O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY VA O‘RTA-MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI
TOSHKENT DAVLAT SHARQSHUNOSLIK INSTITUTI
Jahon siyosati va tarix fakulteti
REFERAT
O’ZBEKISTONDA HOKIMIYATLAR BO’LINISHI
PRINSPINING AMAL QILISHI
Bajardi: Arslonov Javohir
Jahon siyosati yo‘nalishi
1-kurs talabasi
Toshkent - 2013
O’zbekistonda hokimyatlar bo’linishi prinsipining amal qilishi
Reja:
I. KIRISH.
II. ASOSIY QISM:
1) Hokimyatlar bo’linishi nazariyasining shakillanishi
2) Hokimyatlar tarmoqlarining o’zaro muvozanatda ushlash tizimi
3) O’zbekiston Respublikasida davlat hokimyatchiligi
III. XULOSA.
IV). FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI
KIRISH
Siyosiy hokimyat mavzusi siyosatshunoslik fanida hal qiluvchi o’rinni
egallaydi. Siyosiy hokimyat jamiyat ijtimoiy hayotining eng muhim elementidir.
Bevosita uning vositasi orqali siyosiy tizim barcha elementlarining harakati amalga
oshadi. Hozirgi kunda O’zbekiston huquqiy davlat qurish va fuqorolik jamiyatini
shakillantirish yo’lidan qat’iy ketmoqda. Yurtboshimiz I.A.Karimov
takidlaganlaridek, «...mustaqillikni mustahkamlash, jamiyatni demokratlashtirish va
yangilash biz uchun hamisha birinchi darajali ustuvor maqsad va vazifa bo’lib
qolaveradi.»
1
.
Huquqiy davlat qurish murakkab, keng qamrovli va ko’p qirrali jarayon
bo’lib, rivojlangan davlatlardan tortib, endi rivojlanayotgan davlatlarning eng yangi
tarixi buni ko’rsatib turibdi.
Mustaqil davlatchiligimizni tashkil etishda, jahon davlatchiligi amalyotida
sinalgan tamoyil – hokimyatlar bo’linishiga asoslanishi asosiy Qonunimizda
mustahkamlab qo’yildi.
Hokimyatlar bo’linishi tamoyili, hokimkyat organlarini tashkil etishning
samarali mexanizimi sifatida o’zini ko’rsatib kelmoqda. O’zbekistonda
mustaqillikning dastlabki yillaridayoq qabul qilingan qonunlardan biri bo’lgan
“Davlat mustaqilligi asoslari” to’g’risidagi qonunning 5-moddasidayoq hokimyatlar
bo’linishi tamoyili mustahkamlangan edi. 1992 yil 8 dekabrda qabul qilingan
Konsitutsiyamizning 11-moddasida bu tamoyil uzil-kesil konstitutsiyaviy tarzda
mustahkamlab qo’yildi. Ma’lumki hokimyatlar bo’linishi tamoyili, davlat
hokimyatining samarali ishlashini ta’minlaydi. Bu tamoyilga ko’ra yaxit davlat
hokimyati uch tarmoqqa ajratiladi va har bir tarmoq boshqasining faoliyatini nazorat
etib turadi, shu tariqa hokimyat suiste’mol qilinishiga chek qo’yiladi.
1
Karimov I.A. «Bizning bosh maqsadimiz – jamiyatni demokratlashtirish va yangilash, mamlakatimizni
moderinizatsiya va isloh etishdir».O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Qonunchilik palatasi va Senatining 2005
yil 28 yanvarkuni bo’lgan qo’shma majlisida qilgan ma’ruzasi.T., «Sharq».. 2005. 34 –b.
Hozirgi kunda davlatimizning o’z oldiga qo’ygan maqsad va vazifalariga
qanchalik tez va soz erishishi, ko’p jihatdan uning davlat organlariga va ularning
samarali faoliyatiga bog’liq.
Turon zaminida huquqqa asoslanib, faoliyat yuritadigan davlat haqidagi
fikirlar asrlar davomida shakillanib, sayqallanib kelganligi ko’pchilikka ma’lum.
