Ravhan hamdamovich ayupov raqamli iqtisodiyot va elektron tijoratda yangi texnologiyalar o’quv qo’llanma

planeta.ru
va 
Bloomstarter
larni keltirishimiz mumkin. Eng taniqli xorijiy kraudfonding 
platformalariga misol qilib, 
Kickstarter
ni keltirishimiz mumkin, Bu platforma 126 
ming muvaffaqiyatli loyixani malaga oshirish uchun $3 milliard dollar jalb qila 
oldi. Blokcheyn texnologiyasi ham nafaqat virtual pullar bilan operatsiyalarni 
amalga oshirish, balki, biznesning yangi arxiterturasi sifatida ham qo’llanilishi 
kutilayapti. Bu texnologiya hozirda bir qancha sohalarda, shu jumladan, 
iqtisodiyotda, 
boshqaruvda, 
smart-kontraktlar 
tuzishda, 
meditsinada, 
farmatsevtikada, yer kadastri sohasida, yo’l harakatini boshqarishda ham faol 
ishlatilmoqda. Shuning uchun ham u kelajakda juda ommabop texnologiyalardan 
biri bo’lib qolishi mumkin.
Bulutli texnologiyalar ham borgan sari rivojlana boradi va bulutli ma’lumot 
saqlash hizmatlari bozori ham sekin-asta ko’paya berdai. Ma’lumotlarni bunday 
usulda saqlashning qulayligiga sabab, ma’lumotlar havfsizligini ta’minlab 
berilishidir. Bunday hizmatlarni taflif qiluvchi ompaniyalar ma’lumotlarning 
saqlanishi bo’yicha javobgarlikni o’z zimmalariga oladilar. Masalan, 
Amazon
bulutida 10 mingta serverni soatiga taxminan $90 dollardan ijaraga olish mumkin. 
Bu turdagi hizmatlar narxining keynichalik ancha tushushi va narxlarning o’rta 
hamda kichik biznes uchun ham qoniqarli darajada bo’lishi bashorat qilinmoqda.
14.3. Raqamli iqtisodiyot va elektron tijoratning rivojlanish yo’nalishlari 
Raqamli 
elektron 
iqtisodiyotning 
yaqin 
kelajakdagi 
rivojlanish 
yo’nalishlaridan eng diqqatga sazovorlari 
Industriya 4.0 – Buymlar interneti, 
Virtual
va 
To’ldirilgan voqe’lik
(
VR va AR
) hamda 
3D-printerlar
desak, aslo 

---

500 
yanglishmagan bo’lar edik. Hozirgi kunda internetga turli xildagi qurilmalardan 
kirishlar soni unga insonlarning kirishlari sonidan ko’ra ko’proq bo’lib ketgan 
(
Lavina dannix//Ogonyok, №24, 24 oktyabr 2016, str.4-5
). „
Aqlli uy
“, 
„
Xaydovchisiz avtomobil
“, „
Ishchilarsiz zavod
“ va „
Inson ishtirokisiz savdo
“ deb 
nomlangan loyihalar barchaga ma’lum va mashxur. Gamburg dengiz portida 
IoT
tizimi portga kelayotgan yuk mashnalari haqidagi ma’lumotlarni yig’a va tahlil qila 
oladi. Buning natijasida portning o’tkazuvchanlik qobiliyati 178% ga ko’paygan. 
2019-2020 yillarga kelib, 
IoT
ning jahon bo’yicha yillik o’sish sur’ati 23% bolishi 
kutilgan holda, 2021 yilga kelibinternetga ulangan 28 milliard qurilmalardan 16 
milliardi 
IoT
bilan bog’liq qurilmalar bo’lishi bashorat qilingan. 2025 yilga kelib 
esa internetga uangan barcha datchiklar soni 10 trillion bo’lishi kutilmoqda. IoT 
bozori eng katta bozorlardan biri bo‘lib, u yil sayin faqat qo’paya boradi. 2020 
yilga kelib bu bozorning hajmi €1,9 milliard evro bo’lishi 
BCG
konsulting 
kompaniyasi tomonidan ta’kidlanmiqda (
Evans Philip
, 
BCG, 2015, p.74
).
Virtual voqe’lik (
virtual realityv VR
) va to’ldirilgan reallik (
augmented 
reality – AR
) texnologiyalari ham kelajak trendlari bo’lib, ular borgan sari ko’proq 
ishlab chiqarishga tadbiq qilinmoqda. Virtual reallik texnologiyasi real dunyoni 
komp’yuter grafikasi vositasida yaratilgan virtual punyiga ko’chiradi. To’ldirilgan 
reallik texnologiyasi esa atrof-muxitdagi real dunyoni qo’shimcha elementlar, 
ma’lumotlar va ob’ektlar bilan to’ldiradi. Bunday texnologiyalar har bir 
hizmatchiga mashina va nexanizmlarning ichki tuzilishi ko’rishga va ishlashini 
kuzatishga imkon beradi. Natijada ishchi va hizmatchilar ob’ektni yaxshiroq 
tushunish, boshqarish va undagi potentsiyal havflar va buzilishlarning oldini 
olishlari mumkin bo’ladi. Masalan,