Ravhan hamdamovich ayupov raqamli iqtisodiyot va elektron tijoratda yangi texnologiyalar o’quv qo’llanma

Sberbank
Iron Lady
deb nomlangan virtual 
kollektor yaratdi, 
BTB24
esa kichik biznes uchun chat-botlarni ishlatadi, 
Al’fa-
bank
esa treyding operatsiyalari uchun savdo robotlarini ishlab chiqdi. On-layn 
savdoda ham sun’iy intellektdan foydalanish bo’yicha bir qancha misollar mavjud: 
masalan, 
Amazon 
va uning virtual yordamchisi 
Alexa
, 
VR
-ko’ruvchilar, 
AliExpress
on-layn riteylerining virtual reallik magazinlari va boshqalar. 
Telekommunikatsiyalar sektorida ham sun’iy intellect tizimlari faol ravishda 
qo’llaniladi va abonentlarga virtual yordamchi hamda turli servislar taklif qilinadi. 
Yuqorida aytib o’tilgan texnologiyalardan biz doimiy ravishda foydalanamiz: 
Yandex
ning 
Alisasi
, 
Apple
ning 
Siri
si, komp’yuterlarimizdagi yangilik 
agregatorlari va shunga o’xshashlar robotlashtirilgan yechimlarga yaqqol 
misollardir. Sun’iy intellektli innovatsion yechimlar havfsizlik sohasida ham faol 
ravishda qo’llanilaypti – insonlarni rasmlariga qarab tanib olish va identifikatsiya 
qilish bunga bir misoldir. Lekin sun’iy intellekt tizimlaridan foydalanganda bir 
qancha tavakkalchiliklarga (riskka) ham duch kelamiz. Masalan, sun’iy intellektni 
qo’llashning boshlang’ich davrida bilimlar bazasi ancha kam miqdorda bo’lgani 
uchun, xato bo’lgan natijalar ham olinishi ehtimolligi mavjud. Yana bir 
tavakkalchilik sun’iy intellect tizimi qaror qabul qilishga qiynalgan paytda inson 
unga yordamga kelish extimolligi, sun’iy intellect tizimiga bo’lgan harajatlarning 
juda katta miqdordaligi, sun’iy intellektni o’qitish jarayonini nazorat qilish bilan 
bog’lik tavakkalchilik, sun’iy intellektning qo’llanilishi bo’yicha normativ-huquqiy 
bazaning yo’qligi va boshqalar. 

---

330 
Shuni ham aytish kerakki, oxirgi to’rt yilda sun’iy intellectni rivojlantirish 
uchun bo’lgan investitsiyalar miqdori dunyo miqyosida to’rt barobarga ko’paydi. 
Rossiya 
federatsiyasining 
strategik 
loyihalari 
(
CAF
) bo’yicha rahbari
V.Ostrovskayaiyning firkiga ko’ra, robotizatsiya texnologiyalari juda ham tez 
rivojlanayotganiga qaramay, ular hali sun’iy intellect darajasiga yetmaganlar. 
Ammo, “
yuqori texnologiyalarni rivojlantirishda sun’iy intellect juda katta 
investitsion potentsalga egadir
” - deydi u. Robotlashtirilgan yechimlarning 
rivojlanish potentsiali yaqin ikki yillarga 600-700% ni tashkil qilishi mumkin, 
RPA
(
Robotic process automation
) bozorining umumiy hajmi esa 2019 yil 
oxiriga kelib, 2,3 milliard dollarga yetishi mumkin. Ba’zi bir hisob-kitoblarga 
ko’ra, yaqin o’n yillarda ishchi mutaxassiliklarnngi har bir o’ntadan bittasi 
robotlar bilan almashinadi. Shuning uchun, sun’iy intellektli tizimlarning 
hayotga faol tadbiq qilinishiga unchalik ko’p vaqt qolmadi, deb aytish ham 
mumkin. Sun’iy intellectga jalb qilingan barcha investitsiyalarning deyarli yarmi 
dasturiy ta’minot va iste’mol elektronikasi ishlab chiqaruvchi bozorning yirik
ishtirokchilari tomonidan amalga oshirilgan. Bunda gap nafaqat