Ravshan rajabov jahon sivilizatsiyalari tarixi


Qadimgi jamiyatlar iqtisodiyoti tuzilmasining dinamikasi



Download 7,88 Mb.
Pdf ko'rish
bet69/126
Sana18.01.2022
Hajmi7,88 Mb.
#385540
1   ...   65   66   67   68   69   70   71   72   ...   126
Bog'liq
jahon sivilizatsiyalari tarixi

Qadimgi jamiyatlar iqtisodiyoti tuzilmasining dinamikasi
 
(% yalpi ishlab chiqarishga baho)
M a k ro n im lilla r va 
k o ‘rs a tk ic h la r bloki
M ezolit 
(er. avv. V III 
m in g  yillik)
N eolit 
(er. a w .V I m ing 
yillik)
Ilk  sintiv ja m iy a t 
(er. a w . II m in g  
yillik)
A n tik  ja m iy a t 
(er. a w . V a sr)
1
2
3
4
5
T a k ro r ish lab   e h iq a ru v c h i 
se k to rla r:
T a k ro r ish lab  e h iq a ris h  tuzilm asi
Shaxsiy iste’mol
85
69
50
40
D avlat iste’moli
-
-
8
12
Oraliq m ahsulot
5
8
15
17
Birlam chi mahsulot
10
20
18
15
Intellektual m ahsulot
-
3
6
10
Bozor infratuzilm asi
-
-
3
6
Jam i:
100
100
100
100
S o h a la ra ro  k o m p le k slar:
Sohaviy tu /i!n ia
Ov, baliqchilik, term achilik
65
26
12
7
A grosanoat
5
35
30
25
Shaxsiy  iste’mol buyumlari 
v a  xizm atlar
5
8
12
15
M ehnat qurollari va qurol
10
12
15
16
Yoqilg'i
5
6
7
8
Xom ashyo va m ateriallar
5
6
8
9
Qurilish
5
7
13
15
Transport
-
-
3
5
J a m i :
100
100
100
100
90


Jahon sivilizatsiyalari tarixi
T a k ro r ish lab  c h iq a rish  
d a r a ja la r i:
Pog‘on av iy  tuzilm a
Jam oa xo'jaligi
70
25
20
15
O ila x o 'ja lig i
23
63
50
43
Yakka x o ‘jalik
5
8
14
22
Hududiy  takror ishlab 
C hiqansh
2
4
6
8
M illiy  ishlab chiqarish
-
-
10
12
J a m i:
100
100
100
100
Ish lab  c h iq a rish n in g  
tex nologik u su llari:
Texnologik tuzilm a
Paleolit
85
30
12
6
Neolit
15
65
23
12
Jez asri
-
5
60
24
Temir asri
-
-
5
56
0 ‘rta asrlar
-
-
-
2
Jam i:
100
100
100
100
M u lk ch ilik  sh a k lla ri:
Iq tiso d iy  tuzilm a
Jam oa
75
35
20
15
Oila
25
55
40
35
M ayda xususiy
-
10
47
25
Yirik xususiy
-
-
8
15
Davlat
-
-
15
10
Jam i:
100
100
100
100
Q iym at  u n s u rla ri:
Q iy m at tu zilm asi
Ashyoviy xarajatlar
8
16
20
25
Amortizatsiya
2
4
7
10
Yakka iste’mol
44
50
42
37
Jam oa iste’moli
45
23
15
10
Juinp'nrmn
1
4
7
8
Noi«hlul> chiqurish  iste’moli
-
3
9
10
.limit:
100
100
100
100
2. 
Iqtisodiyotning takror ishlab  chiqarish  tuzilmasi. 
M ezolit dav­
rida takror  ishlab chiqarishning ibtidoiy  uch sohali tuzilm asi m avjud edi. 
Oziq-ovqat  yetishtirish  yetakchi  o ‘rin  tutib,  ishlab  chiqarish  vositalarini 
ishlab  chiqarish  uncha  katta  hajm da  em as  edi  (toshdan  m ehnat  qurolla­
ri,  o ‘q-yoy,  nayza  va  hokazo  tayyorlash).  Temir  asrida esa,  takror  ishlab 
chiqarish  tuzilmasi  to'laroq  xususiyatga  ega  bo ‘ldi.  Davlat  ehtiyojlari 
uchun  (davlat apparati,  qo‘shin ehtiyojlari  uchun)  bir qism  m ahsulot ish­
lab  chiqarish,  intellektual  m ahsulot  (kohinlar  tom onidan  yulduzlam ing 
kuzatilishi, mirzalar,  haykaltaroshlar va m e’m orlam ing ijodi);  bozor xiz-
91


