Referat mavzu: Yashil moliyalashtirish tiziming tarkibi va amal qilish hususiyatlari

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O‘RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI
MIRZO ULUG‘BEK NOMIDAGI O‘ZBEKISTON MILLIY UNIVERSITETI
IQTISODIYOT FAKULTETI IQTISODIYOT KAFEDRASI
REFERAT

Mavzu: Yashil moliyalashtirish tiziming tarkibi va amal qilish hususiyatlari.
Bajardi: Iqtisodiyot (tarmoqlar va sohalar ) 3-kurs talabasi Sayfullayev Abbos
Tekshirdi: Xajibakiyev Sh.


Toshkent-2022

Mavzu:Yashil moliyalashtirishning tarkibi va amal qilish xususiyatlari

Reja:
Kirish
1.“Yashil moliyalashtirish tushunchasi”
2.” Yashil moliyalashtirish tiziming tarkibi va amal qilish xususiyatlari”
3.” Jahon moliya bozorida “yashil obligatsiyaning”ning o’rni”
Xulosa
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxat.


Kirish
Yashil moliyada asosiy moliyaviy vositalar qarz va kapitaldir. Moliyaviy vositalar mavjud bir qancha xususiyatlar, masalan, ish staji darajasi (junior aktsiyadorlik va imtiyozli aksiyalar), qaysi kanal orqalimoliya oqimi tartibga solinadi va vositachilar (investorlar turlari va investitsiya vositalari), shartlar.pul mablag'larining kelishuvi va kelib chiqishi va boshqalar. Ushbu risolada asosiy e'tibor qarz va kapital bilan bog'liq,shuningdek, risklarni boshqarish mahsuloti - kafolatKo'pincha loyiha yoki kompaniyani rivojlantirishning dastlabki bosqichlarida qo'llaniladigan kapitalni moliyalashtirish usuli hisoblanadiegalik ulushi evaziga kompaniya aktsiyalariga kapital qo'yish. Aksiya yoki aktsiyalar deb ham ataladigan kapital,imtiyozli va oddiy aktsiyalarga bo'linishi mumkin. Turlari o'rtasida ikkita asosiy farq mavjudulushlar. Agar kompaniya tugatilishi va barcha kreditorlar va obligatsiyalar egalarini to'lashi kerak bo'lsa, imtiyozli aktsiyadorlar to'lanadibirinchi. Agar pul qolsa, oddiy aktsiyadorlar o'z to'lovlarini oladilar. Ikkinchidan, imtiyozli dividendlaraktsiyalari oddiy aktsiyalardan farq qiladi va odatda kattaroqdir.Yashil moliyada biz odatda oddiy aktsiyalarga tegishli bo'lgan "junior equity" ga investitsiyalarni ko'ramiz.Kompaniya tugatilgan taqdirda, kompaniya imtiyozli aktsiyadorlarga kichik kapital to'laydi. Boshqa tomondan, kompaniya obligatsiyalari egalariga imtiyozli aksiyalar egalari oldida to'lanadi. The GEF boshqa (xususiy) sarmoyadorlar uchun xavfning bir qismini o'zlashtirish uchun kichik kapitalga pul investitsiya qiladi. Asosan,ular kichik kapitalga investitsiyalarni ko'rganlarida, boshqa aktsiyadorlar imtiyozli aktsiyalarni sotib olishga jalb qilinadi.Bu ularning foydani taqsimlash bo'yicha birinchi da'voga ega bo'lishini ta'minlaydi va ularning xavfini kamaytiradi.Qarzni moliyalashtirish odatda rivojlanishning keyingi bosqichlarida va ko'pincha o'z kapitali bilan birgalikda qo'llaniladi. Qarzda moliyalashtirishda investorlar qarz oluvchilarga qarz berishadi, ular bu summani (asosiy qarzni) foizlar bilan qaytaradilar.Agar kompaniya o'z aktivlarini tugatsa, qarz o'z kapitalidan ustunroq yoki "katta" bo'ladi. Boshqacha