Referat dasturlash asoslari fanidan mavzu : 1 Ob’yektga yo’naltirilgan dasturlashda polimorfizm

O‘ZBEKIST0N RESPUBLIKASI OLIY VA 0 ‘RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI

Fargona Davlat Universiteti

REFERAT

Dasturlash asoslari fanidan

MAVZU :

1 - Ob’yektga yo’naltirilgan dasturlashda polimorfizm.

Bajardi: R. Ergasheva

Fargo’na 2021

Dasturlashga bo'lgan qiziqish tobora ortib bormoqda. Bu kompyuter texnologiyasining

kun say in rivojlanib borishi bilan bog'liqdir. Ayniqsa vizual dasturlash texnologi

yalaridan

foydalanib dasturlar yaratish kompyuter texnologiyalarining rivojlanishiga katta ta'sir

etmoqda.

Qaysi dasturlash tilinidan foydalangan bo'lar edingiz va dasturlash bilan

shug'ullanishdan oldin nimalarni bilish kerak?

Elektron hisoblash mashinala

rining yaratilishi va ularning keskin rivojlanib borishi

inson ongining imkoniyatlarini to'ldiribgina qolmay, uning turli

-

tuman ma'lumotlarni tahlil

qilish va o'zining ish faoliyatida uchrovchi masalalar yechimini qabul qilish tezligini ham

jadal sur'atda

oshiradi.

Inson yashaydigan dunyo turli moddiy va nomoddiy ob'ektlar, shuningdek, ular

o'rtasidagi o'zaro ta'sirlardan, ya'ni jarayonlardan tashki! topgan. Istalgan hayotiy biologik,

matematik yoki fizik va hokazo masala shartlarini ifoda qilish dastlabki

ma'lumotlar va

fikrlarni tasvirlashdan boshlanadi va ular qat'iy ta'riflangan biologik, matematik yoki fizik va

hokazo tushunchalar tilida bayon qilinadi. So'ngra masalani yechishning maqsadi, ya'ni

masalani yechish natijasida ayni nimani yoki nimalarni an

iqlash zarurligi kursatiladi.

Masalani o'rganish uning matematik (biologik yoki fizik) modelini tuzishdan boshlanadi,

ya'ni uning o'ziga xos asosiy xususiyatlari ajratiladi va ular o'rtasidagi matematik munosabat

o'rnatiladi. Qaysi dasturlash tillaridan fo

ydalangan maqul deganda:

•

obyektga yo'naltirilgan dasturlash tillari: Delphi, C++, Java, C# (S sharp), PHP

(Personal home page);

•

dasturlash vositalari bilan ishlash uchun: C/C++, Java, C# (C sharp), Delphi, Visual

basic, Turbo Paskal;

•

Web ilovalari bilan is

hlash uchun: HTML, CSS, JavaScript (JQuery), PHP (Personal

Home Page), ASP.NET (Active Server Page .NET), JSP (Java Server Page);

•

ma'lumotlar ba'zasini boshqarish tizimlari bilan ishlash uchun: MySQL, MS SQL,

Oracle, PostgreSQL, SQLLite;

•

mobil qurilalar uc

hun dasturiy vositalar bilan ishlash: Android uchun Java, qisman

C/C++; BlackBerry uchun Java; IOS SDK uchun Objective

—

C, Objective Paskal; Java ME

uchun Java.

Y

u

qorida keltirilganlardan bittasiga to'xtalsak. Dasturlash mutaxassisiga hozirgi kunda

talab

juda katta ekanini bilasiz. Windows tizimi uchun dastur

tuzishda, Delphi eng tezkor vositalardan bin. embarcadero RAD Studio

-

Microsoft Windows

uchun tezkor dastur tuzish vositasi. Oxirgi versiyasi: embarcadero RAD Studio 2010, Delphi

2010 va C++ Builder

2010 ni bir integrallashgan muhitda birlashtirgan. NET, WinForms,

WPF, ADO.NET, ASP.NET va LINQ texnologiyalari bilan ham ishlash mumkin. 2006 yil 8

fevralda Borland firmasi dasturiy vositalarni ishlab chiqarishni tugatmoqchi ekanini, bu

bo'limni

-

sotish n

iyatida ekanini e'lon qildi. 2006 yil noyabrda Borland firmasi dasturiy

vositalar bilan ishlash bo'limlarning barchasi o'zining qaramog'idagi bo'lgan CodeGear

firmasiga o'tganligini e'lon qildi. 2007 yil martda CodeGear RAD Studio 2007 chiqarildi. 2008

yil

1 iyunda CodeGear firmasi embarcadero Technologies firmasi tomonidan sotib olindi.

Delphi va C++ Builder ning keyingi versiyalari embarcadero Technologies firmasi tomonidan

ishlab chiqilmoqda. Umuman olganda Delphi 7 ning o'zida Windows uchun har qanday

d

asturni tuzish mumkin. SHuning uchun Delphining keyingi versiyalarida asosiy urg'u NET

va boshqa texnologiyalarga qaratilgan.