Farobiy, Amir Temur, Alisher Navoiy, Bobur kabi buyuk mutafakkirlar fozil insonlar
yashaydigan, qonunga asoslangan adolatli jamiyat haqidagi teran fikirlarni ilgari
surganlar.
Davlat hokimyatini tashkil etishda, hokimyatlar bo’linishi prinsipi hozirgi
kunda hokimyat tarmoqlari ishini samarali tashkil etishining sinalgan bir mexanizimi
sifatida amal qilib kelmoqda.
Hokimyatlar bo’linishi nazariyasining shakillanishi tarixi
Kishilik jamiyati shakillangandan boshlab, odamlar o’z turmushini, hayotini
yanada yahshi tashkil etish haqida bosh qotirib kelganlar, adolatli jamiyat, oqilona
tartiblar bo’lishi haqida orzu qilganlar.
Jamiyat taraqqiyotining ma’lum bir bosqichida ijtimoiy omillar va
rivojlanish natijasida, davlat va huquq paydo bo’lgan. Bu vaqtdan etiboran
kishilarning jamiyat haqidagi fikirlari adolatli davlat, xalqparvar hukumdor,
oqilona qarorlar mavjud bo’lgan jamiyat bilan bog’liq bo’lgan.
Davlat hokimyati va davlatli jamiyat sharoitida yashagan odamlar asta-sekin
davlat hokimyatining kuchi, uning jamiyatda, insonlar hayotida tutadigan o’rni
haqida fikir yuritadilar va davlat hokimyatining bir hukmdor, yoki bironta organ
qo’lida butkil to’planib qolishi jamiyat taraqqiyoti, aholi farovonligi uchun havfli
ekanligini, bu holat ko’pincha hokimyatning suiste’mol qilinishiga olib kelishini
chuqur anglab yetganlar.
An’anaviy tarzda hokimyatlar bo’linishi g’oyasining zamini sifatida Qadimgi
Yunoniston va Qadimgi Rim qayd etiladi. Platon, Arastu va boshqa antik davr
mutafakkirlari o’zlari yshab turgan davlat tuzilmalari siyosiy tuzulishi va boshqaruv
shakillarini har tomonlama tahlil etish asosida muayyan nazariy, amaliy xulosalarni
shakillantirganlar va shu asnosida, keyinchalik G’arbda ma’rifatparvarlik davrida
hokimyatlar bo’linishi prinsipi shakillangan, degan fikrlar ilmiy adabiyotda keng
tarqalgan.
Biroq, ilmiy adabiyotda hokimyatlar bo’linishi g’oyasining Bibliyada,
Konfutsiy ta’limotida ham mavjudligi haqida fikrlar ilgari surilgan va surilmoqda.
Petr Barenboymning "3000 лeт дoктрини рaздeлeния влaстeй. Суд Сютeрa"
(М.:1966) nomli asarida sudning mustaqilligi prinsipi Bibliyada ifodalanganligi
bayon qilingan. Shuningdek, Konfutsiyning “Lun yuya” (mulohazalar va
suhbatlar) nomli mashhur asarida hokimyatlar bo’linishi g’oyasi va “bir-birini tiyib
turish” tizimi mexanizimi mavjudligi "Lun yuya” (mulohazalar va suhbatlar) nomli
mashhur asarida hokimyatlar bo’linishi g’oyasi va “bir-birini tiyib turish” tizimi
mexanizimi mavjudligi asoslanadi"
2
.
Hokimyatlar bo’linishi g’oyasining dastlabki ildizlarini qadimgi yunon
mutafakkiri Arastuning qarashlarida kuzatish mumkin. Arastu o’zining mashhur
asarlaridan biri bo’lgan “Siyosat”da davlat tuzimi haqida fikr yuritib, uning uch
unsuri (elementi) mavjudligini, ya’ni qonunchilik-maslahat organi, magistratura va
sud organlarini qayd etadi.