aytganda, kompaniya kreditorlar oldidagi majburiyatlarini (pulni qarzga berganlar) to'lashdan oldin bajarishi kerak ,kapitalga sarmoya kiritish uchun kim qarz oldi. Natijada, kattaroq qarzlar yuqori darajadagi xavfsizlikka ega, bu esako'proq kichik qimmatli qog'ozlar (shuningdek, subordinatsiyalangan qarz deb ham ataladi) nisbatan pastroq foiz to'lash imkonini beradi.Qarzni moliyalashtirish kreditorning kreditidan yoki obligatsiyalarni jamoatchilikka sotishdan kelib chiqishi mumkin. Qarz - bu transferbankdan kompaniyaga/jismoniy shaxsga pul o'tkazish, obligatsiya - bu davlat/bozordan pul o'tkazishobligatsiya chiqaradigan kompaniya. Bank qarzlari orqali beriladigan kreditlardan farqli o'laroq, obligatsiyalar davlat qarzi bozorlarida sotiladikatta miqdordagi kapitalni (odatda 100 million AQSh dollari va undan yuqori) jalb qilishga moyil bo'lib, umumiy foydalanish uchun ochiqdir.investitsiyalar uchun davlat. Yashil moliya sohasidagi obligatsiyalar ko'proq malakali investorlarga qaratilgan.Biroq, ayrim turdagi veksellar (masalan, veksellar yoki tuzilgan notalar) ham ochiq vachakana investorlar uchun arzon, chunki ular kamroq investitsiyalarni talab qiladi.Loyiha yoki kompaniya uchun qancha qarz va qancha o'z kapitali to'g'ri kelishi sohaga qarab farq qiladi. Tez o'sishdasturiy ta'minot va biotexnologiya kabi yuqori rentabellikga ega bo'lgan sohalar sarmoyadorlarni osonroq jalb qiladi. Bular kompaniyalar ham ko'pincha nomoddiy aktivlarga va noaniq pul oqimiga ega. Bu qarzni prognoz qilishni qiyinlashtiradito'lov jadvallari va shartlari. Natijada, ular ko'pincha amaldagi stavkalarda qarz ololmaydilar. Qarz investitsiyalar odatda aktsiyadorlik investitsiyalariga qaraganda kamroq xavfni o'z ichiga oladi. Shunday qilib, ular odatda pastroq taklif qilishadiinvestitsiyalarning potentsial daromadliligi.Qarz va aktsiyadorlik fondlari atrof-muhit bilan bog'liq moliya sohasida tanlangan investitsiya vositalaridir. Buning sababiular loyiha va pul oqimini bitta umumiy investitsiya vositasiga jamlash imkonini beradi.Ushbu vosita birlashtiriladi yerdan foydalanish, o'rmon xo'jaligi va qishloq xo'jaligi kabi boshqa yo'nalishga ega bo'lishi mumkin bo'lgan bir nechta loyihalar. Nima bo'lishidan qat'iy nazar, ularninge'tibor, ular bir xil etuklik darajasiga ega (erta bosqich rivojlanish, tasdiqlangan kontseptsiya yoki etuk).Biroq, ular alohida masshtablash va xavfni kamaytirish strategiyalaridan foydalanadilar. Nihoyat, mablag'lar odatda tavakkal qilishga imkon beradiloyihalar/investitsiyalar o'rtasida diversifikatsiya. Asosiy investorlar odatda ularning tuzilishi bilan ko'proq tanish,va shuning uchun ularga investitsiya qilish qulayroqdir.Investorlar ko'pincha xavfni himoya qiladigan davlat moliya institutlarining kredit/kredit kafolatlaridan foydalangan holda boshqaradilarkreditlari bo'yicha defoltlarga qarshi. Ushbu vosita riskning bir qismini yoki to'liq qismini qarz beruvchidan qarzga o'tkazadidavlat muassasasi (qarz kafili). Shu tarzda, kreditor xususiy investordan pastroq foiz stavkasini