Dasturchilarga qo'yiladidan talablar. Tushuntirish izohlariga ega bo'lgan dasturlarni

to'g'rilash yoki tuzatish osonroq, chunki ul

ar dastur bilan ishlash uchun qo'shimcha

ma'lumotlarni jamlaydi. Dastur tuzuvchi ko'pincha boshqa tuzuvchining dasturini ko'rib

chiqayotgan vaqtda, xatolarni tuzatishda yoki dastur mantiqni kuzatayotgan vaqtda juda ko'p

vaqt sarflaydi. Bu holatda u o'zinin

g me'yorlangan vaqtini juda katta qismnini sarflab qo'yadi.

Izohlanmagan dastur

-

bu taxminimizcha dastur tuzuvchining eng katta xatosidir. Dastur

yozish jarayonida izoh berish yaxshi qoidadir. Buni hamma dasturchilar hisobga oladilar. Izoh

yozishning asos

iy maqsadi har bir kishi dasturdagi izohni o'qiyotib, shu dastur haqida ko'proq

tushunchaga ega bo'ladi. Dastur tugagandan key in izoh berish foydasiz va ma'nosizdir. Izoh

berishning 3 ta shakli bor: kiritishda, mundarija, tushuntirishda.

NumericUpDown komponentasi NumericUpDown komponentasi sonlardan iborat foydalanuvchi tomonidan o`suvchi va kamayuvchi sonlarni tashkil etishda ishlatiladi. Komponentaning o`ng tomonida pastga va tepaga yo`naltirilgan strelkalar yordamida sonlarni orttirish yoki kamaytish mumkin. Xususiyatlari Increment – bu xususiyatida sonlar o`sish yoki kamayishining qiymati belgilanadi ya`ni 1 bo`lsa u holda 1 birlikda ortib borish tartibida bo`ladi.(1,2,3….). Maxsimum – bu xususiyatda sonlarning maxsimal ortishi mumkin bo`lgan qiymati belgilanadi. Minimal - sonlarning minimal kamayishi mumkin bo`lgan qiymati belgilanadi. Button komponentasi Tugmalar boshqaruv elementlari hisoblanadi va ma`lum funksional vazifalarni bajarishga buyruq berish uchun ishatiladi. Tugma yuzasida matn va yoki rasm tasvirlanishi mumkin. Visual Studioda standart tugma Button kompanenti yordamida berilgan. Tugma yuzasidagi bosilganda bajaradigan ish-harakatni tavsiflovchi yozuvga ega bo`lishi mumkin. Tugma uchun asosiy hodisa u bosilganda yuzaga keladigan OnClick hodisasi hisoblanadi. Bunda tugma bajarilayotgan harakatni Visual (ko`rinarli) tasvirlovchi mos ko`rinishga ega bo`ladi. OnClick hodisasini qayta ishlovchi qism dasturda joylashgan harakat tugma qo`yib yuborilishi bilanoq bajariladi. Tugmani quyidagi usullar bilan bosish mumkin: - sichqonchani qirsillatish bilan ; - Caption xususiyatida berilgan tugmalar majmuini tanlash bilan; - yoki probel tugmalarini bosish bilan; - tugmasini bosish bilan.

Vorislik – bu OYD ning asosiy ustunlaridan biridir. Vorislik sinflarda ierarxik ko’rinishdagi sinflanishni ta’minlaydi. C++ terminologiyasida:

• Asos sinf (ya’ni voris olinadigan sinf ) base class (asos sinf) deb ataladi.

• Voris sinf (ya’ni voris olish orqali yaratiladigan yangi sinf) derived class (voris sinf) deb ataladi.

Voris sinf boshqa bironta sinf uchun asos sinf bo’lishi mumkin.Demak bu orqali, ko’p sathli vorislik (multiple inheritance) vujudga keladi.

Vorislikdan foydalanish

• Biron bir sinfdan Voris olingandan keyin, ushbu asos sinf a’zolari voris sinfning ham a’zolari bo’lib hisoblanadi.

• C++ dasturlash tilida voris olish umumiy formasi quyidagicha:

Sodda vorislikdan foydalanishga misol. Obyekt orqali jo’natilgan qiymatni qaytarish dasturi

class base { int i, j; public: void set(int a, int b) { i=a; j=b; } void show() { cout << i << " " << j << "\n"; } }; class derived : public base { int k; public: derived(int x) { k=x; } void showk() { cout << k << "\n"; } }; int main() { derived ob(3); ob.set(1, 2); // asos sinf a’zosiga ruxsat ochiq ob.show(); // asos sinf a’zosiga ruxsat ochiq ob.showk(); // voris sinf a’zosidan foydalanish }