Shunday qilib, hozirgi kunda davlat hokimyatini tashkil etishning
demokratik prinsipi sifatida e’tirof etiladigan hokimyatlar bo’linishining dastlabki
ildizlari, kurtaklari va ilk amaliy tajribaviy urunishlari antik dunyo bag’rida
shakillangan, deyishga asos bor.
Hokimyatlar bo’linishi g’oyasi o’rta asrlarda yanada nazariy jihatdan
rivojlantirilib, o’zining yangi sifat darajasiga ega bo’lgan. Hokimyatlar bo’linishi
g’oyasining shakillanishida ingliz faylasufi Djon Lokkning (1632-1704) qarashlari
katta ahamyatga molik. Uning siyosiy-huquqiy qarashlari, jumladan davlat
boshqaruviga, hususan esa hokimyatlar bo’linishiga oid fikr va xulosalari uning
1690 yilda chop etilgan “Davlat boshqaruvi haqida ikki traktat” nomli asarida
bayon etilgan.
Lokkning fikricha, bir shaxs yoki bir guruh shaxslar tomonidan
hokimiyatning egallab olinishining oldini olish maqsadida davlatning ommoviy-
hokimiy vakolatlari bir-biridan aniq ravishda ajratilmog’i chegaralanmog’i kerak,
shu bois bu vakolatlar davlat orginlari o’rtasida bo’linmog’i lozim.
Qonunlar qabul qilish vakolati, albatta vakillik organiga – butun millat
idorasini ifodalovchi organ – parlamentga berilishi kerak, demak, parlament qonun
chiqaruvchi hokimiyat. Parlament tomonidan chiqarilgan qonunlarni hayotga
tadbiq etish esa, ya’ni ijro hokimiyatini amalga oshirish esa monarxga, ministrlar
2
Государство и право. 1997. №3, - Ст 122- 126.
kabinetiga, ya’ni hukumatga tegishli bo’ladi. Bu hokimiyat subekti ayni payitda,
xorijiy davlatlar bilan bo’ladigan tashqi munosabatlarga ham mas’ul bo’lishadi.
Ta’kidlash lozimki, Lokkning hokimiyatlar bo’linishi g’oyasiga kiritgan
yangiligi, faqatgina davlat o’rganlarini teng muvozanatda ushlab turish maqsadi
bilan cheklanmagan, uning bu soxadagi fikrlari, mulohazalari ancha keng
mazmunni tashkil etgan bo’lib, ular Lo’kkning butun hokimiyatini qaysidir subekt
tomonidan uzurpatsiya qilinishiga va davlat hokimiyatidan despotik tarzida
foydalanishiga yo’l qo’ymaslik maqsadida davlat hokimiyatining alohida qismlari
o’rtasidagi aloqa va o’zaro harakatning pirinsiplarini belgilashida o’zining
ifodasini topgan.
Lokkning yagona davlat hokimyatining tarkibiy qismlari, ular o’rtasidagi
munosabat, hokimiy vakolatlarning o’zaro bo’linishi, taqsimlanishi to’g’risidagi
ilg’or fikrlari o’sha davr davlat – huquqiy qarashlariga ijobiy ta’sir ko’rsatib,
konstitutsiyonalizim doktrinasining shakillanishiga ma’lum darajada asos ham
bo’lgan. Masalan, 1789 yil 26 avgustda Fransiya Milliy Majlisi tomonidan qabul
qilingan “Inson va fuqorolar huquqlari Deklaratsiyasi”
3
“Huquqlardan foydalanish
ta’minlanmagan va hokimyatlar bo’linishi amalga oshirilmagan jamiyatda
konstitutsiya yo’qdir”, deb e’lon qilingan.
O’rta asrlarda hokimyatlar bo’linishi g’oyasini nazariy jihatdan yanada
boyitgan shaxs, Lokkdan keyingi faxrli o’rinni Monteske (1689-1775) egallaydi
deyish mumkin.
