Ravhan hamdamovich ayupov raqamli iqtisodiyot va elektron tijoratda yangi texnologiyalar o’quv qo’llanma

RSA, Эль-Гамал
va
Мак-Элис
tizimlarini aloxida tilga olish 
o’rinlidir. Xozirda eng samarali va keng tarqalgan ochiq kalitli algotirm 
sifatida
RSA
algoritmini ko’rsatish mumkin. Ushbu algoritmning nomi uni 
yaratganlarning familiyalari birinchi harflaridan olingan (
Rivest, Shamir, 
Adleman
). Algoritm modul arifmetikasining darajaga ko’tarish amalidan 
foydalanishga asoslangan (
bunda Eyler funktsiyasi hisoblanadi
). El-Gamal tizimi 
chekli 
maydonlarda 
diskret 
logarifmlarning 
hisoblanish 
murakkabligiga 
asoslangan. Mak-Elis kriptotizimida esa xatoliklarni tuzatuvchi kodlar ishlatiladi.
 
Xozirgi kunda shifrlashning zamonaviy usullari quyidagi talablarga javob 
berishi kerak: 

Shifrning kriptoanalizga turg’unligi (
kriptoturg’unlik
) shunday bo’lishi 
lozimki, uning fosh etilishi faqatgina kalitlarni to’liq saralash masalasini 
yechish orqaligina amalga oshirilishi mumkin bo’lsin. 

Kriptoturg’unlik shifrlash algoritmining mahfiyligi orqali emas, balki 
kalitning mahfiyligi orqali ta’minlanadi. 

Shifrimatn hajmi bo’yicha dastlabki ma’lumotlardan ortiq bo’lmasligi kerak. 

Shifrlashdagi xatoliklar informatsiyaning buzilishiga va yo’qolishiga olib 
kelmasligi lozim. 

Shifrlash vaqti juda ham katta bo’lmasligi kerak. 

---

209 

Shifrlash narxi berkitiluvchi informatsiya narxi bilanmuvofiqlashtirilishi 
lozim. 
Shifrlash usullariga bo’lgan ushbu talablar ruyhati tom ma’noda jo’natilayotgan 
axborotning 
tegishli 
sub’ektlarga 
(
tashkilot, 
individ 
yoki 
tarmoq 
komp’yuterlariga)
havfsiz darajada yetib borishini to’la-to’kis ta’minlab beradi.