Reaksiyalarning tartibi Aktivlanish nazariyasi Geterogen reaksiyalar

Reaksiyalarning tartibi

Reaksiyaning tezligi konsentratsiyaning qanday darajaga chiqarilganiga bog’liq bo’lsa, reaksiya tartibi o’sha darajani ko’rsatgan songa teng bo’ladi.

Reaksiyaning tartibi empirik ravishda topiladi

aA + bB → pC + qD

Reaksiyaning kinetik tenglamasi v=r[A]^a [B]^b bo’lgani uchun, bu reaksiyaning tartibi konsentratsiyalanish daraja ko’rsatkichlari yig’indisi d+b=n dir.

Agar reagentlar stexometrik nisbatda olingan bo’lsa, reaksiya tezligi bilan konsentratsiya orasidagi munosabat umumiy tarzda:

ko’rinishda yoziladi. Bu tenglamadagi t reaksiyaning tartibi, k esa tezlik konstantasi, C esa reaksiya uchun olingan moddalarning konsentratsiyasi.

Sanoatda reaksiyaning tartibi va uning molekulyarligi degan tushunchalar quyidagi ikki holatda boshqa-boshqa ma’noni beradi.

1) Bu holda reaksiya bosqichlar bilan boradi. Bir necha bosqichda boradigan reaksiya tezligi eng sust boradigan bosqich tezligiga bog’liq bo’ladi, chunki boshqa bosqichlar tez borsa ham, sust boruvchi bosqich butun jarayonni kechiktirib turadi. Agar ana shu sust boruvchi bosqich, masalan, bimolekulyar bo’lsa, u holda barcha jarayonning tezligi ikkinchi tartibli reaksiya qonunlariga bo’ysunadi. Bu holda eng sust boruvchi bosqichning molekulyarligi umumiy jarayonning qaysi tartibli reaksiya ekanligini aniqlab beradi.

2) Ikkinchi holatda reaksiyada ishtirok etayotgan moddalarning konsentratsiyalari orasidagi farq katta bo’ladi. Reaksiya tezligi konsentratsiyaning o’zgarishiga bog’liq. Demak, reaksiyaning tartibi empirik ravishda topiladigan tushuncha bo’lib, reaksiyaning molekulyarligi nazariy tushunchadir.