Buyuk fransuz yuristi, ma’rifatparvari Monteske o’zining davlat va huquqga
oid qarashlarini “Fors xatlari”, “Qonunlar ruhi haqida” kabi asarlarida bayon etilgan.
Hokimyatlar bo’linishiga doir Monteskening qarashlari asosida, uning
despotiyaga nisbatan qat’iy nafrati, konstitutsiyaviy monarxiya va respublika
boshqaruv shakliga nisbatan esa qat’iy xayrihohligi yotadi. Chunki uning fikricha,
3
Государство и право. 1997. №3, - Ст 20.
despotiya - bu o’zboshimchalik, qonunsizlik hukm surgan davlatdir. Garchi uning
davlat boshqaruv shaklidagi ideali konstitutsiyaviy monarxiya bo’lsa-da, u respublika
boshqaruv shaklini, xuddi monarxiyadek qonuniy deb bilgan.
Montaeskening fikricha, fuqarolarning erkinligini ta’minlash va amalga
oshirish uchun, to’ntarilishlarning oldini olish uchun qonunlarga qat’iy rioya etish
kerak. Bu maqsadga esa hokimyatlarning qonun chiqaruvchi, ijro etuvchi va sud
hokimyatiga bo’linishi orqali erishish mumkin.
Siyosiy erkinlik munosabatlarining birinchi aspekti bu hokimyatlarning qonun
chiqaruvchi, ijro etuvchi va sud hokimyatlariga bo’linishining konstitutsiyaviy-
qonuniy mustahkamlanishida ifodalaniladi va u fuqorolik huquq va erkinliklarining,
shaxs xavfsizligini ta’minlashning zaruriy vositasi sifatida namoyon bo’ladi
4
.
Bu borada Jan Jak Russoni ham e’tiborga molik fikirlarini eslab o’tishimiz
lozim. Uning fikricha, fuqorolik jamiyati hususiy mulk paydo bo’lishi bilan paydo
bo’ladi. Russo hokimyatning qonun chiqaruvchi va ijro etuvchi (hukumat)
hokimyatga bo’linishini e’tirof etib, birinchisi siyosiy organizmning irodasi
hisoblanadi, ikkinchisi esa uning kuchi sifatida namoyon bo’ladi, deb tushuntiradi.
Shunday qilib, XVII- XVIII asrda hokimyatlar bo’linishi to’g’risidagi g’oyalar
rivojlantirilib, yaxlit, tugallangan bir ta’limot sifatida shakllangan va o’sha davr
siyosiy-huquqiy fikrlariga hamda davlatchilik amaliyotiga ijobiy ta’sir eta
boshlagan.
4
Государство и право.М:Норма. 1999. Ст 66.
Hokimyatlar tarmoqlarining o’zaro muvozanatda ushlash tizimi
Hokimyatlar bo’linishi konsepsiyasining mag’zini “bir-birini tiyib turish va
muvozanatda ushlash” tizimi tashkil etadi.
Ma’lumki umuman hokimyatlar bo’linishi nazariyasi davlat hokimyatining bir
organ yoki bir shaxs – hokimyat subyekti tomonidan suiste’mol qilinishining
oldini olish maqasadida ijtimoiy zarurat sifatida shakillangan.
Bu nazariyaga ko’ra, davlat hokimyati manbasiga ko’ra yagonadir, ya’ni
hokimyat manbai – xalqning o’zidir. Biroq biron-bir hokimyat subyektining
diktaturasi o’rnatilmasligi, qo’lida butun hokimyat to’planib qolmasligi uchun,
hokimyatlar tashkiliy va institutsiyaviy jihatdan qonun chiqaruvchi, ijro etuvchi va
sud hokimyatlariga bo’linadi. Bu hokimyat tarmoqlari mustaqil bo’lib, har biri
o’zining vakolati doirasida harakat qiladi.
Biroq bu uch hokimyat tarmog’i ichidan birontasining boshqalaridan yuqori
bo’lib olmasliklari, ularning vakolatlarini o’zlashtirmasliklari, o’rnini bosishga
intilmasliklari uchun, “bir-birini tiyib turish va o’zaro muozanatda ushlash” tizimi
amal qilishi kerak.