olishi mumkinssuda, shu bilan uning kapital qiymatini pasaytiradi va uning rentabelligini oshiradi. Kafolatlarga o'xshash, boshqa xavfboshqaruv vositalari qarz yoki aktsiyadorlik investitsiyalarini jalb qilish uchun ishlatiladi. Davlat muassasalari xususiy sug'urta qilishi mumkininvestorlarni siyosat noaniqligidan kelib chiqadigan xatarlarga qarshi. Valyuta likvidligi imkoniyatlarini kamaytirishga yordam beradiboshqa valyutada qarz olish bilan bog'liq risklar. Ular buni kredit liniyasini yaratish orqali amalga oshiradilarloyiha pul kerak bo'lganda foydalanishi mumkin. Loyihada moliyaviy ortiqcha bo'lsa, u kreditni qaytaradi. valyuta tebranishlari tufayli.Yashil moliya bozorlarining o'sishi xususiy sektor investitsiyalari uchun ham, yangi imkoniyatlarni anglatadiloyiha ishlab chiquvchilari. Dunyoning qimmatbaho ekotizimlarini saqlashni moliyalashtirish uchun bu bo'shliqni to'ldirish milliardlab mablag'ni talab qiladi.dollar miqdorida qo'shimcha kapital, xususiy investitsiya kapitali esa bunday mablag'larning asosiy manbai bo'lishi mumkin. Bu ta'kidlaydimoliyaviy bo'shliqlarni to'ldirishdan tashqarida bo'lgan va strategik foydalanish mumkin bo'lgan aqlli rivojlanish moliyasiga bo'lgan ehtiyojxususiy resurslardan foydalanish. Xususiy sektor sarmoya kiritish uchun yangi imkoniyatlar qidirmoqda bozor darajasidagi moliyaviy daromad va atrof-muhitga ta'sir ko'rsatishi mumkin. Allaqachon, kashshof investorlar qo'yishditropik o'rmonlar kabi haqiqiy aktivlarni va shu kabi sohalardagi operatsiyalardan keladigan pul oqimlarini birlashtiradigan moliyaviy echimlar barqaror yog'och, qishloq xo'jaligi va ekoturizm sifatida. Kam miqdordagi davlat mablag'lari qulfni ochishda muhim rol o'ynashi mumkin .mavjud bo'shliqlarni to'ldirish uchun xususiy sektor investitsiyalari.Tabiatni muhofaza qilishga investitsiyalarni jalb qilish juda qiyin, chunki potentsial investorlar yuqori moliyaviy risklarni va pastligini sezadilar qaytadi. Kreditni yaxshilash - kompaniya o'z qarzini yoki kredit layoqatini yaxshilashga urinish - rag'batlantirishi mumkin xavfni kamaytirish yoki daromadni oshirish orqali bank loyihalariga kapital oqimi. Ta'sir investorlari - qiziqqanlar atrof-muhit va ijtimoiy ta'sir - kreditni yaxshilash uchun keng ko'lamli vositalardan foydalanmoqda, ularning ba'zilari birinchi zarar kapitali. Nomidan ko'rinib turibdiki, ushbu vosita riskning bir qismini o'z zimmasiga oladi (junior kapital yoki subordinatsiya qilingan qarz). Kamroq xavf boshqa investorlarni qo'shilishga undaydi, bu esa saqlash uchun qo'shimcha resurslarni katalizlaydi. "Katalitik birinchi yo'qotish kapitali" atamasi, ehtimol, xayriyaning fidokorona harakati kabi ko'rinadi. Darhaqiqat, bunday kredit yaxshilanishlari mavjud faqat davlat yoki xayriya resurslaridan ko'ra ko'proq kapitalni jalb qilish uchun katta imkoniyatlar. Shunday qilib, ular yangi bozorlarga barqaror investitsiya oqimi uchun zamin yaratish. Va ular qaysi loyiha shartlarini yaxshilashga yordam beradi ,ishlab chiquvchilar kapitalga kirishlari mumkin.

