|
Internet halqaro kompyuter tarmog'i
Internet halqaro kompyuter tarmog'i...
Internet axborot almashish
standart qoidalar asosida amalgam oshiriladi . Internetdagi ma’lumotlarni
uzatish qoidalari
protokol
lar (masalan, TCP/IP –TRASMISSION CONTROL
PROTOKOL / INTERNET PROTOKOL) dep ataladi.
Kompyuterlarni axborotlarni telefon orqali yubora olishga imkon beruvchi
modem deb ataluchi qurilmaning yaratilishi (1979-yil Nayes kompaniyasi) va
rivojlanishi sababli faqatgina shaxsiy kompyuteri va telefoni bor millionlab
kishilar tarmoqning maxsus qurilmalarisiz ham Internetdan foydalana olish
imkoniyatiga ega bo’ldilar.
1992-1993-yillarda axborot texnologiyasining rivojlanishi sababli, tasvirli
va tovushli axborotlarni olis masofalardan qisqa vaqtda uzatishning shunday
imkoniyati yaratilganki, u World Wide Web (qisqacha Web yoki WWW) dep
nomlangan.
Internet deganda ko’pchilik WWWni tushunadi. Aslida WWW Internetni
bir qismi bo’lib, xalqaro o’rgimchak to’ri ma’nosini anglatadi. WWW
19
multimedia (rasm va matnli axborotni tovushli va harakatdagi shakllardan iborat
axborot bilan birlashtirish texnologiyasi) imkoniyatlariga ega bo’lgani uchun
foydalanuvchilar e’tiborini juda tez qozondi.
WWWning yaratilishiga 1989-yil SHvetsariyadagi Yevropa Yadrovi
Tadqiqotlar Kengashining loyihasi asos bo’ldi. Bu loyihaning asosiy maqsadi
Internetda axborot tarqatishning samarali usullarini izlash va uning oqibatlarini
kuzatishdan iborat edi. Hozirgi kunda WWW Internetning eng tez
rivojlanayotgan sohalaridan biri bo’lib qoldi.
WWWda axborot maxsus sahifalarda, ya’ni Web-sahifalarda joylashadi.
Web sahifaga matn, rasm, tovush, videotasvir va hokazo ko’rinishdagi
axborotlarni joylashtirish mumkin. Bu esa o’z navbatida, reklama, tijorat, ta’lim
va boshqa ko’pgina soha vakillariga beqiyos imkoniyatlar berdi. Masalan juda
ko’p kinostudiyalar o’z maxsulotlarini reklma qilish uchun Web sahifalar
yaratishadi. Mazkur Web-sahifalard, asosan, yangi filmlar haqidagi ma’lumotlar
bilan birga, shu filmlardan 1-2 daqiqali parchalaraks ettiriladi. WWW
yaratilgunga qadar bunday faqat kinoteatrlar yoki televidenie orqaligina mumkin
edi.
Kinoteatr va televideniye orqali namoyishlar belgilangan vaqtga bog’liq
bo’lsa, WWW dan hoxlagan kishi xohlagan vaqtda yangi kino haqda to’liq
ma’lumotga ega bo’lishi mumkin.
WWWni ommalashshining yana biromilli gipermatndir. Gipermatn Web-
sahifaning biron qismiga yoki boshqa Web-sahifaga bog’liqligini ko’rsatuvshi
ilova bo’lib, u rasm yoki so’ bo’lishi mumkin. Gipermatn yordamida Web-
sahifaning kerakli qismiga yoki boshqa web sahifaga tez va oson o’tish mumkin.
Bitta tashkilot yoki xususiy shaxsga tegshli va mazmuniga ko’ra o’zaro
bog’langan bir nechta Web-sahifalar majmui Web-sayt deyiladi. Web saytni
20
kitobga, Web-sahifani esa kitobni sahifasiga o’xshatish mumkin. Web-saytdagi
Web-sahifalar o’zaro giprmatn yordamida bog’lanadi.
Web-saytlari ham, Web-sahifalari ham Web-server deb ataluvchi
internetga ulangan maxsus kompuyuterlarda saqlanadi va o’z adresiga ega
bo’ladi. Bu adres URL deb ataladi. URL hamisha http:// yozuvidan boshlanadi.
So’ngra
web
–sahifa
joylashgan
tarmoq
(provayder)
adresi
(masalan,WWW.uzsci.net), keyin web-sahifa nomi (masalan, rtm) yoziladi.
Shunday qilib, misolda keltirilgan web-sahifaning Internetdagi adresi http://
www.uzsci.net rtm ko’rinishidabo’ladi.
Internetning WWW xizmatidan foydalanish uchun maxsus dasturlar
ishlab chiqilgan. Ular Web-brouzerlar (Brovser) deb ataladi. Brovser inglizcha
so’z bo’lib, ko’rishni ta;minlash, ko’rsatish ma’nosini anglatadi. Birinchi Web-
brouzer 1990-yil CERN (yevropaYadroviy Tadqiqotlar Kengashi) xodimi Tim
Berners-Li tomonidan yaratildi.
Hozirgi kungacha juda kop Web-brouzerlar yaratilgan. Mosaic Opera,
Adwiper, Netgape Navicator, Netscape Communicator, Migrosoft Internet
Ezplorer
va
power
Brovser
shular
jumlasidandir.
Shulardan
eng
ko’p foydalaniladigan Netscape Communicator va Microsoft Internet
Explorerdir. Microsoft firmasining Internet Explorer dasturi asosida
brouzerlarda vazifalari foydalaniladigan Netscape Communicator va Microsoft
Internet Explorerdir. Microsoft firmasining Internet Explorer dasturi asosida
brouzerlarda vazifalari va imkoniyatlari bilan tanishamiz.
Web-brouzerlarning asosiy vazifalariquyidagilardan iborat:
Web-sahifalarni xotiraga yuklash va ko’rish.
Web-sahifani diskka yozib qo’yish(saqlash).
WWWdagi adresi bo’yicha Web-sahifani chaqirish.
21
Internet tarmog’dagi web-sahifani ochish uchun Internet Explorerning
adreslar satriga kerakli web-sahifa adresini yozib, klavishini bosish
kifoya. Masalan, adreslar satriga www.rambler.ru deb yozib,
klevishini bossak,bir necha soniyadan keyin ma’lumotlar oynasida rambler.ru
web-sahifasi paydo bo’ladi. Huddi shunday ketma-ket bir nechta web-sahifani
ochish mumkin.
Uskunalar panelidagi <> va <> amallari yordamida
ochilgan
Web-sahifalari bo’ylab harakatlanish, ya’ni oldingi yoki keyingi ochilgan
web-sahifaga o’tish mumkin. Web-sahifaning hajmiga qarab, uning ochilishiga
bir necha soniyadan bir necha daqiqagacha vaqt sarflanishi mumkin. Web-sahifa
ochilish jarayonida uning qismlari ekranda asta-sekin ko’rinib boradi. Agar shu
vaqtda uskunalar panelidagi <> tugmasini bossangiz, web-sahifani
internetdan qabul qilish to’xtatiladi va ma’lumotlar oynasida mazkur web-
sahifaning o’qib ulguril qismi qoladi.
Internet xalqaro tarmog’i bilan ozirgi paytlarda keng tarqalgan
kiberfazo, virtual borliq kabi tushunchalar ham bevosita bog’langan. Mazkur
tushunchalarning muhim xususiyati shundan iboratki, ularga biror fan
tushunchalari yordamida aniq bir ta’rif berish mumkin emas. Ular badiiy obraz
bo’lib, ilmiy tushuncha hisoblanmaydi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
