Редактор: А. Тилегенов Редколлегия ағзалары

МУҒАЛЛИМ ҲӘМ ҮЗЛИКСИЗ БИЛИМЛЕНДИРИЎ
126
O’quvchilar: Gul – nima?, 
gulchi- kim?
O’qituvchi: Demak, gul 
so’ziga 
–chi 
qo’shimchasi 
qo’shilib narsa otidan shaxs otini 
yasayapti.
So’z yasalish usullarini 
rasmlar orqali tushuntirishning 
yana bir yutug’i o’quvchilarning 
diqqatini butunlay qamrab 
olishi, ko’rish orqali idrok qilish 
va tafakkur qilish jarayoni bir 
vaqtda bo’lishidadir. Quyida 
biz rasmlar orqali so’z yasalish 
usullarini 
tushuntirishga 
namunalar keltiramiz. (2-rasm)
Boshlang’ich 
sinf 
o’quvchilariga so’z yasalishi 
usullarini o’rgatish va unga oid 
bilimlarni 
mustahkamlashda
foydalanish mumkin bo’lgan 
mashqlardan ham namunalar keltiramiz. Bunday mashqlar darsdagi mashqlardan tashqari 
morfemik tahlil vositasida so’z yasovchi qo’shimchalar yordami bilan so’z yasash yo’llarini 
ijodiy tashkil etishni ta’minlaydi. Bu esa o’quvchilarda so’z topish, o’z lug’atini boyitish, 
tilga sezuvchanlik mas’uliyatini oshiradi. Masalan,
a) Bir o’zakli so’zlar ro’yxatini tuzish: 
ISH-ishla, ishchi, ishchan, ishsiz, ishli; (1-shablon)
GUL- gulchi, guldon, gulchilik, gulli, gulsiz, guldor, gulla kabi; (2-shablon)
BOSH-boshla, boshchi, boshliq, bebosh, boshqar;(3-shablon)
b) 
Bir qo’shimchani har xil o’zakka qo’shib yangi so’z hosil qilish: 
li – gulli, sonli, sadoqatli, aqlli, yog’li, fayzli. (4-shablon)
-be – bebosh, beor, betoqat, besabr, begunoh, beso’roq, besabab (5-shablon).

---

МУҒАЛЛИМ ҲӘМ ҮЗЛИКСИЗ БИЛИМЛЕНДИРИЎ
127
c) 
namunaviy berilgan so’zlarga mos so’z yasovchi qo’shimchalarni qo’shib yangi 
so’zlar hosil qilish:intizom+siz, paxta+kor, aql+li, gul+la, ter+im, to’p+la va boshqalar 
(6-shablon);