Реал вақт тизимлари” фанидан 5330500 "Компьютер инженеринги"

Оғзаки

“ТАСДИҚЛАЙМАН”

Ўқув ва тарбиявий ишлар

бўйича директор ўринбосари

____________И.Тожибоев

2019 йил “______” август

“РЕАЛ ВАҚТ ТИЗИМЛАРИ”

фанидан

5330500 - "Компьютер инженеринги"

Умумий соат	124 соат
Шу жумладан:
Маъруза	48 соат
Амалий машғулот	32 соат
Мустақил таълим	44 соат

Фарғона – 2019

Ишчи дастур Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта маҳсус таълим вазирлигининг 2014 йил 10 мартдаги 84-сонли буйруғи билан тасдиқланган ва амалга киритилган (Давлат стандарти 36.13.13 2014 йил). Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта маҳсус таълим вазирлигининг 2012 йил 26 декабрдаги 507 сонли буйруғи билан тасдиқланган ўқув дастури асосида ишлаб чиқилиб, филиал кенгашида тасдиқланган фан дастури асосида тузилган.(Баён____ _____ 201__ й.)

Тузувчи(лар):
С.М. Абдурахмонов – ТАТУ Фарғона филиали, “Ахборот-таълим

технологиялари” кафедраси мудири, доцент, ф.м.ф.н. Д.Н.Хакимова - ТАТУ Фарғона филиали, “Ахборот-таълим

технологиялари” кафедраси ассистенти.

.

Тақризчи(лар):

А.Абдуқодиров – ТАТУ Фарғона филиали, “Ахборот технологиялари”

кафедраси мудири, доц.,ф.м.ф.н.

Ушбу фан ишчи ўқув дастури “Ахборот-таълим технологиялари” кафедрасининг 2019 йил “29” августдаги “1” – сонли йиғилишида муҳокама қилинган.

“Ахборот-таълим технологиялари”

кафедра мудири: ________ С.М. Абдурахмонов

(имзо)

Ушбу ишчи ўқув дастури Телекоммуникация технологиялари ва касбий таълим факультетининг 2018 йил “30”августдаги “1” – сонли ўқув-услубий Кенгашида тасдиқланган.

Телекоммуникация технологиялари ва

касбий таълим факультети декани: __________ Б. Толипов

(имзо)
“КЕЛИШИЛДИ”

Ўқув-услубий бўлим бошлиғи ___________ Ш.Умаров

Кириш
Ушбу ишчи ўкув дастурида “Реал вақт тизимлари’' фанига тегишли бўлган барча мавзулар бўйича талабаларга Давлат таълим стандартлари асосида етказилиши шарт бўлган билимлар ва кўникмалар тўла камраб олинган.

Ўзбекистон Республикасининг тараққий этган мамлакатлар қаторидан муносиб ўрин эгаллаши ва ижтимоий-иқтисодий ривожланиши иқтисодий ислоҳотларни чуқурлаштириш учун фуқароларнинг, айниқса зиёлиларнинг маънавий салоҳияти, иқтисодий ўзгаришларини тўғри талқин қилишлари ва бу жараёнларни бошқара олишлари ҳамда XXI аср илмий-техника тараққиёти талабларига жавоб бера олишлари учун ўқув масканларида сифатли кадрларни етказиб бериш масаласи долзарб ҳисобланади.

Ишчи ўқув дастур Ўзбекистон Республикаси ОЎМТ вазирлиги томонидан 26.12.2012 йилда __507 –сонли буйруқ билан тасдиқланган (рўйхат т/р БД-5610600-4.02 ) фаннинг намунавий дастури асосида тузилган.
Фанни ўқитишнинг мақсади ва вазифаси
Фанни ўкитилишининг максади – бакалаврларга шу кунда мавжуд назорат ва бошқариш тизимларини дастурий ва техника таъминоти, уларнииг архитектураси, асосий иш тартиби ва техник кўрсаткичлари ҳакида билим ва кўникмалар ҳосил қилишдан иборат.