Shu munosabat bilan, bu tizimning shakllanishi, uning konsitutsiyaviy
mustahkamlanishi hamda davlat hokimyatini tashkil etishda qo’llanishi tadrijiy
jarayonini qamrab chiqish ilmiy-nazariy ahamyatga egadir.
Monteskeninig o’rinli ta’kidlashicha, “hokimyatni suiste’mol qilishning
imkoni bo’lmasligi uchun, shunday tartib o’rnatish kerakki, toki bunday turli
hokimyat tarmoqlari o’zaro bir-birini tiyib tura olsin”.
Monteskening hokimyatlar bo’linishi nazariyasi tahlildan, V.A.Chetverninig
fikricha, shu narsa kelib chiqadiki, hokimyatlar bo’linishi uch aspekda yoki uch
darajada amal qiladi:
1. Hokimyatlarning funksional bo’linishi;
2. Hokimyatlarning institutsional bo’linishi;
3. Hokimyatlarning personal (shaxsiy) bo’linishi
12
.
Hokimyatlarning funksional bo’linishi haqida gap ketganda, eng muhim
masala – ya’ni jamiyatda erkinlikni ta’minlash davlat majburlovini qo’llash
haqidagi qarorni qabul qilish funksiyasi bilan uni amalga oshirish vazifasini bir-
biridan ajratish kerak. Shundan kelib chiqqan holda, qonun chiqaruvchi hokimyat
majburlov kuchi ishlatish tartib-qoidasini o’rnatadi, sud hokimyati majburlov
qo’llashiga yo’l beradi yoki konkret majburlov chorasini tayinlaydi. Demak, bu
ikki hokimyat tarmog’i qo’lida majburlov kuchi, aynan to’planmasligi kerak, bular
davlat majburlovini amalga oshirmasliklari kerak.
Yoki aksincha, ijro hokimyati qo’lida majburlov kuchi to’plangan, shu bois
unda majburlov ishlatish haqida qaror chiqarish, yoki majburlovning biron-bir
turini tayinlash kabi huquqlar bo’lmasligi kerak. Boshqacha qilib aytganda, ijro
hokimyati sud qarori va uning doirasida, qonunlarga rioya etgan holda davlat
majburlovini amalga oshirishi kerak.
Hokimyatlarning institutsional bo’linishi haqida so’z yuritishda, eng avvalo,
shuni ta’kidlash kerakki, qonunchilik, ijro va sud hokimyatini amalga oshirish bir
shaxs yoki bir idora qo’lida to’planmasligi kerak. Yuqorida qayd etganimizdek,
hokimyatlarning bo’linishi, davlat majburlovini qo’llash haqida qaror chiqarish
huquqi bilan uni davlat majburloviga ega bo’lgan idoralarni bir-biridan ajratish
kerak. Boshqacha qilib aytganda, davlat majburloviga ega idora bu majburlovni
qo’llash huquqi bo’lmasligi, davlat majburlovini qo’llash huquqi bor idorada emas,
bevosita davlat majburlovi jamlanmasligi kerak.
Shu ma’noda, qonun chiqaruvchi va ijro etuvchi hokimyatni bo’linishi shuni
anglatadiki, birinchidan, ijro hokimyati orgonlari dastlabki huquq yaratish
fa’oliyati bilan shug’ullanmasliklari, qonun kuchiga ega bo’lgan normativ aktlar
qabul qilmasliklari kerak.
12
Проблеми государства и права. М,: Юристь, 2004. Ст 576- 577.
Hokimyatlar bo’linishi nazariyasining amaliy ifodasiga misol tariqasida
AQSHni ko’rsatish mumkin. 1787 yilgi AQSH Konstitutsiyasi respublikaning
davlat o’rgonlarini tashkil etish hamda ularning vakolatlari va o’zaro
munosabatlari asosiga hokimyatlar bo’linishi prinsipini qo’yishgan.
AQSH davlat hokimyati tizimidagi “bir-birini tiyib turish va o’zaro
muvozanatni
ta’minlash”
mehanizmining
ahamyati
nafaqat
hokimyat
tarmoqlaridan birontasining boshqasining vakolatini egallab olishi mumkinligi
havfining oldini olishga qaratilganidagina bo’lmay, balki davlat hokimyatining
barqarorligi va muntazam amal qilishini ham ta’minlashidadur.
Bugungi kunda eng rivojlangan demokratik davlatlarning davlatchiligi
aynan mana shu tizim va yo’nalish asosida qurilmoqda, chunki bu boshqaruvni eng
ishonchli va sinovdan samarali o’tgan turi hisoblanadi. Tabiiyki bu narsa hokimyat
organlarining
ish samaradorligini oshirib, ishlash fa’oliyatini yanada
osonlashtiradi. Aynan shuning uchun O’zbekiston ham xuddi shu prinsipga
asoslangan hokimyatlar tizimini o’zida joriy qildi va bu narsa o’zini samarali
jihatlarini ko’rsatib kelmoqda.
O’zbekiston Respublikasida davlat hokimyatchiligi
Ma’lumki, hozirgi kunda deyarli barcha demokratik taraqqiyot yo’nalishini
tanlagan davlatlar konstitutsiyalarida hokimyatlar bo’linishi prinsipi u yoki bu
tarzda mustahkamlangan. Bu xususiyat sobiq sotsialistik makonda tashkil topgan
davlatlarga, xususan MDH davlatlariga ham xos, albatta.
Xalqaro hamjamiyatning munosib a’zosi bo’lgan O’zbekiston ham o’zining
oliy maqsadi – huquqiy davlat qurish va fuqorolik jamiyatini shakllantirish
ekanligini butun jahonga e’lon etib, hozirgi kunda ushbu maqsad sari intilmoqda.
Huquqiy davlatning muhim tamoyillaridan biri bo’lgan hokimyatlar bo’linishi
prinsipi (O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasida o’z ifodasini topgan. Asosiy
qonunninig 11 moddasida “O’zbekiston Respublikasi davlat hokimyatining tizimi
– hokimyatning qonun chiqaruvchi, ijro etuvchi va sud hokimyatiga bo’linish
prinsipiga asoslanadi”, deb belgilangan.
Aytish joizki, hokimyatlar bo’linish nazariyasining bosh qoidalarining uzul-
kesil hayotga tadbiq etishi, ularning shakllanishi, har bir jamiyatda huquqiy davlat
va fuqorolik jamiyatining shakllanishi darajasi bilan bog’liq ekanligi. Shu bois
hokimyatlar bo’linishi prinsipining to’la amalga oshishi muayyan vaqatni talab
etadi.
Prezidentimiz ta’kidlaganidek, “Biz tariximizning o’sha tub burilish
nuqtasida, g’oyat xatarli va murakkab kunlarda haqiqatdan ham yakkayu-yagona
to’g’ri yo’lni tanladik. Ya’ni, mustabit tuzum, o’ta mafkuralashgan, milliy
o’zligimizni toptagan eski tuzimdan voz kechib, xalqimizning xohish-irodasi,
azmu-qarorini bajo keltirib, ochiq demokratik va huquqiy davlat qurish, ijtimoiy
yo’naltirilgan bozor iqtisodiyotini shakillantirish yo’lini tanladik”
16
.
16
Karimov.I.A. O’zbekistonda demokratik o’zgarishlarni yanada chuqirlashtirish va fuqorolik jamiyatiniasoslarini
shakillantirishning asosiy yo’nalishlari. T,: 2002. «O’zbekiston». 6b.
Hozirgi kunda, O’zbekistonda yangi jamiyat qurishning huquqiy bazasi,
asosi mavjud. Bu huquqiy asosni hayotga tadbiq etishning tashkiliy-huquqiy
mexanizmi ham mavjud. Asosiy masala – yangi jamiyat asoslarini qadamba-
qadam qurish va shakllantirishdan iboratdir.
