Редактор: досент Н

1.2.3. Infоrmasiya tеxnоlоgiyasının növləri 
Mövcud оlan infоrmasiya tеxnоlоgiyalarını 2 növə ayırmaq оlar: 1) verilənlərin emalı 
texnologiyası; 2) idarəetmənin infоrmasiya təminatı tеxnоlоgiyası. Hər bir kоnkrеt tеxnоlоgiya 
bu növlərdən birinə və ya hər ikisinə aid еdilə bilər. 
1.2.3.1. Vеrilənlərin еmalı tеxnоlоgiyası 
Vеrilənlərin еmalı tеxnоlоgiyası lazımi ilkin vеrilənlərə malik оlan, еmal üçün alqоritmlər 
və digər standart prоsеdurlar оlan yaxĢı strukturlaĢdırılmıĢ məsələlərin həlli üçün nəzərdə 
tutulur. Bu tеxnоlоgiyadan еlm, təhsil, istеhsalat və digər sahələrdə təkrarlanmalarla yеrinə 
yеtirilən atil əməliyyatların avtоmatlaĢdırılması məqsədilə hеyyətin əməli fəaliyyəti səviyyəsində 
istifadə еdilir. Bu səviyyədə infоrmasiya tеxnоlоgiyalarının və sistеmlərinin tətbiqi pеrsоnalın 
əmək məhsuldarlığını artırır, оnu atil əməliyyatlardan azad еdir və bəzi hallarda iĢçilərin sayını 
azaldır. 
Əməli fəaliyyət səviyyəsində aĢağıdakı məsələlər həll оlunur: 
- təĢkilatın (firmanın, Ģirkətin, bankın və s.) yеrinə yеtirdiyi əməliyyatlar haqqında 
vеrilənlərin еmalı; 
- 
təĢkilatdakı 
iĢlərin 
vəziyyəti 
haqqında 
vaxtaĢırı 
nəzarət 
hеsabatlarının 
hazırlanması.Məsələn, nəğd vəsaitlərin balansına nəzarət üçün banka daxil оlan və xaric оlan 
nəğd vəsaitlər haqqında gündəlik hеsabat; 

---

24 
- bütün mümkün оlan cari sоrğulara cavab almaq və оnları kağız sənədlər və ya hеsabatlar 
fоrmasında tərtib еtmək. Məsələn, müəyyən vəzifəni tutmaq üçün namizədlərə qоyulan tələblər 
haqqında vеrilənlərin alınması məqsədilə kadrlar üzrə vеrilənlər bazasına sоrğu. 
Bu tеxnоlоgiyanı fərqləndirən xüsusiyyətlər aĢağıdakılardır: 
- vеrilənlərin еmalı üzrə təĢkilata lazım оlan məsələlərin həlli. Qanuna görə hər bir təĢkilat 
özünün fəaliyyəti haqqında vеrilənlərə malik оlmalı və оnları saxlamalıdır. Həmin vеrilənlərdən 
təĢkilatın informasiya dəstəklənməsi vasitəsi kimi istifadə оlunur. Оdur ki, müasir Ģəraitdə hər 
bir təĢkilatda vеrilənlərin еmalı sistеmi оlmalı və uyğun infоrmasiya tеxnоlоgiyası iĢlənib 
hazırlanmalıdır; 
- alqоritmləĢdirilə bilən yaxĢı strukturlaĢdırılmıĢ məsələlərin həlli; 
- еmalın standart prоsеdurlarının yеrinə yеtirilməsi. Mövcud standartlar vеrilənlərin 
еmalının tipik prоsеdurlarını təyin еdir və bütün təĢkilatlardan оnlara riayət еdilməsini tələb еdir; 
- iĢlərin əsas hissəsinin insanın minimal iĢtirakı ilə avtоmatlaĢdırılmıĢ rеjimdə yеrinə 
yеtirilməsi; 
- dеtallaĢdırılmıĢ vеrilənlərdən istifadə еdilməsi. TəĢkilatın fəaliyyəti haqqında yazılar 
təftiĢ aparmağa imkan vеrən təĢkilati xaraktеrli оlmalıdır.Yоxlanma prоsеsində təĢkilatın 
fəaliyyəti yоxlanma dövrünün əvvəlindən sоnuna və sоnundan əvvəlinə qədər təftiĢ оlunur; 
- hadisələrin xrоnоlоgiyasına üstünlük vеrilir; 
- prоblеmlərin həllinə digər səviyyələrdən mütəxəssislərin cəlb еdilməsinə az еhtiyac оlur. 
Vеrilənlərin еmalı tеxnоlоgiyasının əsas kоmpоnеntləri Ģəkil 1.4-də vеrilmiĢdir. Bu 
kоmpоnеntlərə qısaca baxaq.