Равон нутқни ривожлантириш Режа

Равон нутқни ривожлантириш

Режа:

1. 
   Равон нутқ тушунчаси ва уни ривожлантириш вазифалари.
   
2. 
   Равон нутқ моҳияти.
   
3. 
   Мактабгача таълим муассасаларида болаларни равон нутққа ўргатиш.
   
4. 
   Тил тафаккур қуроли ва муомала воситаси.
   

Равон нутқ тушунчаси ва уни ривожлантириш вазифалари.
Равон нутқ – бу кишиларнинг мулоқотини ва ўзаро бир-бирларини тушунишларини таъминловчи мазмунан кенг ёйилган фикрдир. Равон нутқни фикрлар дунёсидан ажратиб бўлмайди: равон нутқ бу фикрлар равонлигидир, унда боланинг мантиқий фикрлаш, ўзи қабул қилаётганларини мулоҳаза қилиш ва уларни тўғри ифодалаш қобилияти акс этади. Равон нутқни шакллантириш, унинг вазифасини ўзгартириш мураккаблашиб бораётган бола фаолияти оқибати бўлиб, у боланинг атрофдагилар билан мулоқотга киришиш шароити, мулоқот шаклига боғлиқ бўлади. Мактабгача ёшда у мулоқот ва таълим жараёнида шаклланади. Равон нутқнинг шаклланиши илк ёшдан бошлаб аста-секин рўй беради. Болалар ҳаётининг дастлабки етти йилида атрофдаги кишилар билан мулоқот воситаси сифатида нутқнинг пайдо бўлиши ва уни ривожлантириш жараёнига алоҳида эътибор қаратиш зарур. Ҳар бир киши ҳаётида равон нутқ муҳим аҳамиятга эга бўлиб, у учта асосий вазифани бажаради: индивидуаллараро, ички индивидуал ва умуминсоний.
Тил миллатнинг ноёб хазинаси бўлиб доимо оғзаки ва ёзма ҳолда, намоён бўлган. Бой, ёрқин, мароқли нутқ сўзлаётган ким бўлишидан қатъий назар, нури ҳисобланади. Тилнинг олийжаноб имкониятлар нутқ орқали нутқ жараёнида очилади. Нутқ бўлмас экан тилнинг чексиз имкониятлари юзага чиқмай қолаверади. Сўз ва ғазал султони А.Новоий тилва нутқ муносабатларини шундай изохлайди. «Тил шунча шарафи билан нутқнинг қуролидир. Агар нутқ номаъқул бўлиб чиқса тилнинг манфаатидир».
Демак. Тил қанчалик зўр бўлмасин, у нутқ учуун қурол сифатида хизмат қилар экан. Унинг куч, қудрати нутқ жараёнида намоён бўлар экан. Агар тил ўқ бўлса, нутқ камондир. Ўқнинг қудрати, камоннинг қудратига ҳам боғлиқ.
Маълумки тил инсон ақлининг, фаолиятининг энг олий ва асосий воситасидир. Чунки инсонни бошқа жонзотлардан ажралиб турадиган ҳам тил эмасми?! Шундай экан, инсон ақлий фаолиятининг энг олий махсуллари тафаккур мевалари тил, нутқ орқали рўёбга чиқади. Тил тафаккур маҳсулининг хаётга тадбиқ этилиш воситаси бўлувчи қудратли қуролдир.