Reaksiyalarning tartibi Aktivlanish nazariyasi Geterogen reaksiyalar

Kimyoviy reaksiyalarning kinetik tasnifi

Reja:

1. 
   Reaksiyalarning tartibi
   
2. 
   Aktivlanish nazariyasi
   
3. 
   Geterogen reaksiyalar
   

Kimyoviy reaksiyalar kinetik jihatdan molekulyarligi va tartibiga ko’ra tasniflanadi. Reaksiyaning molekulyarligi bir vaqtda to’qnashib, kimyoviy reaksiyaga kirishgan molekulalar soni bilan belgilanadi.

Reaksiyalar bu jihatdan bir molekulyar (monomolekulyar), ikki molekulyar (bimolekulyar), uch molekulyar (trimolekulyar) va shu kabi sinflarga bo’linadi.

Bir molekulyar reaksiyalar quyidagi

A → B + C + ... - sxema bilan ifodalanadi.

Masalan: gaz muhitida boradigan reaksiya: φ₂ - 2 reaksiyaning tezligi v = -dc/dt = k_c ga teng. K- reaksiyaning tezlik konstantasi bo’lib, sekund^-1 yoki minut^-1 ga teng.

Bimolekulyar reaksiyalar deb, bir tur moddaning bir molekulasi bir vaqtning o’zida ikkinchi tur moddaning bir molekulasi bilan to’qnashuvi yoki bir turdagi moddaning ikki molekulasi o’zaro to’qnashishi natijasida sodir bo’ladigan reaksiyalarga aytiladi. Bimolekulyar reaksiyaning sxemasi:

A + B → C + D yoki A + A → B + C +... shaklida yoziladi. Vodorod yodidning ajralishi 2HJ→H₂ + J₂ misol bo’la oladi.

Bu reaksiyaning tezligi; dc/dt = KC₁.C₂. Agar C₁ = Cl bo’lsa v = kC₂ bo’ladi.

Bu yerda k ning o’lchami 1³ m^-1 t^-1, bo’lib, l/mol.sek o’lchanadi.

Trimolekulyar reaksiyalarda bir vaqtda bir moddaning uch molekulasi to’qnash keladi.

A + B + C → D + E + F + … yoki 3A → B + C + D...

Bu reaksiyaning tezligi, dc/dt = kC₁ C₂ C₃ C₁ C₂ C₃ dastlabki 1 ⁶m^-1 t^-1 bo’lib l²/mol²*sek da o’lchanadi.

2NO + H₂ = N₂O + H₂O

Trimolekulyar reaksiyaga misol bo’la oladi.