Ўқув фани доирасида жаҳон андозаларига жавоб берадиган малакали мутахассисларни тайёрлаш масаласининг муҳимлигидан келиб чиққан ҳолда ўрта махсус, касб-ҳунар таълимининг баркарор ривожланишини таъминловчи педагог ва мухандис-педагогларни тайёрлаш биринчи даражали вазифа сифатида белгиланади.

Фаннинг асосий вазифалари – ҳозирги замон янги ахборот технологияларига асосланган назорат ва бошқариш тизимларидан фойдалана оладиган мутахасисларни тайёрлашдан иборат.
1.2. Фан бўйича талабаларнинг билимига, ўқувига ва кўникмасига қўйиладиган талаблар

«Реал вақт тизимларнинг» ўкув фанини ўзлаштириш жараёнида амалга ошириладиган масалалар доирасида бакалавр:

• 
  реал вақт тизимларининг, ташкилий қисмлари, операцион тизими, ечиладиган масалаларга дастурларни мослаш ҳам дастурлар тузишни билиши керак,
  
• 
  ечиладиган масалаларга дастурларни мослаш ҳамда дастурлар тузишни, дастурларни дастур яратиш технологияси асосида назорат қилиш, мослаштириш ва кузатиш кўникмаларига эга бўлиши керак;
  

1.3. Фаннинг ўқув режасидаги бошқа фанлар билан алоқаси
Ушбу фан ихтисослик фанларидан бири ҳисобланади. Дастурни амалга ошириш ўқув режасидаги режалаштирилган «Компьютерли моделлаштириш», «Компьютер архитектураси», «Тақсимланган алгоритмлар ва тизимлар», «Дастурий лойихаларни бошқариш», «Операцион тизимлар» фанларидан олинган назарий ва амалий билимларга таянади.

1.4. Фаннинг ишлаб чиқаришдаги ўрни

Замонавий ахборот технологияларида реал вақт тизимларининг асосий рол ўйнайди. Ахборот тизимларни яратиш, бир-бири билан улаш каби ҳамма асосий масалаларни ва муаммоларни, сервис хизматларини кўрсатадиган мутахассис лоихани яратиш боскичида, фойдаланиш жараёнида ҳамда тизимни ҳаёт фаолияти даврида қўйиладиган талаблар турини ўрганади.
Фанни ўқитишда замонавий ахборот ва педагогик технологиялар
Талабаларнинг реал вақт тизимлари фанини ўзлаштириш учун ўқитишнинг илғор ва замонавий усулларидан фойдаланиш, янги информацион-педагогик технологияларни тадбиқ қилиш муҳим аҳамиятга эгадир. Фанни ўзлаштиришда дарслик, ўқув ва услубий кўлланмалар, маъруза матнлари, таркатма материаллар, электрон материаллар, виртуал стендлар ва макетларидан фойдаланилади. Маъруза, амалий ва лаборатория дасрларида мос равишдаги илғор педагогик технологиялардан фойдаланилади.
1.5. Фанга ажратилган соатнинг умумий ҳажми ва дарс турлари бўйича тақсимоти.
Реал вақт тизимлари 5330500 – “Компьютер инженеринги” мутахассислиги бакалавр йўналиши бўйича таьлим олаётган талабаларга 7-семестрларда ўқитилади. Маьрузалар оқимларда, семинарлар гуруҳларда белгиланган аудиторияларда ўтилади.
2. ЎҚУВ МАТЕРИАЛИНИНГ МАЗМУНИ

2.1. «Реал вақит тизимлари» фани бўйича маъруза машғулотларининг режаси.

Маърузалар (7- семестр 48 соат)

№	Маъруза мавзулари	Ажратилган соат	Амалий машғулот	Мустакил талим
1	Кириш. Асосий тушинчалар ва аниқлашлар. Бошқариш тизимлари ва уни асослари	2
2	Реал вақт тизимлари классификацияси. Динамик тизимларни бошқариш қонунлари. Динамик тизим модели. Бошқариш тамойиллари ва муаммолари.	2	2
3	Объектлар ва бошқариш тизимлари. Объектларни бошқаришнинг ахборот асослари. Технологик жараёнларни боқариш тизимларининг асосий ва ташкилий элементлари. Реал вақт хақида тушунча.	2
4	Реал вақт тизимини қуриш. Реал вақт тизимларининг асосий қисмлари. Ҳисоблаш тизимлари ва дастурий таъминоти.	2	2
5	Ахборотларни йиғиш ва ишлов бериш босқичлари. Ахборот ва уни аниқланиши.	2	2
6	Ахборот шакли ва ахборотларни ифодалаш ўлчамлари. Ахборотларни кодланиши	2	2
7	Объект билан боғланиш каналларини ўлчаш ва ўзгартириш воситалари. Объектларга алоқа ўрнатиш ва уларни қайта ишлаш.	2
8	Реал вақт тизимларининг ахборотни йиғиш, ишлов бериш, сақлаш ва уни чиқариш воситалари. Интерфейслар	2	2
9	Аналог – дискрет каналлар. Аналог – дискрет каналларга қўйиладиган талаблар. Алоқа ўрнатиш қурилмалари	2
10	Физик ўзгарувчиларни сигналларга ўзгартириш. Каналлар, алоқа каналлари. Аналог ва рақамли сигналлар.	2	2
11	Аналог рақамли қурилмалар. Аналог ракамли қурилмалар техник таъминоти, турлари ва кўрсаткичлари.	2
12	Рақамли аналог қурилмалар техник таъминоти.	2
13	Ахборотларни дискретлаш	2	2
14	Ахборотларни квантлаш	2	2
15	Ахборотларни қайта ишлаш воситалари. Ишлов беришни аппарат воситалари. Аппарат воситаларига қўйиладиган талаблар. Универсал микропроцессор воситалари. Бошқарувчи ва махсус компьютерлар.	2	2
16	Сигнал процессорларининг аппаратураси. Диспетчерлаш, кўрсатиш, ахборот узатишни қайд қилиш воситалари.	2	2
17	Реал вақт тизимлари дастурий воситалари. Реал вақт операцион тизимларини ишлаши ва архитектураси. Жараёнлар ва оқимлар, хотирани бошқариш. Киритиш –чиқариш тизимлари, файл тизими.	2	2
18	Ишлов беришнинг амалий дастурлари. Дастур ёзиш босқичлар. Ахборотларга ишлов бериш воситалари.	2
19	Сигналларга ишлов беришни алгоритмлари ва усуллари. Спектрал тахлил, фильтирлаш, ахборотларни зичлаш.	2	2
20	Реал вакт тизимлари структураси. Юмшоқ ва қаттиқ реал вақт тизимлари. Транспортларни бошқариш тизимлари. Дастурли бошқарилиувчи дастгоҳлар. Ишлаб чиқаришни ва технологик жараёнларни бошқариш.	2	2
21	Инструментал дастурий пакетлар	2	2
22	Реал бошқариш тизимлари. Робото техника. Узиликсиз ва узулукли ишлаб чиқариш.	2	2
23	Борт ва навигация тизимлари. Тармоқ телекоммуникацион қурилмалари. Радиолокация ва мобил алоқа воситалари.	2	2
24	Харбий мақсадлар учун тизимлар. Медицина сохасида автоматлаштирилган тизимлар.	2
	Жами	48	32	44

Амалий машғулотларни ташкил этиш бўйича кўрсатма ва тавсиялар

Ушбу фандан амалий машғулотлар назарий маълумотларни таҳлили ва улардан фойдаланиш имкониятлари бўйича ташкил этилади. Амалий машғулотларни ташкил этиш бўйича кафедра профессор-ўқитувчилари томонидан кўрсатма ва тавсиялар ишлаб чиқилади. Унда талабалар асосий маъруза мавзулари бўйича олган билим ва кўникмаларини амалий масалаларни ҳал қилишга қаратади. Шунингдек, дарслик ва ўқув қўлланмалар асосида талабалар билимларини мустаҳкамлашга эришиш, тарқатма материаллардан фойдаланиш, илмий мақолалар ва тезисларни чоп этиш орқали талабалар билимини ошириш касбий соҳалари бўйича ахборот технологияларидан фойдаланиб кўргазмали қуроллар тайёрлаш ва бошқалар тавсия этилади. Амалий машғулотлари талабалар билан “Блиц – сўров” саволлари, “Давра суҳбати” мунозара шаклида ўтказилади. Бундан ташқари амалий машғулотларда машғулот мавзусига оид бўлган масала ва мисоллар, тест саволлари ечилади, “Кейс-стади” лар муҳокама қилинади ҳамда “Ишбилармон” ўйинлари ўтказилади. Талабалар амалий машғулотларида уй вазифасини бажариш бўйича берилган топшириқлар ҳамда рефератларни тақдимот қиладилар.

