Real iqtisodiyot

Kredit turlari
Kreditlar tijorat banklari va ularning filiallari tomonidan xizmat ko‘rsatilayotgan mulkchilik shaklidan qat’iy nazar xo‘jalik sub’ektlari, jumladan barcha korxonalar, jismoniy shaxslar va bankning xodimlari, shuningdek qonunchilikda belgilangan tartibda ro‘yxatdan o‘tgan yuridik shaxs va yuridik shaxs maqomini olmasdan faoliyat yuritayotgan sub’ektlarga ajratiladi.
Kreditlar mijozning talab qilib olinguncha depozit hisob raqami joylashgan manzil hamda ayrim hollarda davlat ahamiyatiga ega bo‘lgan istiqbolli loyihalarga Bosh bank bilan kelishilgan holda mijozning ikkilamchi hisobraqami joylashgan bank filiali tomonidan beriladi.


A) Kreditlar muddati bo‘yicha quyidagilarga bo‘linadi:
- qisqa muddatli - 12 oygacha;
- uzoq muddatli - 1 yildan oshiq.


A.1. Qisqa muddatli kredit turlari.
Qisqa muddatli kredit bu 12 oydan ortiq bo‘lmagan muddatga beriladigan ssuda bo‘lib, uning davomiyligi kreditlanadigan tadbirni o‘tkazish muddati, qoplanishi va boshqa shartlardan kelib chiqadi.
A.1.1. Yuqori likvidli tovarlarni chakana savdosini tashkil qiluvchi xo‘jalik yurituvchi sub’ektlarga eng uzogi bilan 3 oy muddatgacha kreditlar ajratiladi.
Chakana savdo orqali naqd pulga sotiladigan tovarlarga quyidagilar kiradi:
- oziq-ovqat va baqqollik (choy, kofe) tovarlari;
- spirtli, alkogolsiz va salqin ichimliklar;
- qurilish materiallari;
- maishiy va orgtexnika jihozlari;
- sanoat mollari;
- ehtiyot qismlar;
- xo‘jalik mollari;
- uy-buyum jihozlari;
- santexnika, parfyumeriya va tozalash vositalari;
- tayyor kiyimlar va gazmollar;
- kasanachilik, hunarmandchilik va suvenir buyumlari;
- yarim tayyor, meva-sabzavot mahsulotlari;
- chakana savdodagi barcha xalq iste’mol tovarlari.
Tijorat banklari filiallarining kredit komissiyalari yuqori likvidli tovarlarni chakana savdosini tashkil qiluvchi xo‘jalik yurituvchi sub’ektlariga kreditlar ajratishni ko‘rib chiqish jarayonida kredit va uning foizlarini qaytarish muddatini qarzdorning pul oqimlari harakatidan kelib chiqib faqat naqd pulda qaytarilishiga va qaytarish jadvalini aniq belgilanishiga e’tibor berishlari lozim. Ushbu turdagi kreditlar faqatgina xo‘jalik yurituvchi sub’ekt bankrot deb e’lon qilingan taqdirda uning mol-mulkini o‘rnatilgan tartibda naqd pulsiz shaklda sotish orqali tushgan tushumlar evaziga so‘ndirilishi mumkin.
Yuqori likvidli tovarlarni chakana savdosini tashkil qilish uchun beriladigan kreditlar va savdo tushumlari har bir xo‘jalik yurituvchi sub’ekt uchun alohida maxsus subhisobvaraqlarda yuritiladi.Yuqori likvidli tovarlarning chakana savdosini tashkil qilish uchun berilgan kreditlar va unga hisoblangan foizlarning qaytarish muddatini uzaytirilishiga yo‘l qo‘yilmaydi. Yuqori likvidli tovarlarni chakana savdosini tashkil qilish uchun berilgan kreditlarni maqsadli ishlatilishini tekshirish jarayonida bank xodimi bank kredit evaziga aynan qanday tovarlar harid qilinganligi va uning sotilishining borishi, naqd pul tushumlarini bankga inkassatsiya qilinishi holatini o‘rganish lozim.