Referat 2022-yil Uglerod uning birikmalari va xossalari Tabiatda uchrashi

Adsorbsiya
. Ko'mir (ayniqsa, pista ko'mir)ning adsorblash xususiyati juda kuchli 
bo'ladi. 
Ko‘mirning va boshqa qattiq yoki suyuq moddalarning o‘z sirtida bug‘, gaz va 
erigan moddalarni ushlab qolish xossasi 
adsorbsiya
 deyiladi.
Yuzasida adsorbsiya sodir bo'ladigan moddalar 
adsorbentlar
deyiladi. Adsorblanadigan 
moddalar
 adsorbatlar
deyiladi. Agar, masalan siyoh eritmasini mayda tuyilgan ko'mirga 
qo'shib chayqatilsa va so'ngra aralashma filtrlansa, u holda filtratda rangsiz suyuqlik — 
suv bo'ladi. Bu holda erigan bo'yoqning hammasi ko'mirga adsorblanadi. Ko'mir — 
adsorbent, bo'yoq — adsorbat. 
Texnikada adsorbentlar sifatida alumosilikatlar, sintetik smolalar va boshqa moddalar 
ishlatiladi. 

---

Ko'mirning adsorblash xususiyati uning g'ovakligi tufaylidir. ( i'ovaklar soni qancha 
ko'p bo'lsa, ko'mirning sirti shuncha katta va adsorblash xususiyati shuncha kuchli 
bo'ladi. Odatda pista ko'mirning g'ovaklari turli xil moddalar bilan qisman to'lgan 
bo'ladi, bu esa uning adsorblash xususiyatini kamaytiradi. Adsorbsiyani kuchaytirish 
uchun ko'mirga maxsus ishlov beriladi suv bug'i oqimida qizdirib, g'ovaklari 
ifloslantiruvchi moddalardan tozalanadi. Shunday ishlov berilgan ko'mir 
aktiv 
ko'mir
deyiladi. 
Aktiv ko'mir shakar sharbatini unga sariq rang beruvchi qo'shimchalardan tozalash, 
o'simlik moylari va yog'larni tozalash uchun keng ko'lamda ishlatiladi. Aktiv ko'mirdan 
tayyorlangan tabletkalardan («karbolen») tibbiyotda organizmdan zararli moddalarni 
chiqarib yuborish uchun foydalaniladi. Aktiv ko'mir protivogazlarda zaharlovchi 
moddalarni yutib qolish uchun ishlatiladi. N.D.Zelinskiy yaratgan filtrlovchi 
protivogazdan 1914— 1918- yillardagi jahon urushida foydalanilgan, bu esa bir necha 
o'n minglab kishilarning hayotini saqlab qolishga imkon bergan. 
Kimyoviy xossalari. Odatdagi temperaturada ko'mir ancha inert bo'ladi. Uning 
kimyoviy aktivligi yuqori temperaturalardagina namoyon bo'ladi. Ko'mir oksidlovchi 
sifatida ba’zi metallar va metallmaslar bilan reaksiyaga kirishadi. Uglerodning metallar 
bilan hosil qilgan birikmalari
 karbidlar
deyiladi. 
Vodorod bilan ko‘mir nikel katalizator ishtirokida va qizdirilganda metan — tabiiy 
yonuvchi gazlarning asosiy tarkibiy qismini hosil qiladi: 
C+2H=CH4 
Lekin ko‘mir qaytaruvchilik xossalarini namoyon qiladigan reaksiyalarga ko‘proq 
kirishadi. Bu hoi ко‘miming istalgan allotropik shakl o'zgarishining to‘liq yonishida 
ko‘rinadi: 
C+02=C02 
Ko'mir temir, mis, rux, qo‘rg‘oshin va boshqa elementlarni ularning oksidlaridan 
qaytaradi, uning bu xossasidan metallurgiyada shu metallami olishda keng ko‘lamda 
foydalaniladi. Masalan:
2Zn0+C=2Zn+C02 
Ko‘ miming juda muhim kimyoviy xossasi — uning atomlarining bir-biri bilan birikib, 
puxta bog‘lanishlar — uglerod zanjirlari hosil qilishidir (III qism, Organik kimyoga q.) 

---