Demokratik tamoyillarni “so’zda yoki qog’ozda emas, amaliy hayotda joriy
qilish” huquqiy davlat asoslarini shakllantirishning yo’nalishlaridan biridir.
Demokratik tamoyillardan bo’lgan hokimyatlar bo’linishi prinsipi va undagi “bir-
birini tiyib turish va o’zaro muvozanatda ushlash” tizimi ham tobora amaliy va
hayotiy mazmun kasb etib bormoqda, biroq bu jarayonni ham yangi sifat
darajasiga ko’tarish lozim. Bu masala yuzasidan ham qator ishlar amalga
oshirilmoqda.
XULOSA
Ta’kidlash joizki, istiqlolga erishganimizdan so’ng davlatimiz oldida turgan,
kechiktirib bo’lmaydigan vazifalardan biri – bu yangi davlat organlari tizimini
shakillantirish edi. Zero, yangi jamiyat qurish vazifasini eski davlat organlari
yordamida amalga oshirib bo’lmasligi aniq va ravshan edi.
Mustaqilligimizni mustahkamlaydigan, yangi jamiyat qurish manfaatlariga
xizmat qiladigan, inson va fuqorolarning huquq va erkinliklarini ta’minlaydigan
organlar tizimi barpo etildi va ularning keng faoliyat yuritishiga imkoniyat
yaratildi.
Davlat hokimyati organlari tizimining hokimyatlar bo’linishiga asoslanishi,
bu prinsipni hayotga real singdirilishi yuzasidan olib borilayotgan islohotlar davlat
mexanizmining demokratik mohiyatidan dalolatdir.
Sud hokimyatini hokimyatning mustaqil, teng bir tarmog’iga aylantirish
borasida olib borilayotgan va rejalashtirilayotgan islohot va o’zgarishlarning,
tashkiliy-huquqiy
chora-tadbirlarning
salmog’i
jamiyatimizning huquqiy
davlatchilik sari qat’iy ketayotganligini ko’rsatib turibdi.
Yurtboshimiz
ta’kidlaganlaridek,
“Hokimyatning uchinchi tarmog’i
bo’lmish sud tizimini mustahkamlash, sudlarning mustaqilligini, ularning faqat
qonunga bo’ysunishini kuchaytirish borasida mohiyat-e’tiborga ko’ra mutlaqo
yangi qadam qo’yildi desak, mubolag’a bo’lmaydi”.
Bu o’zgarishlarni amalga oshirishdan asosiy maqsad shuki, biz odamlarning
sudlarga faqat jazovlovchi idora emas, balki avvalo insonning haq-huquqlarini
himoya qiluvchi idora deb qarashiga erishmog’imiz lozim. Shundagina ko’zlangan
maqsadlarimizga og’ishmay erishishimiz mumkin.
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yhati
I. Rahbariy adabiyotlar:
1. O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi. T, «O’zbekiston », 2012.
2. Karimov I.A. O’zbekiston XXI asrga intilmoqda. Toshkent,
«O’zbekiston», 1998.
3. Karimov I.A Vatan sajdagoh kabi muqaddasdir. 3-tom. Toshkent, 1996.
4. Axmedova M.A Davlat mexanizmi va hokimyatlar bo’linishi. TDYI,
2005.
5. Saidov A, Tojixonov U. Davlad va huquq nazariyasi. IIVA, Toshkent,
«Adolat», 2001.
6. Saidov A, Tojixonov U, Odilqoriyev X. «Davlat va huquq asoslari». IIVA
Toshkent, «Sharq» nashryoti, 2002.
II. Qo’shimcha adabiyotlar:
1. Ильин И. Огрядувдей России. М.: Телекс, 1993.
2.
Н.Марченко. Разделение властей в государсвенном механизме. М.: 1998.
3. Yuridik atamalar qomusiy lug’ati. Mualliflar jamosi TDYI, Sharq nashiryoti,
2003.
Do'stlaringiz bilan baham: |