Ravhan hamdamovich ayupov raqamli iqtisodiyot va elektron tijoratda yangi texnologiyalar o’quv qo’llanma

H(x)
funktsiyaga aytiladi: 
1)
X
argument istalgan uzunlikdagi bitlar qatori bo’lishi mumkin; 
2)
H(x)
funktsiyaning qiymati aniq uzunlikka ega bo’lgan bitlar qatori 
bo’lishi lozim; 
3)
H(x)
funktsiyaning qiymatini hisoblash oson bo’lishi kerak; 
4)
Har qanday aniq 
x
uchun hisob-kitoblar vositasida 
H(x
*
) = H(x)
bo’ladigan 
x
*
! = x
qiymatini topish mumkin bo’lmasin. 
H(x
*
) = H(x)
xolatidagi 
x
*
! = x
juftligi xesh-funktsiyaning kolliziyasi deb ataladi. 
Kuchli xesh-funktsuya deb,kuchsiz funktsiya uchun yuqoridagi 1-3 
shartlarni va quyidagi 5-shartni bajaradigan bir tomonlama 
H(x)
funktsiyaga aytiladi: 

---

216 
5)
H(x
*
) = H(x)
bo’ladigan har qanday 
x
*
! = x
qiymatini hech qanday 
hisob-kitoblar yordamida topish mumkin bo’lmaydi. 
Har qanday simvollar ketma-ketligi kabi, elektron raqamli imzoni 
hisoblashning formulasini matematik ko’rinishda quyidagicha tasvirlash 
mumkin: 
S = F (h(M), Ks) 
Bu yerda 
M
– ma’lumot matni, 
Ks 
– mahfiy kalit, 
h(M)
– 
xeshlashtirish funktsiyasi. 
Yuqorida keltirilgan ifodaga ko’ra, elektron raqamli imzoni xosil qilish 
uchun boshlang’ich xomashyo sifatida ma’lumotning o’zi emas, balki uning 
xeshi olinadi (
ya’ni, ma’lumotning xesh-funktsiya yordamida xosil bo’lgan 
natijasidan foydalaniladi
). Chunki imzo bilan tasdiqlanuvchi matn kattaligi 
noldan to bir necha megabaytgacha bo’lishi mumkin. Ayniqsa mu matn grafik 
elementlarga ega bo’lsa, yanada kattalashib ketishi mumkin. Ammo 
amaliyotda qo’llaniladigan barcha xeshlashtirish algoritmlari hisob-kitoblar 
uchun matnning oldindan belgilangan standart uzunlikda bo’lishini talab 
qiladi. Masalan, Rossiyada ishlatiladigan