1.Yashil moliyalashtirish tushunchasi.

Global miqyosida “yashil iqtisodiyot”ga o’tish jarayoni uzoq muddat va katta miqdordagi investitsiyalar talab etishi, asosiy e’tibor tiklanadigon energiya manbalaridan samarali foydalanish, energiyani tejaydigon texnologiyalarni rivojlantirishga qaratilganligi bilan ajralib turiladi. Xalqaro energetika agentligi prognozlariga ko’ra, 2050 yilgacha atmosferaga chiqarib yuboriladigon CO₂ emissasiyasini ikki baravarga kamaytirish uchun “yashil iqtisodiyotga” dunyo yalpi ichki mahsulotning 1-2,5%i darajasida qo’shimcha investitsiyalar sarflash zarur. “Yashil iqtisodiyot”ga o’tishdagi muhim masalalardan biri ushbu jarayonni moliyalashtirish hisoblanadi. Iqtisodiy adabiyotda “yashil” yoki “ekologik” moliya atamasining umuqabul qilingan tarifi mavjud emas. Birinchidan, “yashil iqtisodiyot”ga oid aksariyat adabiyotlarida “yashil moliyalashtirish” tushunchasiga ta’rif berilmagan, ikkinchidan, mavjudi kam sonli ta’riflar mazmunan bir-biridan keskin farq qiladi. Umumiy tarzda “yashil moliyalar” (“Green finance”) deyilganda ekologik toza, enegiya samaradorligi yuqori va past uglerodli loyihalarni amalga oshirishga yo’naltirilgan investitsiyalar va boshqa moliyaviy dastaklar yig’indisini tushuntirish mumkin. Aksariyat holatda ekologik ma’suliyatli investitsiyalash va iqlim o’zgarishlari bog’liq envestitsiyalash kabi tushunchalar “yashil moliya” sinonimi sifatida foydaniladi. “yashil moliya”lar atamasi ilk bor taniqli iqtisodchi olim Richard Sandor tomonidan 1992 yilda Nyu-Yorkdagi kolumbiya universitetida ishlab chiqilgan maxsus o’quv dasturida qo’llanilgan. 2002 yilda Stenford universiteti professori Gletchen Deyl tomonidan nashr etilgan “Yangi tabiat iqtisodiyot” kitobida tabiiy resurslar muhofazasini moliyalashtirish masalalari ko’rib chiqilgan. Karl Burkat rsa “yashil iqtisodiyot”ni tarmoq nuqtai nazaridan qarab chiqadi ca uni quyidagi tarmoqlarga bo’ladi. -tiklanadigon energiya manbalari (quyosh, shamol, bioyoqlig’I va h.k.); -“yashil” binolar (qurilish va arxetekturada resurs va energiya tejovchi texnologiyalarni qo’llash); -ekologik toza transport (muqobil yoqilg’I turlari, jamoat transportini rivojlantirish, gibrid/elektr avtomobillari va karshering va karpuling); -suv resurskaridan foydalanishni boshqarish (suvni tozalash va qayta foydalanish, suv sarfini kamaytirish, yomg’ir suvlaridan foydalanish va h.k.) xo’jalik va ishlab chiqarish chiqindilari itilizatsiya (chiqindilarni qayta ishlash, utilizatsiya talab yetmaydigon tara va qadoqlardan foydalanish); -yer holatini yaxshilash (shahar hudularga parklar v akichik o’rmonlar barpo etish, organic qishloq xo’jalik mahsulotlarini yetishtirish, o’rmonlarni va daraxtzorlani tiklash, tuproq unumdorligini yaxshilash). Karl Barkat fikricha, “yashil iqtisodiyot”ning tegishli tarmog’I turli rivojlanish bosqichida bo’ladi va shuning uchun ularni moliyalashtirish usullari va manbalari bir-biridan farqlanadi. “Yashil iqtisodiyot” sohasida turli tadqiqotlar olib boorish bilan shug’ullanuvchi xususiy kompaniyalar “yashil moliyalashtirish” tushunchasining mohiyatini ochib berishga harakat qilishgan. Jumladan, Bloomberg New Energy Finance kompaniysai mutaxasislari “yashil moliya”lar “yashil investitsiyalar” bilan bir qatorda qo’llaniladi, ammo amaliyotda “yashil moliyalashtirish” investitsiyalarga nisbatan kengroq tushuncha sifatida ishlatiladi, deb hisoblanadi. Pricewaterhouse Cooper Consultants konsatling kompaniyasi mutaxasisslari tomonidan berilgan ta’rif esa “yashil moliyalashtirsh”ni bank sektori nuqtai nazardan tavsiflashga asoslanadi. Ularning fikricha, bank sohasi uchun “yashil moliyalashtirish” ekologik omillarni hisobga oluvchi moliyaviy mahsulot hisoblanadi va ushbu tamoyiliga kredit berish jarayonidan boshlab to kredit yopilish oralig’idagi barcha jarayonlarda amal qilinadi. Xalqaro moliya korporatsiyasi mutaxassislari esa “yashil moliyalasjtirish-barqaror iqtisodiy o’sishni ta’minlashga yo’naltirilgan moliyaviy qo’yilmalar, loyihalar va investitsiyalarni ifodalovchi keng tushuncha bo’lib, ekologik mahsulotlar ishlab chiqarish orqali barqaror riqtisodiy rivojlanish darajasini yanada oshirishni nazarda tutadi”, deb hisoblanadi. Ularning fikricha, “yashil moliyalashtirish” atrof muhitga sanoat chiqindilarni chiqarish hajmini qisqartirish, suv resurslari ifloslanishining oldini olsih va bioxilma-xillikni saqlab qolishga qaratilgan loyhalarni moliyalashtirish bilan birgalikda iqlim o’zgarishi ta’sirini yumshatish va unga moslashish jarayonlariga sarflanayotgan investitsiyalarni o’z ichiga oladi. Iqtisodiy adabiyotdagi ta’riflarni quyidagicha guruhlash mumkin: birinchi guruhga xos umumiy jihat shundaki, atrof muhitni muhofaza qilish bilan bog’liq texnologik jarayonlar, loyihalar va dasturlarni moliyalashtirishning keng qamrovli usullari “yashil moliya” ekolgik tarkibiy elementga ega bo’lgan moliyaviy mahsulotlar (dasttaklar) va xizmatlar (kreditlar, obligatsiyalar, aksiyalar va boshqalar) sifatida tushuntiriladi. Demak, “yashil moliyalashtirish” atrof muhitga ta’sir ko’rsatuvchi barcha omillarni hisobga oluvchi va ekologik barqarorlikni ta’minlashni nazarda tutuvchi investitsiyalash va kreditlashning barcha shakillarni qamrab oladi.