2.4. Мустақил ишни ташкил этишнинг шакли ва мазмуни

Талаба мустақил ишни тайёрлашда фаннинг хусусиятларини ҳисобга олган ҳолда қуйидаги шакллардан фойдаланиш тавсия этилади:

- дарслик ва ўқув қўлланмалар бўйича фан боблари ва мавзуларини ўрганиш;

- тарқатма материаллар бўйича маърузалар қисмини ўзлаштириш;

- автоматлаштирилган, ўргатувчи ва назорат қилувчи дастурлар билан ишлаш;

- махсус адабиётлар бўйича фан бўлимлари ёки мавзулари устида ишлаш;

- локал ва глобал компьютер тармоғидаги маълумотларни таҳлил қилиш;

- масофали таълим технологиялардан фойдаланиб фан мавзуларини ўрганиш.

Мустақил ишнинг асосий шакллари бўлиб, конспект тайёрлаш, назорат иши, маъруза матнини ёзиш, интернетдан фойдаланиб, фанга оид бўлган янги маълумотларни олиш ва бошқалар қиради.
Тавсия этилаётган мустақил ишларнинг мавзулари:

№	Мавзу	Ажратилган соат	Шакли
1	Реал вакт иш тартибида ишлайдиган объектлар турлари	4	Оғзаки
2	Ўлчаш каналининг қурилмалари ва уларнинг кўрсаткичлари	4	Реферат
3	Сигналларга ишлов бериш усуллари ва воситалари	4	Оғзаки
4	Сигнал процессорларининг турли архитектуралари	4	Оғзаки
5	Замонавий сигнал процессорларнинг асосий кўрсаткичлари	4	Оғзаки
6	Бошқариш тизимларида статистик ўлчовлари	4	Оғзаки
7	Ишлов бериш қурилмалари. Компьютерли автоматика	4	Оғзаки
8	Спутник алоқаларида реал вақт тизимлари	4	Оғзаки
9	Реал вақт тизимлари ёрдамида технологик тизимларни бошкаришни ташкил этиш	4	Реферат
10	Инструметалл дастурий пакетлар	4	Реферат
11	Робото техника қурилмалари	4	Оғзаки
Жами		34 соат

2.5. Фан учун ажратилган умумий рейтинг баллари тақсимоти

Фанга ажратилган соатларга нисбатан балл ҳисобида	ЖБ1	ОБ1	ЖБ2	ОБ2	ЯБ
100	15	20	15	20	30

Модул асосида машғулот турларига ажратилган рейтинг баллари тақсимоти

Машғулот тури	ЖБ1	ОБ1	ЖБ2	ОБ2	ЯБ
Маъруза		15		15	30
Амалий машғулот	15		15
Мустақил таълим		5		5

“Рейтинг” тизимига кўра жорий ва оралиқ баҳолаш жадвали

Фан номи: “Реал вақт тизимлари”

Фан учун максимал балл: 100

Ўтиш коэффиценти: 55

Умумий соат: 124

Маъруза: 48

Амалий машғулоти: 32

Лаборатория машғулоти: 0

Мустақил иш: 44

Бахолаш турлари	Машғулот тури	Бал улуши	Хафталар
			1- модуль									2- модуль
			1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12	13	14	15	16	17	18
ЖБ 30	Амалий иш	30			5		5				5			5		5		5
ОБ 40	Маъруза	30									15							15
	Муст.иш	10									5							5
ЯБ 30	Тест	30																	30

Рейтинг баллари: 86-100 “5” «баҳо»

71-85 “4” «баҳо»

56-70 “3” «баҳо»

Изох: 1. ЖБ - Жорий баҳолаш - амалий машғулотлар, ҳисоб график ишларини ҳимоясида ва лаборатория ишларини бажариш давомида баҳолашлар.

2. ОБ - Оралиқ баҳолаш - талабанинг маъруза машғулотларида олган назарий билимларини узлаштирилишини баҳолаб бориш - ёзма иш, тест кўринишларида ўтказилади.

3. ЯБ - Якуний баҳолаш – тест усулида ўтказилади.
БАҲОЛАШ МЕЗОНЛАРИ

Балл	Баҳо	Талабанинг билим даражаси
86-100	Аъло	Реал вақт тизимларини билиш ва уларни амалда қўллай олиш. Реал вақт тизимларининг тузилиши, ишлаш принципи ва қўлланилишини билиш. Хулоса ва қарор қабул қилиш Ижодий фикрлай олиш
71-85	Яхши	Реал вақт тизимларини билиш ва уларни амалда қўллай олиш. Реал вақт тизимларининг тузилиши, ишлаш принципи ва қўлланилишини билиш.
56-70	Қониқарли	Реал вақт тизимларини билиш ва тушина олиш. Реал вақт тизимларининг тузилиши, ишлаш принципи ва билиш.
0-55	Қониқарсиз	Аниқ тассаввурга эга эмаслик Билмаслик

Фойдаланиладиган асосийдарсликлар ва ўқув қўлланмалар рўйхати

Хорижий адабиётлар:

1. Солонина А И , Улахович Д.А., Яковлев Л.А. Алгоритмм и процессорь1 обработкн сигналов - СПБ, «БХВ-СПБ», 2001 г„ 464 с.

2. Жуанов А А. Операционнме системи реального времени - Москва, журнач «РС», Я«8, 1999г.

3.Осинов Л.А Обработка сигналов на цифровмх процессорах - Москва, изд. «Телеком», 2001 г., 112 с, 5.Никамин В.А Аналого-цифровме и цифро-аналоговме преобразователи Москва, «Альтекс», 2005 г., 222 с.

4.И.Б. Бурдонов, А.С. Косачев, В.Н. ПономаренкоОперационные системы реального времени (электронный)

5.Кавалеров М.В. Системное программное обеспечение управляющих систем реального времени. Учебное пособие. Пермь: Изд-во Перм. нац. иссл. политех. ун-та, 2013. – 190 с. (электронный)

Климентьев К.Е. Системы реального времени: обзорный курс лекций. Самар. гос. аэрокосм. ун-т. Самара, 2008. – 45 с. (электронный)

6.Ключев А. О., Кустарев П. В., Платунов А. Е. Аппаратные сред-

ства информационно-управляющих систем. Учебное пособие. — СПб:

Университет ИТМО, 2015. — 65 с. (электронный)
Асосий адабиётлар

1. 
   Мирахмедов Б. Автоматик бошкариш назарияси Т, Шарқ,1993й, 216б.
   
2. 
   Юсуфбеков Н. Автоматика ва ишлаб чиқариш процеслари. Т.,Шарқ.,2001 й, 311б.
   

Қўшимча адабиётлар

1. Айфигер Э.С. Джервис Б.У. Цифровая обработка сигналов практический подход. - Пер, с англ. - М., Вильямс, 2004 г., 9^2 с.

2. Сергиенио А.Б. Цифровая обработка сигналов - СПБ, Питер, 2002 г., 608 с

Интернет сайтлари: htt://172/19/130/171:8080/ факултетлар, www.еdu.uz

3. Абдурахмонов С.М. Реал вақт тизимлари. Ўқув қўлланма. Фарғона, 2018й.
Ахборот-ресурс манбалар:

1. 
   http://www.sec.samsung.co.kr
   
2. 
   http://www.hard&soft.ru
   
3. 
   http://www.cpess.ru/www.3Dnews.ru
   
4. 
   httр://www.cityline.ru/paravosov–news – почти все об Internet, WWW и HTML на русском языке
   
5. 
   Материалы сервера IXBT: http://www.ixbt.ru
   
6. 
   Интернет сайтлари: www.ziyonеt.uz, www.еdu.uz, www.tuit.uz, www/infcom.uz
   
7. 
   Локаль тармоқ(IP адрес): 172.20.25.4, 172.20.25.29, 172.20.25.49