Рецептура

Изоҳ: “ad” олд қўшимчаси ўзбек тилида “гача” маъносини билдиради ва мазкур рецептда у дистилланган сувни кўрсатилган миқдоргача қўшиш лозимлиги тўғрисидаги кўрсатма бўлиб ҳисобланади.
Суюқ дори шакллари учун корригенслар
Корригенслар дори моддасининг мазасини, ҳидини ва таъсирлантирувчи хоссасини камайтириш ёки бартараф қилиш учун ишлатилади ва 3 гуруҳга бўлинади:
1) сироплар (Sirupus simplex – оддий сироп, sirupus cerrasi – олча си- ропи ва бошқалар) – суюқ дориларнинг мазасини яхшилаш учун;
2) ҳушбўй (ароматик) сувлар (aqua Menthae – ялпиз суви, aqua Foe- niculi – шивит суви) – дориларнинг ҳидини яхшилаш учун;
3) шилимшиқлар (Mucilagines) – дори моддаларининг таъсирлантирув- чи хоссасини камайтириш учун қўлланилади. Бунда кўпинча крахмал ши- лимшиғи (mucilago Amyli) дан фойдаланилади. Шилимшиқларнинг ҳаммаси официнал бўлганлиги сабабли рецептда уларнинг фақат номи ва миқдори кўрсатилади холос.
Шилимшиқлар билан бирга спиртли препаратларни, кислота ҳамда иш- қорларни қўллаш мумкин эмас, чунки улар шилимшиқнинг консистенцияси- ни ўзгартириб юборишлари мумкин.
Корригенслар суюқ дори умумий миқдорининг 1/3 қисмини ташкил қи- лади (хушбўй сувлар дорининг суюқ қисмини тўлиқ қоплаши мумкин).
Мисол. Таъсирлантирувчи хоссага эга бўлган хлоралгидрат (td=1,0) дан 4 марта ош қошиқда қабул қилишга микстура ҳолида рецепт ёзиб берилсин.
Ҳисоблаш:
1) Хлоралгидрат – 1 г х 4 марта = 4 г
2) Сув 1 ош қошиқ – 15 мл х 4 марта = 60 мл
3) Шилимшиқ – 60 мл х 1/3 = 20 мл
Rp.: Chlorali hydrati 4,0
Mucilaginis Amyli 20 ml
Aquae destillatae ad 60 ml
M.D.S. 1 ош қошиқдан уйқудан 30 дақиқа олдин ичилсин
Суспензиялар
Суспензиялар – suspensio (бош келишик, бирлик сонда suspensio, қарат- қич келишик, бирлик сонда suspensionis, қисқартирилган ҳолда – susp.).
Суспензиялар – суюқликда эримайдиган қаттиқ дори моддаларнинг су- юқликдаги муаллақ ҳолатдаги майда-майда заррачаларидир. Улар дисперс муҳит (сув, ўсимлик мойлари, глицерин ва б.) ва дисперс фаза (суюқликда мутлақо эримайдиган қаттиқ дори моддаларнинг заррачалари) дан ташкил топган дисперс тизим ҳосил қилади. Суспензиялар коллоид эритмалардан му- аллақ ҳолатдаги заррачаларининг ўлчамлари билан фарқ қилади (0,1 мкм дан катта). Заррачаларнинг ўлчамига боғлиқ ҳолда юпқа (0,1-1 мкм) ва дағал (1 мкм дан катта) суспензиялар фарқланади. Суспензиялар ичиш ва сиртга қўл- лаш учун буюрилади. Стерил суспензияларни мушак ичига юбориш мумкин. Суспензиялар рецептда кенгайтирилган ва қисқартирилган шаклларда ёзила- ди. Рецептда суспензияни чайқатиш тўғрисида албатта кўрсатма берили- ши шарт! Агарда суспензияларни тайёрлашда суюқлик ўрнида сув ишлатил- са, бундай суспензияга рецепт фақат фоизли шаклда ёзилади.
Мисол. Гидрокортизон ацетатнинг сувдаги 0,5 % ли суспензиясидан 10 мл ёзиб берилсин. Кўзга 2 томчидан кунига 4 маҳал томизиб туриш учун буюрилсин.