R. RAJABOV
matlari  (savdogarlar,  sudxo‘rlar  faoliyati)  paydo  b o ‘ldi.  Ibtidoiy  jam oa 
xo‘jaligi  ishlab  chiqaruvchi  ehtiyoj ini  qondirishga  xizm at  qilar  edi.  Bu 
soha ancha qisqardi,  lekin yirik hajm da qolaverdi.
Antik jam iyat  davrida  takror  ishlab  chiqarish  m ahsulotining  chorak 
qismini  m oddiy  ishlab  chiqarish  tashkil  qildi.  Bu  m ehnat  unumdorligi, 
qo‘shim cha  qiym atning  moddiy  ishlab  chiqarishda  hukm ron  tabaqa  va 
qaram m ehnat kishilarini ta ’m inlashga ham da saroylar, ibodatxonalar qu- 
rilishiga yetarli  m iqdorda yaratilishi  edi.
1.  Iqtisodiyotning  sohaviy  tuzilm asi  dinamikasi.  M ezolit  davrida 
m ehnat va m ahsulotning 2/3 qismi ov, baliqchilik va term achilikka to ‘g‘ri 
kelar  edi.  N eolit  davrida  ov,  baliqchilik,  term achilikning  ulushi  keskin 
kamaydi.  Birinchi  o 'rin g a  dehqonchilik  va  chorvachilik  chiqdi.  M ehnat 
qurollari,  kulolchilik  buyum lari,  ishlab  chiqarish,  uy-joy  qurilishi  ulushi 
o ‘sdi.
2.  Iqtisodiyotning p o g ‘anaviy tuzilm asi jam iyat tuzilm asidagi  o ‘zga- 
rishlar  bilan  birga  o ‘zgardi.  M ezolit  davrida  m ahsulotning  k o ‘p  qismi 
jam oa  x o ‘jaligida  ishlab  chiqarildi  va teng taqsim otga  asoslanildi.  Oila­
ning paydo b o ‘lishi bilan yaratadigan va o ‘zlashtiriladigan m ahsulotning 
ulushi  o ‘sdi.  Um um jam oa  birgalikda  bajaradigan  um um iy  ishlar  ozroq 
ulushni  tashkil  etdi.
N eolit davrida iqtisodiyotning pog‘onaviy tuzilishi uch darajali b o iib  
qolaverdi. Lekin ikki asosiy daraja o ‘rtasidagi nisbat aksincha bo‘ldi. N a­
tural  oila x o ‘jaligi m ahsulotning 2/3  qismini  o ‘z iste’m oli  uchun,  qolgan 
bir qism ini  esa jam o a x o ‘jaligi  ishlab chiqardi.
Jez  va  tem ir  asrlarida  tovar  xo‘jaligining  rivojlanishi,  ayirboshlash- 
ning  oshishi  bilan  m ayda  tovar  xo‘jaligi  va  yirik  quldorlik  xo‘jaligi  tez 
kengaydi. N atijada xususiy takror ishlab chiqarish yalpi m ahsulotning  1/5 
qismini tashkil  qildi.  Davlat apparati, harbiy, boshqaruv,  sug‘orish insho- 
otlarining  sarf-xarajatlari  uchun davlat x o ‘jaligi  paydo  bo‘ldi.  M amlakat 
hududlari,  shaharlar  m udofaa  inshootlari,  m adaniyat  b o ‘yicha  teatrlar, 
stadionlam ing  qurilishi  hajmi  kengaydi.  A holi  ehtiyojlarini  qondirishda 
yetakchi  o ‘rinni  oila natural  x o ‘jaligi  egalladi.  Jam oa x o ‘jaligi  o‘z nufu- 
zini  saqlab qoldi.

Download 7,88 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   65   66   67   68   69   70   71   72   ...   126




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish