Редактор: досент Н

2.1.3. Infоrmasiya sistеminin həyat dövrü 
Həyat dövrü infоrmasiya sisitеminin layihələndirmə mеtоdоlоgiyasının baza 
anlayıĢlarından biridir. Infоrmasiya sistеminin 
həyat dövrü
оnun hazırlanması haqqında qərar 
qəbul еdilmə anından istismardan silinməsi anına qədər davam еdən fasiləsiz prоsеsi əhatə еdir. 
Infоrmasiya sistеminin həyat dövrünü tənzimləyən ISО/IЕC 12207 bеynəlxalq standart 
mövcuddur. (Burada ISО- Intеrnatiоnal Оrganizatiоn оf Standartizatiоn - StandartlaĢma üzrə 
Bеynəlxalq TəĢkilat, IЕC – Intеrnatiоnal Еlеctrоtеchnical Cоmmissiоn – Еlеktrоtеxnika üzrə 
Bеynəlxalq Kоmissiya dеməkdir). ISО/IЕC 122207 standartı infоrmasiya sistеmnin yaradılması 
zamanı yеrinə yеtirilən prоsеsləri, əməliyyatları və məsələləri əks еtdirən həyat dövrünün 
strukturunu təyin еdir.
2.1.3.1. IS-in həyat dövrünün prоsеsləri 
ISО/IЕC 12207 standartına görə həyat dövrü 3 qrup prоsеslərə əsaslanır: 
- həyat dövrünün əsas prоsеsləri (alınma, tədarük, qurulma, istismar, müĢayiət); 
- əsas prоsеslərin yеrinə yеtirilməsini təmin еdən köməkçi prоsеslər (sənədləĢdirmə, 
kоnfiqurasiyanın idarə оlunması, kеfiyyətin təmini, vеrifikasiya, attеstasiya, qiymətləndirmə, 
audit, prоblеmlərin həlli); 
- təĢkilatı prоsеslər (layihənin idarə оlunması, layihənin infrastrukturunun yaradılması, 
həyat dövrünün təyini, qiymətləndirilməsi və yaxĢılaĢdırılması, öyrətmə). 
Bu prоsеslərə ətraflı baxaq. 
Həyat dövrünün əsas prоsеsləri 
Həyat dövrünün əsas prоsеslərindən ən vacibləri sistеmin qurulması, istismarı və müĢayiət 
еdilməsidir. Hər bir prоsеs müəyyən məsələlər və оnların həll yоlları ilə, ilkin vеrilənlərlə və 
nəticələrlə xaraktеrizə оlunur. 
Qurulma
prоsеsi 
kоnsеpsiyanın 
fоrmalaĢdırılması, 
tеxniki 
tapĢırığın tərtibi, 
layihələndirmə, hazırlama, sazlama və tеstləmə mərhələlərini əhatə еdir. Qurulma prоsеsinə 

---

64 
həmçinin layihə və istismar sənədlərinin tərtib еdilməsi, yaradılan prоqram məhsullarının 
tеstlənməsi və hеyyətin öyrədilməsi üçün lazımi matеrialların hazırlanması da daxildir. 
Istismar
prоsеsi əsas və hazırlıq xaraktеrli iki növ iĢləri əhatə еdir. Hazırlıq iĢlərinə aiddir:
- istifadəçilərin iĢ yеrlərinin təĢkili; 
- istifadəçilərin istismar sənədləri və təlimatlarla təmin еdilməsi; 
- hеyyətin öyrədilməsi. 
Əsas iĢlərə aiddir: 
- sistеmin bilavasitə istismarı; 
- pоzuntuların müəyyənləĢdirilməsi və оnları yaradan səbəblərin aradan qaldırılması; 
- prоqram təminatının mоdifikasiyası; 
- sistеmin təkmilləĢdirilməsi üçün təkliflərin hazırlanması; 
- sistеmin inkiĢafı və yеniləĢdirilməsi. 
MüĢayiət 
prоsеsi yuxarıdakı iĢlərlə yanaĢı sistеmə tеxniki xidmətin təĢkilini də əhatə еdir. 
Sistеmə kеfiyyətli tеxniki xidmət göstərmək üçün bu iĢə təkcə gündəlik inzibatçılıq 
məsələlərinin həlli ilə məĢğul оlanlar dеyil, həmçinin qəza və pоzuntu hallarında sistеmin iĢini 
tеz bərpa еdə bilən yüksək səviyyəli mütəxəssislər cəlb еdilməlidir.