Ravhan hamdamovich ayupov raqamli iqtisodiyot va elektron tijoratda yangi texnologiyalar o’quv qo’llanma

NET
misolida 
mujassam etilishiga olib keladi. 
NET 
ning asosiy tamoyillari esa quyidagilardan 
iborat deb ta’kidlay olamiz: 

tamomila yangi biznes-modellarning paydo bo’lishi; 

turli axborot texnologiyalarini va ulardan iqtisodiyotning real sektorida 
tashkiliy-texnologik 
jaryonlarda 
foydalanishni 
optimal 
ravishda 
birlashtirish; 

transaksiya harajatlari va ishlab chiqishda qo‘llanadigan asosiy moddiy 
resurslarning hajmini minimallashtirish. 

---

66 
Raqamli iqtisodiyot zamonaviy axborot texnologiyalari asosida va real iqtisodiy 
sharoitlarga muvofiq ravishada rivojlanadi.Agar ilgari ishlab chiqarish, savdo va 
moliya texnologiyalari izchillik bilan rivojlangan bo‘lsa, hozirgi paytga 
kelib,asosan gorizontal o‘zaro aloqalarga (
o‘zini-o‘zi tashkil qilish va singulyarlik
), 
innovatsion tadbirkorlikka (
o‘zini-o‘zi rivojlantirish
), axborot injiniringiga (
o‘zini-
o‘zi takomillashtirish
) vaiqtisodiy jarayonlarni avtoformalizatsiyalashga (
avto 
strukturalash
) asoslanadigan zamonaviy axborotlashgan iqtisodiyotning asosi 
bo‘lgan 
NET
paydo bo‘lgan. 
NET
ning moddiy asosini data-markazlar hamda 
axborotni tizimlashtirish vatahliliy qayta ishlash uchun mo’ljallangan zamonaviy 
IT
-platformalari tashkil qiladi. Biznes-tahlil va boshqaruv konsaltingi bo‘yicha 
hizmatlar «
provaydingi
» rivojlanishi ham raqamli iqtisodiyotda dolzarb 
ahamiyatga ega. Bund yangi tashkilotlar – axborot-konsalting hizmatlari va davlat 
rivojlanish agentliklari ishbilarmonlik muhitini takomillashtirishning tashkiliy 
asosi hisoblanadi.IHTT tomonidan 2016 yil bu tashkilotga a’zo bo‘lgan 32 
mamlakat va yana 6 ta hamkor mamlakatda o‘tkazilgan so‘rov ma’lumotlariga 
ko‘ra, ularning ba’zilaridagina raqamli iqtisodiyotni rivojlantirish strategiyasi, 
rejasi yoki dasturi mavjud. 2017 yilning sentyabridan boshlab, Avstraliya 
hukumati raqamli iqtisodiyot Strategiyasini ishlab chiqishni boshlangani haqida 
e’lon qildi. AQSHda 2015 yil raqamli iqtisodiyot rejasini shakllantirish haqida 
ma’lum qilindi (
digital economy agenda
), 2016 yil esaxususiy biznes tomonidan 
amalga oshiriladigan internetni rivojlantirish, axborot havfsizligi, innovatsiyalarni 
ilgari surish va boshqa funksiyalarni bajaradigan Savdo vazirligi qoshida raqamli 
iqtisodiyot bo‘yicha maslaxatchilar Kengashi tashkil qilindi. 
Iqtisodiyot va jamiyat taraqqiyotiga o‘sib borayotgan ma’lumotlar oqimlari 
ta’sirining universalligiular haqida zamonaviy jamiyatning iqtisodiy o‘sishi 
yetakchi resursi sifatida gapirishga imkon beradi.Raqamli iqtisodiyotni tahlil 
qilishning turli tadqiqotchilar tomonidan u yoki bu darajada ko‘rib chiqiladigan 
to‘rtta mezonini ajratib ko‘rsatishimiz mumkin:
o
bandlik sohasi bilan bog‘liq mezon;
o
makonga oid mezon;

---

67 
o
texnologik mezon; 
o
iqtisodiy mezon.
Bunda, garchi tadqiqotchilar ko‘pincha birinchi o‘ringa ularning 
tasavvurlariga mos keladigan u yoki bu ta’rifni olib chiqishsada, ular orasida bir-
birini to‘ldirib turabigan mezonlar ham bo‘lishi mumkin. Biroq, aksariyat 
ta’riflarning asosida ma’lumotlarni qayta ishlash sohasidagi miqdoriy o‘zgarishlar 
sifat jihatidan yangi ijtimoiy-iqtisodiy munosabatlar yuzaga kelishiga bo’lgan 
ishonch yotadi.