                             

16

 Karimov.I.A. O’zbekistonda demokratik o’zgarishlarni yanada chuqirlashtirish va fuqorolik jamiyatiniasoslarini 



shakillantirishning asosiy yo’nalishlari. T,: 2002. «O’zbekiston». 6b. 

    

Hozirgi  kunda,  O’zbekistonda  yangi  jamiyat  qurishning  huquqiy  bazasi, 

asosi  mavjud.  Bu  huquqiy  asosni  hayotga  tadbiq  etishning  tashkiliy-huquqiy 

mexanizmi  ham  mavjud.  Asosiy  masala  –  yangi  jamiyat  asoslarini  qadamba-

qadam qurish va shakllantirishdan iboratdir. 

   


Demokratik tamoyillarni “so’zda yoki qog’ozda emas, amaliy hayotda joriy 

qilish”  huquqiy  davlat  asoslarini  shakllantirishning  yo’nalishlaridan  biridir. 

Demokratik tamoyillardan bo’lgan  hokimyatlar bo’linishi prinsipi  va  undagi “bir-

birini  tiyib  turish  va  o’zaro  muvozanatda  ushlash”  tizimi  ham  tobora  amaliy  va 

hayotiy  mazmun  kasb  etib  bormoqda,  biroq  bu  jarayonni  ham  yangi  sifat 

darajasiga  ko’tarish  lozim.  Bu  masala  yuzasidan  ham  qator  ishlar  amalga 

oshirilmoqda. 


   

 

XULOSA 

Ta’kidlash joizki, istiqlolga erishganimizdan so’ng davlatimiz oldida turgan, 

kechiktirib  bo’lmaydigan  vazifalardan  biri  –  bu  yangi  davlat  organlari  tizimini 

shakillantirish  edi.  Zero,  yangi  jamiyat  qurish  vazifasini  eski  davlat  organlari 

yordamida amalga oshirib bo’lmasligi aniq va ravshan edi. 

  

Mustaqilligimizni  mustahkamlaydigan,  yangi  jamiyat  qurish  manfaatlariga 



xizmat  qiladigan,  inson  va  fuqorolarning  huquq  va  erkinliklarini  ta’minlaydigan 

organlar  tizimi  barpo  etildi  va  ularning  keng  faoliyat  yuritishiga  imkoniyat 

yaratildi. 

  

 Davlat  hokimyati organlari tizimining  hokimyatlar bo’linishiga asoslanishi, 



bu prinsipni hayotga real singdirilishi yuzasidan olib borilayotgan islohotlar davlat 

mexanizmining demokratik mohiyatidan dalolatdir. 

   

Sud  hokimyatini  hokimyatning  mustaqil,  teng  bir  tarmog’iga  aylantirish 



borasida  olib  borilayotgan  va  rejalashtirilayotgan  islohot  va  o’zgarishlarning, 

tashkiliy-huquqiy 

chora-tadbirlarning 

salmog’i 

jamiyatimizning  huquqiy 

davlatchilik sari qat’iy ketayotganligini ko’rsatib turibdi. 

   

Yurtboshimiz 



ta’kidlaganlaridek, 

“Hokimyatning  uchinchi  tarmog’i 

bo’lmish  sud  tizimini  mustahkamlash,  sudlarning  mustaqilligini,  ularning  faqat 

qonunga  bo’ysunishini  kuchaytirish  borasida  mohiyat-e’tiborga  ko’ra  mutlaqo 

yangi qadam qo’yildi desak, mubolag’a bo’lmaydi”. 

   


Bu o’zgarishlarni amalga oshirishdan asosiy maqsad shuki, biz odamlarning 

sudlarga  faqat  jazovlovchi  idora  emas,  balki  avvalo  insonning  haq-huquqlarini 

himoya qiluvchi idora deb qarashiga erishmog’imiz lozim. Shundagina ko’zlangan 

maqsadlarimizga og’ishmay erishishimiz mumkin. 



 

Foydalanilgan adabiyotlar ro’yhati 

 

I. Rahbariy adabiyotlar: 

1. O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi. T, «O’zbekiston », 2012. 

2.  Karimov  I.A.  O’zbekiston  XXI  asrga  intilmoqda.  Toshkent, 

«O’zbekiston», 1998. 

3. Karimov I.A Vatan sajdagoh kabi muqaddasdir. 3-tom. Toshkent, 1996. 

4.  Axmedova  M.A  Davlat  mexanizmi  va  hokimyatlar  bo’linishi.  TDYI, 

2005. 

5.  Saidov  A,  Tojixonov  U.  Davlad  va  huquq  nazariyasi. IIVA,  Toshkent, 



«Adolat», 2001. 

6.  Saidov  A,  Tojixonov  U,  Odilqoriyev  X.  «Davlat  va  huquq  asoslari».  IIVA 

Toshkent, «Sharq» nashryoti, 2002. 

II. Qo’shimcha adabiyotlar: 

1. Ильин И. Огрядувдей России. М.: Телекс, 1993. 

2.

 

Н.Марченко. Разделение властей в государсвенном механизме. М.: 1998. 

3.  Yuridik  atamalar  qomusiy  lug’ati.  Mualliflar  jamosi  TDYI,  Sharq  nashiryoti, 

2003.


 

 

Download 283,32 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish