Rasm joylashtirish
Download 5,52 Mb.
|
2 5404688859902513053
|
Amaliy mashg‘ulot №5
Mavzu: Shikastlangan fayllar va disklarni tikalsh. (2 soat) Ishning maqsadi Shikastlangan fayllar va disklarni tikalshni o‘rganish. Nazariy ma’lumotlar: O‘chgan fayllarni tiklaydigan dasturlar ko‘p, masalan R-STUDIO, RECUVA, NTFS RECOVERY va boshqalar. Hozir fleshkadan o‘chib ketgan fayllarni tiklashga harakat qilamiz, lekin oldin shuni eslatib o‘tmoqchimanki hech qaysi dastur o‘chib ketgan fayllarni 100% ishlaydigan qilib tiklab bera olmaydi! Fleshkani kompyuterga tiqamiz va Dasturni ochamiz, "Основной способ" Bo'limiga kiramiz. Tabriklaymiz siz fayllaringizni tiklashga muvaffaq buldingiz lekin shuni unutmangki fayllaringiz 100 % tiklanmagan bo‘ladi. U yerda fleshkani tanlab "Шл^е CKaH^oBaH^" ga bosamiz. Keyin bizni fleshkamizni tekshira boshlaydi va statistikasni ham ko'rsatib kctavcradi. Barcha tekshiruvlar tugaganidan keyin Fleshkamizni tanlaymiz va "Показать файлы" ga bosamiz Bizga chap tarafda kataloglar (papkalar) ro'yhati va o'ng tarafda o'sha lataloglar ichidagi fayllar ko'rsati O'chgan fayllar yoki kataloglar ustiga qizil chiziq tortilgan xolatda kursatiladi. Biz o'zimizga kerakli fayllar yoki kataloglami belgilab (ptichka quyib) "Сохранить файлы" ga bosamiz adi. Endi qaysi papkaga saqlashimizni tanlash uchun ko‘rsatilgan belgiga bosamiz va joyni kursatamiz: Fayllar saqlanishi boshlanadi Dasturni yuklab olish uchun manzil: 1.92 mb Diskni tekshirish (Scan Disk) Scan Disk dasturi disklardagi nosozliklarni tekshiradi, papkalar va asosiy diskdagi fayllarning xatoliklarini aniqlaydi. Bu programma Windowsdan notogri chiqqanda (Puskrabotikompyuter) oz-ozidan ishga tushadi. Pusk/Programmi/Standartnie/Clujebnie programmi qism menysida Proverka diska (ScanDisk) bolimi nomi sichqoncha bilan 2 marta bosilsa, ekranda dasturning muloqot oynasi hosil boladi. Bu oynada tekshirilishi kerak bolgan disk nomlarini tanlash mexanizmi aks ettirilgan. Tekshirish ikki-Standart (Standartnaya) yoki tolaqonli (Polnaya) rejimda bajarilishi mumkin. Bu rejimlardan keraklisi va xatoliklarni avtomatik togrilash (Ispravlyat oshibki avtomaticheski) holati tanlanib Zapusk tugmasi bosiladi. Diskni Defragmentatsiya qilish (Defrag) Ma'lum vaqt o'tgandan so ng ko pchilik fayllar fragmentlarga ajratiladi va ular diskning har xil bolaklarida joylashib qoladi, bu esa faylni o'qish va saqlash ishlarini sekinlashtiradi. Fayllarni bir joyga toplash va ularni siqish jarayoni defragmentatsiya deb yuritiladi va bu jarayon fayllarni yozish va oqishni tezlashtirish imkonini beradi. Fayllarni defragmentatsiya qilish-Defragmentatsiya diska / Defrag dasturi yordamida amalga oshiriladi. Bu dastur ishlaganda, ekranda defragmentatsiya oynasi ochiladiva defragmentatsiya jarayoni qanday kechayotgani protsentlarda korsatilib turiladi. Qanday qilib qattiq disk defragmentatsiya qilinadi: Defragmentatsiya nima va qachon bu ishni amalga oshirsh kerakligini nazariy jihatdan biroz bo‘lsa ham ma'lumotga ega bo‘ldik, endi shu ishni amaliy ko‘ramiz. Disklarni defragmentatsiya qilishni windows utilitasi orqali ham yoki biror boshqa utilita orqali ham amalga oshirish mumkin. Windows 7 operatsion tizimida disklarni defragmentatsiya qilish uchun, quyidagilar amalga oshiriladi. Defragmentatsiya utilitasi chaqiriladi: Пуск -> Все nporpaMMbi -> CTaH4aprabie -> Служебные -> Дефрaгментaция дисга Hosil bo‘lgan oynadan, defragmentatsiya qilish kerak bo‘lgan disk tanlanadi va "Дeфрaгмeнтaция flHCKa"tugmasi bosiladi. Shundan so‘ng, bu utilita diskni tahlil qilib chiqadi va defragmentatsiyani boshlaydi. Defragmentatsiya bir necha bosqichdan iborat bo‘ladi. Bu utilita orqali qilingan ish bo‘yicha hisobotni chiqarishni topa olmadim, manimcha hisobot berilmaydi. Defragmentatsiyani biror vaqt oralig‘ida ishga tushirish kerakligini berib qo‘yish mumkin, uning uchun "Настроить paciracaHHe"tugmasi bosiladi va kerakli vaqt o'rnatiladi. Bu utilitani "Кoмaнднaя CTpoKa"orqali ham ishga tushirish mumkin. Uning uchun bu oynani ochamiz(nycK -> Bbino.irniTb -> cmd)va quyidagi buyruqni teramiz. defrag C: /U bu buyruq C diskni defragmentatsiya qiladi va "U" kalit so‘zi orqali, qilinayotgan ishlarni ko‘rish mumkin bo‘ladi. Qolgan kalit so‘zlarni bilish uchun "defrag" buyrug‘i teriladi va kerakli kalit so‘zni topib, ishlatishingiz mumkin bo‘ladi. TuneUp utilitasi orqali ham disklarni defragmentatsiya qilish mumkin. TuneUp'ning "TuneUp Дефрагментация Диска" funksiyasi orqali, disklarni defragmentatsiya qilish mumkin. Utilitaning, "Дефрагментация Диска" funksiyasi ishga tushiriladi va quyidagi oyna hosil bo‘ladi va defragmentatsiya uchun disk tanlashingiz mumkin bo‘ladi. Disk tanlangandan keyin, shu disk analiz qilinadi, bajariladigan ishlar grafik orqali ko'rinib turadi. Analiz qilinib bo‘lgandan so‘ng, defragmentatsiya qilish kerak yoki qilish kerak emasligi haqida axborot beriladi va grafik orqali ko‘rsatiladi. Kerakli punkt tanlanadi va defragmentatsiya boshlanadi. Bu utilitadan boshqa yana juda ko‘p utilitalar mavjud: Auslogics Disk Defrag, WindowsDefrag, Defraggler. Nazorat uchun savollar: Shikastlangan disklarni tekshirishda qanday dasturlar ishlatiladi? Shikastlangan disklarni teklashda qanday dasturlar ishlatiladi Diskni defragmintasiya qilish qanday bajariladi? Foydalanish uchun adabiyotlar: S.S.G‘ulomov va boshqalar “Axborot tizimlari va texnologiyalari”. Oliy o‘quv yurti talabalari uchun darslik. - T: “Sharq”, 2000 y. 529 b. A.Abduqodirov, A.Xaitov, R.Shodiyev “Axborot texnologiyalari”. Akademik litsey va kasb-hunar kollejlari uchun darslik. - T: “O’zbekiston”, 2001 y. E.G‘aniyev, D.Jomurodov, A.Mo‘minov “Zamonaviy kompyuterlarni boshqarish”. Toshkent - “Fan va texnologiya”- 2004 y. www.google.ru - axborotlar qidirish tizimi www.ziyonet.uz - ZiyoNet axborot ta’lim portal Amaliy mashg‘ulot №6 Mavzu: Turbo Paskal dasturlash muhiti. Paskal tilida ifodalarni yozilishi. Chiziqli dasturlar tuzish. (2 soat) Ishning maqsadi: Matematik ifodalarni Paskal tilida yozilishi va chiziqli dasturlar tuzishni o‘rganish. Nazariy ma’lumotlar: Algoritmik til - algoritmlarni bir xil va aniq yozish uchun ishlatiladigan belgilashlar va qoidalar tizimidir. Algoritmik tillarga dasturlash tillari ham deyiladi. Dаstur - bu berilgan algoritmga asoslangan biror bir algoritmik tilda yozilgan ko‘rsatmalar, ya ni buyruqlar yoki operatorlar to‘plamidir. Algoritmlarni to‘g‘ridan-to‘g‘rikompyuterga kiritib yechib bo‘lmagani sabab ularni biror bir algoritmik tilga o‘tkaziladi. Paskal tili Shvetsariyalik olim N.Virt tomonidan yaratilib, keyinchalik Borland korporatsiyasi tamonidan rivojlantirildi va Turbo Pascal, Borland Pascal, Objest Pascal nomini oldi. Hozirgi kunda Objest Pascal tili asosi bo‘lgan Windows muhitida ishlovchi Delphi dasturiy vositasida murakkab professional dasturlar ishlab chiqilmoqda. Asosiy belg^r. Paskal tili ham boshqa dasturlash tillari kabi o‘z alfavitiga va belgilariga ega. Pascal tili 26 ta lotin harflarini, 0 dan 9 gacha bo‘lgan arab raqamlarini va quyidagi belgilarni ishlatadi: bo‘shlik belgisi; 4 ta arifmetik amallar +, - , * , / ; mantiqiy amallarni bajarish uchun <, >, <=, >= , <>, = munosabat belgilarini ishlatadi. Bulardan tashqari vergul, nuqta, ikki nuqta, kichik, katta va o‘rta qavsni ham ishlatadi. O‘zgarmaslar. Pascal tilida o‘zgarmaslaming ikki ko‘rinishi mavjud: oddiy va nomlangan. Oddiy o‘zgarmaslar sifatida quyidagilar ishlatiladi: o‘nlik va butun sonlar; qator va belgilar; mantiqiy qiymatlar. O‘nlik sonlarning o‘zgarish diapazoni 10-38 0003.kompyuterda 3E-4 Butun sonlar umumiy holda quyidagicha yoziladi: +345 soni +345 yoki 345 -106 soni -106 Butun sonlar o‘zgarish diapazoni -32768 dan +32767 gacha. Agar butun son qiymati bu diapazondan chiqsa, u haqiqiy son shaklida ifodalanadi yoki kompyuter turiga qarab, u o‘n oltilik sanoq tizimida ifodalanishi ham mumkin. Qatorli o‘zgarmaslar diapazoni 0 dan 255 tagacha bo‘ladi. Misol. Pascal', '405.5'. Belgili o‘zgarmaslar oldiga # belgisi qo‘yiladi. Masalan, #65 - ANSI kod jadvalidagi A harfi kodini bildiradi. Dastur ishlashi mobaynida qiymati o‘zgarmaydigan identifikatorlar nomli o‘zgarmaslar deyiladi va ular dasturning bosh qismida Const so‘zi bilan e'lon qilinib, unga aniq qiymat tenglashtiriladi. Misol. Const aa1=2.27; Pi=3.14; radius=14; O‘zgaruvchilar. Dasturlashda o‘zgaruvchilar tushunchasi juda muhim. Dastur ishlashi mobaynida qiymatlari o‘zgarishi mumkin bo‘lgan identifikatorga o‘zgaruvchilar deyiladi va ular dastur bosh qismida Var so‘zi bilan e'lon qilinadi. O‘zgaruvchilar nomi keltirilib, ularning turlari beriladi. O‘zgaruvchilarning asosiy turlari butun, haqiqiy, belgili, qator va mantiqiy. Dasturda butun - Integer, haqiqiy - Real, belgili - Char, qator (matn) - String va mantiqiy - Boolean bilin tavsiflanadi. Masalan: Var a, d1, alfa : Integer; s121, df : Real; Etx, xx : Char; St,Sw: String; fl : Boolean; Identifikatorlar. Identifikator o‘zgarmaslarni, o‘zgaruvchilarni, belgi, protsedura va funktsiyalar nomlarini belgilashda ishlatiladigan nomlardir. Identifikator lotin alfaviti harflaridan boshlanib qolganlari belgi yoki raqam ketma-ketligidan tashkil topgan bo‘lishi mumkin. Masalan: xx, xxl, alfa&. Topshiriqlar: Quyidagi yozuvlardan qaysilarini identifikator deb qarash mumkin. X025Y 4) 25A 7) XXZ1 10) S37 4ab 5) GRAF 8) X**Y 11) 00R00 V10SKL 6) A/BS 9) R_X_Y 12) TT3010 Quyidagilarni hisoblashda dasturda ishlatiladigan o‘zgaruvchilar ro‘yxatini va ular tiplarini ko‘rsating: kvadrat tenglama ildizlarini hisoblash; aylana uzunligini hisoblash; ma’lum vaqt ichida o‘tilgan masofani hisoblash; Аrifmetik ifodalarni algoritmik tilda yozishga doir misollar.
Chiziqli algoritmlar. Chiziqli algoritmlarda asosan hech qanday shart tekshirilmaydi va jarayonlar tartib bilan ketma-ket bajariladi. Demak, chiziqli algoritmlar sodda hisoblashlar yoki amallar ketma- ketligidir. 1. Blok-sxemasini tuzamiz: Paskal tilida dasturini tuzamiz: PROGRAM LAB1; VAR X, Y, A, B: REAL; BEGIN READ(X,A,B); Y:=ARCTAN(SQRT(X))+(2*X+A*B)/ABS( X-A*B); WRITE(‘Y=’, Y); END. Topshiriqlar:
Foydalanish uchun adabiyotlar: S.S.G‘ulomov va boshqalar “Axborot tizimlari va texnologiyalari”. Oliy o‘quv yurti talabalari uchun darslik. - T: “Sharq”, 2000 y. 529 b. A.Abduqodirov, A.Xaitov, R.Shodiyev “Axborot texnologiyalari”. Akademik litsey va kasb-hunar kollejlari uchun darslik. - T: “O‘zbekiston”, 2001 y. A.Axmedov, N.Toyloqov “Informatika”. Akademik litsey va kasb-hunar kollejlari uchun darslik. - T: “O‘zbekiston”, 2001 y. 272 b. Amaliy mashg‘ulot №7 Mavzu: Sharti oldindan beriluvchi, sharti keyin beriluvchi, takrorlanuvchi operatorlardan foydalanib dasturlar tuzish. (4 soat) Ishning maqsadi: Sharti oldindan beriluvchi, sharti keyin beriluvchi, takrorlanuvchi operatorlardan foydalanib dasturlar tuzish malaka va ko‘nikmasini hosil qilish. Nazariy ma’lumotlar: Tarmoqlanuvchi algoritmlar. Biror shartning bajarilishi bilan bog’liq ravishda tuziladigan algoritmlarga tarmoqlanuvchi algoritmlar deyiladi. Tarmoqlanuvchi algoritmlar hisoblashlar ketma-ketligini aniqlaydigan shartlarni o‘z ichiga oladi. Takrorlanuvchi (siklik) algoritmlar. Ma’lum bir shart asosida algoritmda bir necha marta takrorlanish yuz beradigan jarayonlar ham ko‘plab uchraydi. Masalan, yil fasllarining har yili bir xilda takrorlanib kelishi, har haftada bo‘ladigan darslarning kunlar bo‘yicha takrorlanishi va hokazo. Demak, takrorlanuvchi algoritmlar deb shunday algoritmlarga aytiladiki, unda bir yoki bir necha amallar ketma- ketligi bir necha marta takrorlanadi, bu ketma-ketlik tarmoqlardan iborat bo‘lishi ham mumkin. 1-misol. Argument x ning ixtiryoriy qiymatida quyidagi funksiyaning qiymatini hisoblash dasturini tuzing. 2. Paskal tilida dasturini tuzamiz: program lab2; var x, y: real; begin read(x); if x>0 then y:=sin(x)*sin(x)+ln(x*x) else if x>0 then y:=exp(sin(x))+(1/x)*(1/x) else y:=sqrt(abs(x-0.5)); write(‘y=’,y); end. opshi riqlar: 1 13 д/2 x3 + 3ln5x 2x-5- sin2 x etnx, агар x > 1 2x arctg —, агар x = 1 z ^/| x - 0,5z |, агар x < 1 агар x > 0 агар x = 0 агар x < 0 бу ерда z = 5. z = < 2 arcsin x 2 14 tn2,6x + 4,5ctg 2x , агар x > 0,5 sin2 x + д/ x + 0,6 , агар х = 0,5 sin(x + 0,5x2 + a■bc), агар x < 0,5 бу ерда а = 5; b = -0,6; c = -7. ctg2x + Vx +1 , агар x > 0 | x3 - e , агар х = 0 ln\x + 0,5| , агар x < 0 у = 3 15 4,30,2x ■ sinjx „ 2 2 0,6x 1 tn x +—. , агар x > 1 Jx + 0,5 (x + 2)2 + ct g| x - 3 |, агар х = 1 Ф агар x > 1 4,17 ■ arctg | x - 5| , агар х = 1 ctg(x + 0,16) ,агар x < 1 у = у = агар x < 1 x + sin x 4 16 tn| arctgx + 0,71 arcsinx , e arctgx агар x > 0 агар х = 0 агар x < 0 xa+ ex 5+ ctg3x 4,14■ctg2xi x +1 агар x > 0,6 агар x = 0,6 агар x < 0,6 z = •> | x | бу ерда ос = 5. 5 17 2,6t nx - sinjx , агар x > 0,8 2 -Jb a - arccosx , агар x = 0,8 cos2x+1 x - a■ b | , агар x < 0,8 2x+7 - 0,5 ln(x +1) , агар x > 1 у = arctgx - 5x , агар х = 1 у = x - 5 + tg| x - 3 | , агар x < 1 2 бу ерда а = 5; b = 4. 6
4,32 • ctgjx + e ‘ 3 x2 + 5 2x + arctgx1 sin(tn | x |) + V x + 5 0,6 cos 2 x + 4,8a a 2_ ex+1 x | +tn2 x бу ерда a — 5,6. агар x > 1 агар x — 1 агар x < 0 , агар x > 1 , агар х — 1 , агар x < 1 У = У — 7 19 x2 + 4 x _n x , агар x < 0 (x2 + 4)2 — •у/x2 + 0,36 , агар 0 < x < 1 x^(x2 + 3) + tn2(n + x) , агар x > 1 6_ | x _ 5 | , агар x > 5 e 7 1 tn (1 + -) x , агар 0 < x < 5 ctg x + tgx , агар x < 0 e^"^2 Wx2 +1 , агар x > 0,68 •Jx^+trn , агар 0< x< 0,68 ctg6x + 5tn | x | , агар x<0 У — У — 8 20 etn x _ tg , агар x — 1,2 0,5 yj3x2 + 9,36x + 5 , агар x > 1,2 tn | 4x _ 8,161 , агар x < 1,2 w — 1 У — 9 21 , 2 x—1 a _arccosx , агар x< 1 sin • tn(x2 +1) , агар x — 1 ^| x + 5 | , агар x > 1 бу ерда а — 5. n агар | x | < — cos x У — n , агар | x|> 1 _ e c o s x У — 2 n ~2 агар | x | — si n x 10 22 д/2 x + 5,46 + esin" tn sin (x3 + 1) , e x +t + | x +11 , бу ерда t — —0,5. sin x+1 x —1| +2 •tJxs , агар x > 1,5 агар x > 1 агар x — 1 агар x < 1 •\/3a — 2bx + x2 У — 1 агар x —1,5 агар x < 1,5 arctgx бу ерда а —10; b —1,5. 11 23 arctgx2 + etgx , агар x > 0 sinx +1 n | x + 5|, агар x < 0 cos (x + 4,5a) , агар х — 0 бу ерда a — —0,5. 3x /Trx „ ^ ctg— + ^ g , агар x > 2,5 z — 1 t n 2 x3 + -\/x + 1 , агар x — 2,5 | x3 —ctgx | , агар х < 2,5 У — 12 24 2 tgx 2+ esinx , агар 0 < x < 1 4ctg 2x +1n 2,6x, агар x > 1 ar cctg x , агар x < 0 -Jx2 + 31 n 5x , агар x > 6,139 | x2 + 5x_5| , агар x < —1,5 —8,161 _ 5x , агар —1,5 < x < 6,139 x + 4 q = p —
2 misol. s — 1П i—1 j—1 yio‘indini hisoblash dasturini tuzing, bu yerda a — 5. i + j 2a 3-misol. S =/,/, yio‘indini 5 i + j
i=1 j=1 2a hisoblash dasturini tuzing, bu yerda a = 5 . Blok-sxemasini tuzamiz: Paskal tilida dasturini tuzamiz: Program lab3; var i, j :integer; a,S,P:real; begin read(a); P:=1; for i:=1 to 5 do begin S:=0; for j:=1 to 6 do S:=S+(i+j)/ (2*a);P:=P*S;end; write(‘P=’,P); end. 2a i=1 j=1 hisoblash dasturini tuzing, bu yerda a = 5 Blok-sxemasini tuzamiz: Paskal tilida dasturini tuzamiz: Program lab3; var i, j:integer; a,S,S1:real; begin read(a); S:=0; for i:=1 to 5 do begin S1:=0; for j:=1 to 6 do S1:=S1+(i+j)/(2*a); S:=S+S1;end; write(‘S=’, S); end. 5 6 misol. P = ПП— ko‘paytmani hisoblash dasturini tuzing. bu yerda a = 5 . i=1 j=1 2a Blok-sxemasini tuzamiz: Paskal tilida dasturini tuzamiz: Program lab3; var i, j :integer; a,P,P1:real; begin read(a); P=1; for i:=1 to 5 do begin P1:=1; for j:=1 to 6 do P1:=P1*(i+j)/(2*a); P:=P*P1; end; write(‘P=’,P);end. Topshiriqlar:
Foydalanish uchun adabiyotlar: S.S.G‘ulomov va boshqalar “Axborot tizimlari va texnologiyalari”. Oliy o‘quv yurti talabalari uchun darslik. - T: “Sharq”, 2000 y. 529 b. A.Abduqodirov, A.Xaitov, R.Shodiyev “Axborot texnologiyalari”. Akademik litsey va kasb-hunar kollejlari uchun darslik. - T: “O‘zbekiston”, 2001 y. A.Axmedov, N.Toyloqov “Informatika”. Akademik litsey va kasb-hunar kollejlari uchun darslik. - T: “O‘zbekiston”, 2001 y. 272 b. Amaliy mashg‘ulot №8 Mavzu: Paskalning grafik imkoniyati. (2 soat) Ishning maqsadi: Paskalning grafik imkoniyati bilan ishlashni o‘rganish. Nazariy ma’lumotlar: Grafik rejimda ishlashi uchun zarur bo‘lgan barcha funksiya va protseduralar Graph modulida joylashgan. Shu sababli, grafik dasturning birinchi tuzilishi sifatida Uses Graph ishlatiladi. Ekranni grafik rejimga o‘tkazish uchun InitGraph protsedurasudan foydalaniladi, protseduraning dasturda tasvirlanishi umumiy ko‘rinishda quyidagicha bo‘ladi: InitGraph (GD, GM, Path to Driver); Bu yerda GD (GraphDriver)-drayver nomerini ko‘rsatuvchi va butun tipli qiymat qabul qiluvchi parametr, GM (GraphMode) - videosistemaning ish rejimini ko‘rsatuvchi parametr bo‘lib, bu ham butun (integer) qiymatga ega. Path to Drive parametri esa drayverni saqlab turuvchi faylga o‘tish yo‘li bo‘lib, u string tipi bilan aniqlanadi. Agar Path to Driver o‘rnida (‘’) belgisi turgan bo‘lsa, drayver joriy katalogdan qidirildi va bunday holda odatda GD parametr-o‘zgaruvchining qiymati sifatida 0 yoki Detect konstantasi ishlatiladi: GD:=Detect; InitGraphga simmetrik protsedura sifatida CloseGraph protsedurasi qo‘llaniladi, ya’ni bu protsedura orqali grafik rejimdan chiqish imkoniyati yaratiladi. Matn rejimidan grafik rejimga o‘tganda ekranni rang-barang nuqtalar -pixcellar to‘plamidan tashkil topgan to‘g‘ri to‘rtburchak shaklida tasavvur etish mumkin. Tasvirning sifatlilik darajasi bilan bog‘liq ekran holatini videoadapterlar belgilaydai. Videoadapterlar bir-biridan mumkin qadar ekranda ko‘p nuqtalar joylashtira olish va rang-baranglikni oshirish imkoniyati bilan farqlanadi.
Pixcelning ekranda joylashish holati gorizontaliga (x), vertikaliga (y) koordinata bilan xarakterlanadi va koordinatalari yuqoridan pastga hamda chapdan o'ngga qarab o'sadi (1-chizma). 1-chizma
Ekranda nuqta yoki chiziq rangini belgilash uchun Setcolor funksiyasi qabul Setcolor (Color); bu yerda (Color)ga 0 dan 15 gacha qiymat berilib, 16 xil rang hosil qilinadi.
Endi ekranda nuqta va turli xil chiziqlami chizishda ishlatiladigan funksiyalar bilan tanishamiz: PutPixel(x,y,color) - (x, y) koordinatali nuqtani color rangida ekranda hosil qiladi. Masalan, putpixel(320, 240, Red) funksiya ekran markazida (320, 240) koordinatali nuqtani qizil rangda hosil qiladi. Line (x1,y1,x2,y2) - uchlari (x1,y1) va (x2, y2) nuqtalarda bo‘lgan kesmani hosil qiladi. Bundan tashqari, yopiq kontur yoki siniq chiziqlarni hosil qilish uchun Lineto protsedurasidan ham foydalaniladi. Lineto protsedurasi dasturda Lineto(x2, y2) ko‘rinishda yoziladi, bunda (x2, y2) - kesma oxirining koordinatasi. Kesma boshining koordinatasi esa Moveto(x1, y1) funksiyasi bilan aniqlanadi. Masalan: quyidagi tuzilishlar ketma-ketligi ekranda romb shaklini hosil qilish mumkin: Circle (x,y,R) - markazi (x,y) nuqtada bo‘lgan R radiysli aylana chizadi. Arc(x,y,Stang, Endang, Radius) - yoy chizadi, bunda x,y- mos aylana markazi, Stang va Endang- yoy burchaklarining boshlang‘ich va oxirgi qiymatlari. Radius-aylana radiusi. Ellipse(x, y, Stang, Endang, Radius X, Radius Y) - ellips chizadi, bunda x, y - ellips markaziy nuqtasining koordinatalari, Stang va Endang parametrlar OX o‘qidan boshlab soat strelkasiga qarshi boshlang‘ich va oxirgi burchak qiymatlari oralig‘ida ellips chizig‘ni chizadi, Radius X va Radius Y - ellipsning gorizontal va vertikal radiuslari. Rectangle(x1, y1, x2, y2) - (x1, y1) yuqori chap va (x2, y2) pastki o‘ng uchlarga ega bo‘lgan to‘rtburchakni chizadi. Bar(x1,y1,x2,y2) - joriy rang va to‘ldirish usuli bilan to‘rtburchak shaklini hosil qiladi; Bar3D(x1,y1,x2,y2,Depth,Top) - joriy rang va to‘ldirish usuli bilan parallelepipedni chizadi, bu erda (x1,y1)- yuqori chap burchak nuqtasi, (x2,y2)- pastki o‘ng burchak nuqtasi, Depth - parallelepiped asosining eni, Top - mantiqiy o‘zgaruvchi, true (rost) qiymatida parallelepipedning yuqori yog‘i chiziladi, aks holda chizilmaydi. topshiriq. Koordinatalari (50,65) va (50,120) bo‘lgan kesmani chizing. Yechish. Yuqorida bu vazifani bajaruvchi protsedura Line xizmatchi so‘zi bilan berilishini ko‘rdik. Shunga ko‘ra dasturni quyidagicha yozish mumkin: Gd=Detect, ImtGraphiGd, Gr/i, ‘ C:\Bp\Bgi’y, Bundan tashqari, grafik rejimda matnlar ham hosil qilish mumkin. Buning uchun quyidagi funksiyalardan foydalaniladi: SetTextStyle(Font, Direction, Size) - joriy shriftning o‘lchami va yo‘nalishini belgilaydi. Bu yerda, Font - shrift turlarini, Direction - matnni chiqarilish yo‘nalishini (chapdan o‘ngga yoki pastdan yuqoriga), Size - shrift o‘lchamini belgilaydi. SetTextJustify(Horiz, Vert) - matnni vertical va gorizontal chiziq bo‘yicha tekislash vazifasini bajaradi. OutTextXY(X, Y, TextString) - TextString matnini X, Y koordinatali nuqtadan boshlab yozadi. SetFillStyle(Style, Color) - shakllarni ranglash va to‘ldirish usulini belgilaydi. SetColor(Color:Word) - joriy shakl uchun rang o‘rnatadi. GetMaxX - gorizontal yo‘nalish bo‘yicha nuqtalar soni uchun o‘zgarmas kattalik. GetMaxY - vertikal yo‘nalish bo‘yicha nuqtalar soni uchun o‘zgarmas kattalik. topshiriq. Ekranda "Qarshi DU ” matnm qilish dasturi tuzilsin:Umuman olganda Graph moduliga tegishli bo‘lgan bunday protseduralarning soni juda ham ko‘p. Ularning har birini qo‘llash asnosida Turbo Paskal dasturlash tilining imkoniyatlari naqadar boy va qiziqarli ekanligining guvohi bo‘lasiz. Turbo Paskal dasturlash tilida nafaqat Graph moduli, balki System, Dos, Crt va shunga o‘xshagan boshqa bir qator modullar ham uchraydiki, ularning har biri o‘ziga xos vazifalarni bajarishda dasturchiga qulay imtiyozlarni yaratadi.Topshiriqlar: Ekran markazida (320, 240) koordinatali nuqtani turli ranglarda hosil qilish dasturini tuzing. Uchlari (100, 100) va (100, 40) nuqtalarda bo‘lgan kesmani hosil qilish dasturini tuzing. Markazi (200, 200) nuqtada va radiusi R=100 ga teng bo‘lgan aylanani chizing. Uchlari (10, 30), (40, 10), (70, 30) va (40, 50) nuqtalarda yotgan rombni chizing.Uchlari (100, 140), (190, 140), (150, 180) va (60, 180) nuqtalarda yotgan parallelogrammni chizing.Foydalanish uchun adabiyotlar S.S.G‘ulomov va boshqalar “Axborot tizimlari va texnologiyalari”. Oliy o‘quv yurti talabalari uchun darslik. - T: “Sharq”, 2000 y. 529 b. A.Abduqodirov, A.Xaitov, R.Shodiyev “Axborot texnologiyalari”. Akademik litsey va kasb-hunar kollejlari uchun darslik. - T: “O’zbekiston”, 2001 y. A.Axmedov, N.Toyloqov “Informatika”. Akademik litsey va kasb-hunar kollejlari uchun darslik. - T: “O‘zbekiston”, 2001 y. 272 b. Amaliy mashg‘ulot №9 Mavzu: Matnli hujjatlarni formatlash va tahrirlash. (2 soat) Ishning maqsadi: Matnli hujjatlarni yaratish, formatlash va tahrirlashni o‘rganish. Nazariy ma’lumotlar: Word tahrirlagichi ishga tushgach unda hujjat darchasi “Документ 1” nomi bilan beriladi. Siz u yerda matn kirita boshlashingiz mumkin. Agar matn kiritayotganingizda so‘zda biror harf qolib ketsa, uni kiritish uchun kursorni o‘sha yerga olib borib harfni bosish kifoya. Natijada harf o‘sha yerga o‘rnatiladi va qolgan harflar bittadan o‘ngga siljiydi. Shriftni qalin, qiya yoki tagiga chizilgan qilib yozmoqchi bo'lsangiz mos ravishda uskunalar • • Ж fC 4 • • .... . panelining — uskunalaridan foydalanish kerak. Agar har bir abzatsni tartibli raqamlab yozmoqchi uskunasidan foydalanasiz. Agar har bir abzatsni ro'yxat qilib, ya'ni har bir abzats oldidan bo‘lsangiz nuqtacha qo'yilgan qilib yozmoqchi bo'lsangiz ' uskunasidan foydalanasiz. Agar hujjatlarni ikkita yoki undan ko'proq kolonka (ustun) lar shaklida yasamoqchi bo'lsangiz == uskunasidan foydalanasiz. Matn kiritayotganda [Enter] tugmasi bosilishi yangi abzats ochadi. Matnni chap tomonga, markazga, o'ng tomonga taqab yoki ikki tomonini ham tekislab yozish uchun mos ravishda — uskunalardan foydalanasiz. Odatda matn ikki tomondan tekislab yoziladi. Matnda abzats qo‘ymoqchi yoki qatorlar o‘rtasidagi intervalni o‘zgartirmoqchi bo‘lsangiz menyuda “ФОРМАТ” bo‘limining “АБЗАЦ...” buyrug‘ini ishlatasiz. Ekranda quyidagi darcha hosil bo‘ladi. Topshiriqlar: MS Word 2007 ni ishga tushiring. Buning uchun ekranning quyi chap qismida joylashgan Masalalar paneli (Панели задачи) dagi «Пуск» tugmasi bosiladi. 2.Ochilgan muloqot oynasidan «Все программы», undan «Microsoft Office» so‘ngra «Microsoft Word» (Bundan keyingi hollarda Word deb yuritamiz) buyrug‘i tanlanadi va sichqoncha ko‘rsatkichi orqali ishga tushuriladi. menyusidan «Недавние документы...» buyrug‘i tanlansa, oxirgi 15 ta hujjatlar ro‘yxati ekranga chiqariladi. Word hujjatini tanlash bilan ishgatushirish mumkin bo'ladi. Ochilgan ish sohasida ixtiyoriy biror matnni kiriting. Matnni lotin va kiril alifbosida kiritishni bajaring. Buning uchun harflarni lotin (EN) yoki kiril (RU) alifbosiga o‘tkazish, klaviaturadagi «Shift+Alt» klavishlarini birgalikda bir marta bosish orqali amalga oshiriladi yoki masalalar panelidan quyidagicha tanlash bilan bajariladi. Wordda ishni yakunlash. MS Word ning oynalari (menyular satri va asboblar paneli) bilan tanishib, ularning vazifasini o'rganib chiqing.
MS Word ning chizo‘ich markeri bilan tanishib, sarlavha, asosiy matn va abzatslarni qo‘yishni o'rganing. Abzats qo'yish И siy matnni boshlash Sinov matni (hujjat) ni fayl sifatida kompyuter xotirasida saqlang. Saqlash uchun «Файл» menyusidag «Сохранить как...» bandi tanlanadi va kerakli ketma-ketlik bajarilib hujjat saqlanadi. ). Asboblar panelidagi ■ 11. Hosil qilingan (saqlangan) faylning nusxasini ko‘chiring. Buning uchun dastlab fayl tanlanadi, so‘ngra sichqoncha ko‘rsatgichi shu faylga keltirilib, uning o‘ng (yordamchi) klavishi bosiladi va konteks menyudan «Копировать» buyrug‘’i tanlanadi. tugmachani tanlash bilan ham hujjatni ochish mumkin. Hujjatni formatlang. Buning uchun matn qismi ajratib olinadi. So‘ng «Форматирование» asboblar panelidan «Шрифт» bandi tanlanib, ochilgan muloqot oynasidan ixtiyoriy shriftlarni tanlash mumkin. Shrift o‘lchami, yozuv stili (Ж, К, Ч, обычный) satrlarini tanlash bilan belgilangan simvollarni formatlash mumkin. Bu holatni sichqoncha yordamida ham bajarsa bo‘ladi: Nazorat uchun savollar: Word matn muharriri darchasi deganda nimani tushunasiz? Word dasturning oynasi va oyna elementlari nima? Word dasturning yordamchi tugmalarining Сандартные guruhi haqida nima bilasiz? Word dasturning menyulari haqida ma’lumot bering. Word matn muharririda shakllar chizish qanday amalga oshiriladi? Word matn muharririda matnni avtoformatlash jarayoni qanday bajariladi? Foydalanish uchun adabiyotlar: S.S.G‘ulomov va boshqalar “Axborot tizimlari va texnologiyalari”. Oliy o‘quv yurti talabalari uchun darslik. - T: “Sharq”, 2000 y. 529 b. A.Abduqodirov, A.Xaitov, R.Shodiyev “Axborot texnologiyalari”. Akademik litsey va kasb-hunar kollejlari uchun darslik. - T: “O’zbekiston”, 2001 y. A.Axmedov, N.Toyloqov “Informatika”. Akademik litsey va kasb-hunar kollejlari uchun darslik. - T: “O‘zbekiston”, 2001 y. 272 b. Amaliy mashg‘ulot №10 Mavzu: MS Wordda grafik obyektlarni hosil qilish va tahrirlash. (2 soat) Ishning maqsadi: MS Wordda formula va grafik obyektlardan foydalanish ko‘nikmasiga ega bo‘lish. Nazariy ma’lumotlar: Wordda obyekt va jadvallar bilan ishlash uchun [Вставка] joylashtirish lentasidan foydalanamiz. [Вставка] joylashtirish lentasida Wordda joylashtiriladigan barcha obyektlar bor. Ularga [Страницы] betlar, [Таблица] jadval, [Иллюстрации] ko‘rgazmali va tasvirli obyektlar, [Связи] aloqalar, [Колонтитулы] kolontitullar (har betning hoshiyasiga bosilgan yozuvlar), [Текст] matnli obyektlar, [Символы] belgilar kiradi. Wordda turli obyektlarni joylashtirish qo‘shimcha lentalarni ochib beradi. Bu lentalar tanlangan obyekt bilan ishlash (formatlash, parametrlarini o‘zgartirish, ko‘rinishlarini, o‘lchamlarini belgilash kabi) imkoniyatlar beradi. Bu imkoniyatlar foydalanuvchida obyektlar bilan ishlashni, tezda kerakli parametrlarini o‘zgartirishda, obyekt elementlari bilan tanishish va ularni o‘zgartirish bilan bir qatorda wordning tayyor shablonlaridan foydalanishda qulay bo‘lib, uch o‘lchovli obyektlarni ham yaratishga imkoniyat yaratib beradi. Topshiriqlar 1: Microsoft Word dasturini ishga tushiring. Yangi hujjat yarating. 4 ta ustun va 5 ta qatordan iborat bo‘sh jadval yarating. Buning uchun quyidagi buyruqlarni bajaring.
Paydo bo‘lgan oynadan qator va ustunlar sonini kiriting. Zarur yacheykalarni birlashtiring. Buning uchun jadvalning birinchi satrini ajratganingizdan so‘ng quyidagi buyruqlarni bajaring: Таблица | Окно Справка Усе [ы Объединить ячейки ( Jadvalni ma’lumot bilan to‘ldiring va uni formatlang. Hujjatni «Jadval.doc» nomi bilan saqlang. Topshiriqlar 2: MS Word da WordArt grafik obyekti bilan ishlash Microsoft Word dasturini ishga tushiring. «Вставка» menyusidan Word Art ni tanlang. Коллекция Word Art muloqot oynasi ochiladi. Undagi 30 xil shakl to'plamidan ixtiyoriy bittasini belgilang va OK tugmasini bosing. Kerakli so‘z yoki gapni klaviaturadan kiriting. Kerakli balandlikda harflarni o‘rnatgach, OK tugmachasini bosing. Shunda tayyorlagan hujjatimizning belgilangan joyida shu so‘z yoki jumla effekt bilan paydo bo‘ladi. Tanlab olgan so‘z yoki jumlaninig o‘lchamini o‘zgartiring. Microsoft Word dasturidan chiqing. Topshiriqlar 3: MS Word da Equation (Va) obyekti bilan ishlash Microsoft Word dasturini ishga tushiring. Menyular satrida Equation piktagrammasini bo‘lmasa, uni o‘rnating. Bu quyidagi bosqichni ketma- Сервис | Таблица Окно Справка Alt+u Окно Справка Vo Правописание... С п р а в о чные п а т е р и а л ы. Настройка.. ket bajaring: Ochilgan muloqot oynasidan «Настройка» bandini tanlang. «Команды» bandidan «Категории:», uning pastki qismidagi ro‘yxatdan «Все команды» bosiladi, «Команды:» ning pastki qismidagi ro‘yxatdan « InsertEquation» belgisiga sichqoncha ko‘rsatgichini keltirib, asosiy chap klavishini bosib to‘rgan holda belgini siljitib, menyular satrining «Справка» menyusi o‘ng tomoniga olib boring va sichqoncha klavishini qo'yib yuboring. ^belgisi ko'rinishni oladi. belgisini bosing. Ekranda quyidagi muloqot oynasi ochiladi. Undan rasmda ko'rsarilgan tartibda foydalanasiz. Sinov ishlarini bajarib ko‘ring. Формат Сервис Таблица Окно Справка А Шрифт... ="ii Абзац... Список., Menyular satridagi va piktagrammasidan foydalangan holda quyidagi matnni kiriting. Chegaralangan uglevodorodlarning umumiy formulasi: SM2 - 2 SM 2, SM2 + 2 SM2 - 2O Ko‘p qirrali (Bob, bo‘lim, paragrif va boshqa) ro‘yxat to‘zing, matnni ajrating quyidagi harakatni bajaring. Ochilgan muloqot oynasidan «Многоуровневый» bo‘limidagi arab raqamlari va lotin harflari yordamida tartiblashni tanlang. «Ok» tugmasini bosing, «Spisok doc»hujjatini saqlang. Nazorat uchun savollar: Wordda obyektlar bilan ishlash deganda nimalar nazarda tutilgan ? Qanday yozilgan matnni jadvalga o‘tkazib bo‘ladi ? Jadvalda matnlarni necha xil usulda joylashtirish mumkin ? WordArt qanday obyekt ? Foydalanish uchun adabiyotlar: S.S.G‘ulomov va boshqalar “Axborot tizimlari va texnologiyalari”. Oliy o‘quv yurti talabalari uchun darslik. - T: “Sharq”, 2000 y. 529 b. A.Abduqodirov, A.Xaitov, R.Shodiyev “Axborot texnologiyalari”. Akademik litsey va kasb-hunar kollejlari uchun darslik. - T: “O’zbekiston”, 2001 y. A.Axmedov, N.Toyloqov “Informatika”. Akademik litsey va kasb-hunar kollejlari uchun darslik. - T: “O‘zbekiston”, 2001 y. 272 b. Amaliy mashg‘ulot №11 Mavzu: Wordda hujjatga havola, simvol va raqam qo‘yish. (2 soat) Ishning maqsadi: Havola, kolontitullar, ko‘chirmalar, simvol va raqam qo‘yishni o‘rganish. Nazariy ma’lumotlar: [Вставка] lentaning keyingi bo‘limi [Иллюстрации] ko‘rgazmali va tasvirli obyektlar o'rnatishga mo'ljallashtirilgandir. Ko‘rgazmalar [Рисунок] rasmlarni fayldan joylashtirish uchun mo‘ljallangan. [Клип] wordning rasmlar to‘plamidan rasmlarni joylashtirishga mo‘jallangan. [Фигуры] wordda turli xil shakllarni chizish va rasmlarni yaratish imkoniyatini beradi. [SmartArt] va [Диаграмма] turli xildagi diagrammalarni o‘rnatish uchun ishlatiladi. [Связи] bo‘limi hujjatda bo‘limlarni o‘zaro bog‘lash va havolalar qo‘yish uchun ishlatiladi. [Гиперссылка] hujjatda havolalarni o‘rnatish imkoniyatini beradi. [Закладка] hujjatning zarur matnlariga murojaat qilish uchun belgilab olish. [Перекрестная ссылка] tayyorlangan hujjatning bandlari bo‘yicha havolalar o‘rnatish uchun foydalaniladi. [Колонтитул] bo‘limi hujjat betining yuqori va pastki qismlarida yozuvlarni hamda hujjat betlarini raqamlash uchun ishlatiladi. [Текст] bo‘limi matnli obyektlarni o‘rnatish uchun foydalaniladi. [Символы] bo'limi hujjatda simvollar va matematik formulalami yozish imkoniyatini beradi. Yozuv va belgilarni o‘rnatish Topshiriqlar: Kompyuter xotirasidagi biror ko‘p sahifali hujjatni oching. Hujjatni sahifasini Вставка - Номера страниц buyruqlarini bajargan holda tartiblang; Положение bandidan- в низу страницы buyruqni tanlang; Выравнивание bandidan - по центру buyruqni tanlang; Формат bo‘limidan tartiblash usullaridan keraklisi tanlang. Номер на первой странице bo‘limi oldiga bayroqcha qo‘yilgan holatda sahifani tartiblashni bajaring. Номер на первой странице bo‘limi oldidan bayroqcha olib tashlangan holatda sahifani tartiblashni bajaring. Ikkala tartiblash natijalarini tushuntiring. Формат номера странец muloqot oynasining Номерация странец bandiga kiring. А) продолжить Б) начать с bandlari yordamida tartiblashni amalga oshiring. A band va B band orqali tartiblashlar farqini tushuntiring. Вид bo‘limining Колонтитул bandiga kiring. «MS Word dasturida ishlash» mantini hosil bo‘lgan muloqot oynasidagi kursor turgan maydonchaga klaviaturadan terib kiriting va Колонтитул ning Закрыть tugmasi tanlang. Колонтитулга sana qo‘ying. Вид - Колонтитулы buyruqlarini bajaring. Ekrandagi muloqot oynasidan Дата bandini tanlab, kerakli sanani kiriting. Колонтитул ning Закрыть tugmasi tanlang. O‘zgarishlarni saqlang va dasturdan chiqing. Nazorat uchun savollar: Kolontitul nima? Kolontitulga sana qanday qo‘yiladi? Sahifa parametrlari qanday o‘rnatiladi? Hujjatga jadval qanday kiritiladi? Foydalanish uchun adabiyotlar: S.S.G‘ulomov va boshqalar “Axborot tizimlari va texnologiyalari”. Oliy o‘quv yurti talabalari uchun darslik. - T: “Sharq”, 2000 y. 529 b. A.Abduqodirov, A.Xaitov, R.Shodiyev “Axborot texnologiyalari”. Akademik litsey va kasb-hunar kollejlari uchun darslik. - T: “O’zbekiston”, 2001 y. A.Axmedov, N.Toyloqov “Informatika”. Akademik litsey va kasb-hunar kollejlari uchun darslik. - T: “O‘zbekiston”, 2001 y. 272 b. www.ziyonet.uz - ZiyoNet axborot ta’lim portal Amaliy mashg‘ulot №11 Mavzu: Wordda jadval yaratish va tahrirlash. (2 soat) Ishning maqsadi: Hujjat xususiyatlarini va sahifa parametrlarini sozlash, jadval yaratishni o‘rganish. Nazariy ma’lumotlar: Razmetka stranisi menyusi lentasida sahifa parametrlarini sozlash, sahifa fonini o'zgartirish va boshqa amallarni bajarish mumkin: MS Word dasturini yuklang. Quyidagi parametrlarni o‘rnating: shrift Times New Roman, 12 o‘lchamda, yozuv ko‘rinishi обычное, rang черный, animatsiyasiz, sahifa maydonining o‘lchamlari: yuqori va quyidan 2 sm, o‘ngdan 1,5 sm, chapdan 3 sm. Вставка - Таблица buyruqlarini bajaring. Вставка таблицы muloqot oynasiga Число столбцов bo‘limiga 5, Число строк bo‘limiga 7 kiriting va OK tugmasini bosing. Birinchi ustundagi ikkita tagma-tag joylashgan katakni belgilang va - Объединить ячейки buyrug‘ini bajaring. Ikkinchi ustundagi ikkita tagma-tag joylashgan katakni belgilang va - Объединить ячейки buyrug‘ini bajaring. Birinchi satrdagi ketma-ket joylashgan 3, 4, 5 kataklarni belgilang va - Объединить ячейки buyrug‘ini bajaring. Hosil qilingan jadvalni to‘ldiring: Jadvalni belgilang, sichqonchaning o‘ng tugmasini bosing, Выравнивание в ячейке bandini bosib, kerakli variant tanlang. Uskunalar panelining Таблицы и Границы bo‘limidagi mavjud tugmalarni mustaqil ravishda o‘rganib chiqing. Hosil qilgan jadvalingizni Мои документы papkasiga saqlang va dasturdan chiqing. Nazorat uchun savollar: Microsoft Word dasturini yuklang. Menyular satriga qarang, unga nechta menyu bor? Uskunalar panelini tushuntiring. Lineyka qayerda joylashgan? Foydalanish uchun adabiyotlar: S.S.G‘ulomov va boshqalar “Axborot tizimlari va texnologiyalari”. Oliy o‘quv yurti talabalari uchun darslik. - T: “Sharq”, 2000 y. 529 b. A.Abduqodirov, A.Xaitov, R.Shodiyev “Axborot texnologiyalari”. Akademik litsey va kasb-hunar kollejlari uchun darslik. - T: “O’zbekiston”, 2001 y. A.Axmedov, N.Toyloqov “Informatika”. Akademik litsey va kasb-hunar kollejlari uchun darslik. - T: “O‘zbekiston”, 2001 y. 272 b. www.google.ru - axborotlar qidirish tizimi Amaliy mashg‘ulot №12 Mavzu: MS Excel elektron jadvalining imkoniyatlari. (2 soat) Ishning maqsadi: MS Excelda ma’lumotlarni kiritish va tahrirlashni o‘rganish. Nazariy ma’lumotlar: Zamonaviy kompyuterlarning dasturiy ta’minotining tarkibiy qismiga kiruvchi Microsoft Office 2010 paketidagi asosiy vositalardan biri jadval muharriri deb ataluvchi MS E xcel 2010 dasturidir. MS Excel 2010 Windows operatsion qobig‘i boshqaruvida elektron jadvallarni tayyorlash va ularga ishlov berishga mo‘ljallangan. Elektron jadvallar asosan iqisodiy masalalarni yechishga mo‘ljallangan bo‘lsada, uning tarkibiga kiruvchi vositalar boshqa sohaga tegishli masalalarni yechishga ham, masalan, formulalar bo‘yicha hisoblash ishlarini olib borish, grafik va diagrammalar ko‘rishga ham katta yordam beradi. Shuning uchun Excel 2010 dasturini o‘rganish muhim ahamiyat kasb etadi va har bir foydalanuvchidan Excel 2010 bilan ishlay olish ko‘nikmasiga ega bo‘lish talab etiladi. Microsoft Excel 2010 elektron jadvali hisoblash vositasi sifatida qaralib, iqtisodiy va moliyaviy masalalarni yechishda yordam beribgina qolmay, balki har kungi xarid qilinadigan oziq-ovqatlar, uy-ro‘zg‘or buyumlari hamda bankdagi hisob raqamlari hisob-kitobini olib borishda ham yordam beruvchi tayyor dasturdir. Excel dasturida faylga standart nom - Книга1 taklif qilinadi. Foydalanuvchi xohlagan vaqtda nomni o‘zgartirishi mumkin. Bu darchada saqlamoqchi bo‘lgan fayl nomini yozamiz, tipini tanlaymiz (standart holda -*.xls taklif qilinadi) va hujjatni saqlamoqchi bo‘lgan joyni ko‘rsatamiz va oxirida Сохранить tugmasi bosiladi. Ba’zi hollarda raqamli ma’lumotlar yanada tushinarli bo‘lishi uchun diagramma ko‘rinishda tasvirlashga to‘g‘ri keladi. Diagrammalar satr va ustunlardagi ma’lumotlarni ko‘rgazmali ifodalashning grafik ko‘rinishidir. Microsoft Office paket dasturlarida diagrammaning har hil turlarini hosil qilish imkoniyati mavjud. Quyida diagrammaning mavjud turlari keltirilgan oyna. B iz bularni Microsoft Excel dasturida ko‘rib chiqamiz. Diagramma hosil qilish uchun avvalombor raqamli ma'lumot kerak bo'ladi. Misol uchun keyingi oynada keltirilgan ma'lumotlar berilgan bo'lsin. Berilgan F.I.Sh. larning ballarini solishtirish diagrammasini hosil qilish uchun: Kerakli ma’lumotlar (F.I.Sh., Ball ustunlari) belgilanadi “Вставка” ilovasi “Диаграммы” guruhidan kerakli diagramma turi tanlanadi, masalan gistogramma. Diagramma tanlanganda panelda yangi “Конструктор” va “Формат” ilovalari hosil bo‘ladi. Topshiriqlar: 1. MS Excel ni ishga tushuring. Ish olib borilayotgan jadvalning barcha yacheykalarini ajratib ko‘rsatish. Joriy darchadagi ishchi jadvalning barcha yacheykalarini ajratib ko‘rsatish uchun sichqoncha asosiy chap tugmasini bosgan holda sichqonchani harakatga keltiring. 3.So‘ngra klavishni qo‘yib yuboring. Asboblar panelida rasmdagi harakatlarni bajaring. Ekranda belgilangan yacheykalar uchun jadval hosil bo'ladi. , &relxan. anring Qatorlar tartibini belgilang. Ishchi jadvalning har bir qatori tartib raqamiga ega bo‘lib, u 1 dan to 65536 gacha raqamlanadi. Bu qatorlarning keragini tanlab olish sichqoncha yoki klaviaturadagi tugmalar majmuini bosish orqali amalga oshiriladi. Katakchalarga ma’lumot kiriting. Bir necha so‘zdan iborat matn yacheyka (katak) ga sig‘magan bo‘lsa, matnni ko‘rish uchun (Yacheyka bichimi) buyruqlarini tanlang va bayroqcha (флажок) belgisini «переносить по словам» degan ibora ustiga joylasht S un kengligini o‘zgartiring. «Формат»—«Столбец» (Ustun) — «Ширина» (Kenglik) buyruklarini ketma-ket tartib bilan tanlab, «Ширина столбцов» (Ustun kengligi) muloqot oynasida parametrga kerakli qiymat beriladi va «Ok» tugmasi bosiladi. «Формат—Столбец-Автоподбор ширины» (Kenglikni avtomatik tanlash) buyrug‘ ’ini bajarishQatorlar balandligini o‘zgartiring. Qatorlarga ma’lumotlarni kiritish uning shriftiga, ya‘ni kiritilayotgan belgilarning o‘lchamiga bog‘liq bo‘lib, ko‘pincha «Normal» bichimi (стиль) ishlatiladi yoki «Формат»—«Строка» (Satr) — «Высота» (Баландлик) buyrug‘i olinadi. Sonlarni kiriting. Har bir yacheykaga kiritilayotgan sonlar o‘zgarmaslar (konstantalar) sifatida qabul qilinadi. MS Excel da sonlar quyidagi 1,2,3,...9,0,+,—,(),/, $,%,E,e belgilari orqali kiritiladi. Agar yacheykadagi belgilar o‘rnida «reshetka» (#####) paydo bo‘lsa, tanlangan bichimdagi sonlar ustun kengligiga sio‘magan hisoblanadi. Bunday hollarda ustun kengligini o‘zgartirish yoki boshqa sonli bichimlashga o‘tish kerak bo‘ladi. \Nazorat uchun savollar: Elektron jadvallar qanday masalalarni yechish uchun mo‘ljallangan? Elektron jadval- Excel qanday yuklanadi va u bilan ishlash qanday tugallanadi? Excelning asosiy tavsiyanomasi qanday bo‘limlarni o‘z ichiga oladi? Jadvalni formatlash turlari? Microsoft Excel dasturida qanday diagramma turlari mavjud? Foydalanish uchun adabiyotlar: B.Mo‘minov. Informatika. O‘quv qo‘llanma. T.: “Tafakkur-bo‘stoni”, 2014 y. A.Abduqodirov, A.Xaitov, R.Shodiyev “Axborot texnologiyalari”. Akademik litsey va kasb-hunar kollejlari uchun darslik. - T: “O’zbekiston”, 2001 y. A.Axmedov, N.Toyloqov “Informatika”. Akademik litsey va kasb-hunar kollejlari uchun darslik. - T: “O‘zbekiston”, 2001 y. 272 b. A.Norov, L.Safarov, B.Shovaliyev. Informatika va informatsion texnologiyalardan laboratoriya ishlari. -Qarshi “Nasaf” nashriyoti, 2004. www.ziyonet.uz - ZiyoNet axborot ta’lim portal Amaliy mashg‘ulot №13 Mavzu: MS Excel dasturida ma’lumotlarni saralash va filtrlash. (1 soat) Ishning maqsadi: Funksiya va formulalardan foydalanish malakasiga ega bo‘lish, ma’lumotlarni saralash va filtrlashni o‘rganish. Nazariy ma’lumotlar: Formula paneli. Formula paneli yacheyka manzili va hozirgi yacheyka tarkibini aks ettiradi. Yacheyka manzili yacheykaning ustun harfi va uning ortidan satr raqami bilan belgilanadi, misol uchun A1 - bu ikkala ish sahifasining birinchi yacheykasi hamda A ustun bilan 1 satrning kesishmasi hisoblanadi, yoki XFD1048576 yacheyka Excel 2010 dasturida ikkala ish sahofasining oxiri va XFD ustun bilan 1048576 satrning kesishmasi hisoblanadi. Yacheykaning tarkibi unga foydalanuchi kiritgan belgisiga (harf yoki raqam) qarab aniqlanadi, agar foydalanuvchi u yerda hisoblashni amalga oshirishi zarur bo‘lsa u holda mahsus qiymat yoki formula kiritishi zarur bo‘ladi. Formula paneli uch qismga bo‘linadi: Name box (Nom qutisi): Eng chapda joylashgan qism yacheykaning hozirgi manzilini ko‘rsatadi. Formula paneli tugmalari: Ikkikchi, o‘rta qismda Insert Funksiyali (fx - sifatida joylashtirilgan) satr boshida boshlanuvchi dumaloq tugma bor va u nom qutisini kengaytirishda foydalaniladi. Shuningdek, Bekor qilish ( x sifatida) va Kiritish ( Tekshirish belgisi) tugmalari ularning o‘rtasida joylashadi. Ma'lumotlami tartiblash uchun kerakli ma'lumotlar belgilanadi va “Главная” ilovasidagi я! Сортировка по возрастанию а! Сортировка по убыванию ЩЦ Настраиваемая сортировка... buyruqlaridan foydalaniladi. я! Сортировка по возрастай/-о - raqamli ma’lumotlarni o‘sish tartibida, satrli ma’lumotlarni alfavit tartibida tartiblaydi. (Belgilash boshlangan ustun bo'yicha). Я I - aJ, Сортировка по убыванию - raqamli ma’lumotlarni kamayish tartibida, satrli ma’lumotlarni teskari alfavit tartibida tartiblaydi. (Belgilash boshlangan ustun bo'yicha) * bilan jadvalli ma’lumotlarni ixtiyoriy ustun va ustunlarni darajali holatda tartiblashlarni amalga oshirish mumkin.
Soni ustuni bo‘yicha kamayish tartibida tartiblash Tan narhini o'sish tartibida, bir hil tan narhlilaming Tovar nomlarini alfavit tartibida tartiblash. Ma’lumotlarni Filtrlash Ma’lumotlarni filtrlash uchun “Главная” ilovasidan ga kiriladi va “Фильтр” tanlanadi. Natijada jadvalli ma’lumotning sarlavha yacheykalarida pastga yo‘nalgan tugmalar hosil bo‘ladi.
Filtr qilinadigan ustundagi tugma bilan kerakli saralash sharti kiritiladi. Masalan foydasi 600000 dan katta tovarlarni qoldirmoqchi bo‘lsak mos tugma bosilib “Числовые фильтры” ga kirilib “больше” tanlanadi keyin 600000 kiritilib OK tugmasi bosiladi. Shu tarzda har hil shart ostidagi filtrlami bajarish mumkin. Filtr tugmalarini bekor qilish uchun ham яТ
“Главная” ilovasidan и Ф‘,,льтр ' ga kiriladi va “Фильтр” tanlanadi. Topshiriqlar 1: «Мастер функций» ni ishga tushuring. «Мастер функций» (Funktsiyalar ustasi) ikkita muloqot shaklidagi darchaga ega. «Категория» darchasida 11 ta funktsiyalarning kategoriyalari berilgan. Funktsiyalardan biri tanlansa, «Выберите функцию» muloqot oynasida shu fonktsiya kategoriyasiga tegishli ro‘yxat chiqadi. Ruyxatlar darchasidan funktsiyalardan biri tanlab olinsa, argumentlar ro‘yxati bilan foydalanish haqida qisqacha ma’lumot paydo bo‘ladi. Bu quyidagi rasmda keltirilgan: Funktsiyalar tanlangandan so‘ng «Ok» tugmasini bosing. Ish kitobi va ish varao‘ida natijalarni tekshirish uchun tajriba uchun biror funktsiyani hisoblab ko‘ring. «Мастер функций» bilan ishlash haqida tavsiyanomalar: Agar tanlangan funktsiya haqida qo‘shimcha ma’lumot olmoqchi bo‘lsangiz, unda sichqoncha ko‘rsatkichini «Справка» (Ma’lumot) tugmasiga olib borib bosing. Yangi funktsiyani kiritishda «Мастер функций» avtomatik ravishda qator boshiga «=» (teng) belgisini qo‘yadi. «Мастер функций» ni chaqirishda yacheyka bo‘sh bo‘lmasa, unda yacheykadagi ma’lumotlar o‘chirib tashlanadi. «Мастер функций» ni mavjud bo‘lgan formulaga yangi funktsiyani kiritishda qo‘llash mumkin. Buning uchun formulani tahrirlashda funktsiya kiritilishi kerak bo‘lgan joyga kursorni qo‘yish, keyin esa kiritishni amalga oshirish uchun «Мастер функций» ni ishga tushirish kerak. Nazorat uchun savollar: Elektron jadvallar qanday masalalarni yechish uchun mo‘ljallangan? Excelning asosiy tavsiyanomasi qanday bo‘limlarni o‘z ichiga oladi? Ma’lumotlarni tartiblash usullari. Jadvalni formatlash turlari? Foydalanish uchun adabiyotlar: B.Mo‘minov. Informatika. O‘quv qo‘llanma. T.: “Tafakkur-bo‘stoni”, 2014 y. A.Abduqodirov, A.Xaitov, R.Shodiyev “Axborot texnologiyalari”. Akademik litsey va kasb-hunar kollejlari uchun darslik. - T: “O’zbekiston”, 2001 y. A.Axmedov, N.Toyloqov “Informatika”. Akademik litsey va kasb-hunar kollejlari uchun darslik. - T: “O‘zbekiston”, 2001 y. 272 b. A.Norov, L.Safarov, B.Shovaliyev. Informatika va informatsion texnologiyalardan laboratoriya ishlari. -Qarshi “Nasaf’ nashriyoti, 2004. www.ziyonet.uz - ZiyoNet axborot ta’lim portal Amaliy mashg‘ulot №13 Mavzu: Elektron jadvallar ma’lumotlarini o‘zaro bog‘lash (1 soat) Ishning maqsadi: Grafik va diagrammalarni shakllantirish, ularni bezash. Elektron jadvallarda axborotlarni o‘zaro bog‘lashnini o‘rganish. Nazariy ma’lumotlar: Exselda tayyorlangan hujjat to‘la-to‘kis ifodalanishi uchun elektron jadval tarkibiga diagrammani ham kiritish mumkin. Diagrammalar qurish uchun axborotlarni jadval ko‘rinishida Excelga kiritish talab etiladi. Ustun va katorlar bosh qismi X,Y o‘qiga belgilarni qo‘yish va o‘zgaruvchilarni belgilash uchun ishlatiladi. Excelda turli diagrammalar chizadigan Diagrammalar ustasi (мастер диаграмм) mavjud. Buning uchun menyuning Вставка(Insert) punktiga kirib Диаграмма(Chart) buyrug‘i bilan ish yuritiladi, yoki «Стандарт» naneldagi Мастер диаграмм(ChartWizard) piktogrammasi orqali amalga oshiriladi, ya‘ni avval diagramma uchun ma’lumotlarni kiritish zarur. Bunda, birinchidan, interval ko‘rsatilishi kerak, ikkinchidan, ishchi sahifada axborotning o‘zgarish sohasini ajratish lozim. Keyin «sichqoncha» yordamida Далее(Next) tugmasi bosiladi. Ikkinchi qadamda diagramma turi tanlanadi va uchinchi qadamga o‘tiladi. Uchinchi qadamda esa diagramma formati tanlanadi, oxiri ro™Bo(Finish) tugmasiga bosiladi, diagramma tashkil qilinadi va yangi yoki joriy ishchi varaqqa diagrammani joylashtirishni so‘raydi. Tanlangan yo‘lga bog‘liq holda diagramma yangi yoki joriy ishchi varaqda paydo bo‘ladi. Topshiriqlar: Obyektni kiritish Excelda tayyorlangan hujjatga biror obyekt (masalan, Worddagi matn, Corel Draw tasviriy obyekt)ni kiritmoqchi bo‘lsak, u holda menyuning Вставка(Insert) punktida Объект buyrug‘ini ishga solamiz. Ekranda muloqat oynasi hosil bo‘ladi. Ikki xil variantda obyektni Elektron jadvalga kiritish mumkin: biror muharrirni chaqirib obyekt tashkil qilish; biror fayldagi tayyor obyektni kiritish. Birinchi variant - yangi obyektni kiritish uchun muharrir turini (muloqat oynasidagi «tip obyekta» maydonidan) tanlab OK tugmasi bosiladi. Obyekt tashkil qilingandan keyin muharrirdan chiqish lozim. Ikkinchi variant - diskdagi biror faylda obyekt bo‘lsa, xuddi shu obyekt Elektron jadvalga kiritiladi. Tabiiy, bu holda hech qanday muharrirga muxtojlik yo‘q. Excel dasturida rasm chizish Excelda rasm chizish «Рисование» panelidagi tugmalar orqali amalga oshiriladi: Bu panel orqali joylashtirilgan obyektlarning xar birini xossalari mavjud bo‘lib, ular shu obyekt ustiga sichqoncha ko‘rsatgichini o‘rnatib chap tugmasini bosganda hosil bo‘lgan menyudan «Формат автофигуры» qismini tanlaganda chiqadi va u orqali biz shu avtofigura uchun hamma xossalarini o‘zgartirish imkoniga ega bo‘lamiz. Masalan: Bu oynadan biz avtofiguraning o‘lchamini, uning rangi va chiziqlarini (Цвета и линии), joylashuvini (Положение) va hakozalarini belgilashimiz mumkin. Excel dasturida ishchi kitobga himoya qo‘yish. Excel 2010 da parol qo‘yish 2003 versiyasidan farq qiladi. Parol qo'yishdan oldin fayl Файл —> Сохранить как kabi saqlanadi. Shundan so‘ng oyna ochiladi, Сервис ^ Общие параметры punktini tanlash kerak. Ochilgan oynada hujjatni o‘zgartirish yoki ochish uchun parol kiritiladi. Parol kiritgach uni qaytadan tasdiqlanadi va OK tugmasi tanlanadi. Foydalanish uchun adabiyotlar: B.Mo‘minov. Informatika. O‘quv qo‘llanma. T.: “Tafakkur-bo‘stoni”, 2014 y. A.Abduqodirov, A.Xaitov, R.Shodiyev “Axborot texnologiyalari”. Akademik litsey va kasb-hunar kollejlari uchun darslik. - T: “O’zbekiston”, 2001 y. A.Axmedov, N.Toyloqov “Informatika”. Akademik litsey va kasb-hunar kollejlari uchun darslik. - T: “O‘zbekiston”, 2001 y. 272 b. A.Norov, L.Safarov, B.Shovaliyev. Informatika va informatsion texnologiyalardan laboratoriya ishlari. -Qarshi “Nasaf’ nashriyoti, 2004. www.ziyonet.uz - ZiyoNet axborot ta’lim portal Amaliy mashg‘ulot №14 Mavzu: Taqdimotlar muharrirlari va ularda ishlash. (2 soat) Ishning maqsadi: Taqdimotlarni yaratish va ularda ishlashni o‘rganish. Nazariy ma’lumotlar: MS Power Point - grafik tasvirlar tayyorlash va prezentatsiyalar hosil qilish uchun mo‘ljallangan bo‘lib, unda yaratilgan prezentatsiyalarda oddiy animatsiyalar tashkil qilish mumkin. Power Point dasturiy mahsuloti asosan prezentatsiyalar hosil qilishda ishlatiladi. Prezentatsiya - ma’ruza, biznes reja va hokazolar bo‘lishi mumkin. Har bir prezentatsiya bir nechta slayddan tashkil topgan bo‘lishi mumkin. MS Power Point yaratgan hujjatlarini Office ning boshqa muharrirlariga, Web sahifa ko‘rinishida, rasm ko‘rinishida (*.bmp,*.jpg) va boshqa ko‘rinishlarda eksport qilish imkoni berilgan. O datda MS Power Point dasturini ishga tushirish uchun Windowsning «Пуск» tugmasi bosiladi, menyuning «Программы» bandidan MS Power Point nomli qismi ishga tushiriladi. MS Power Point ishga tushganda quyidagi oynani ko'ramiz «Strelka» orqali ko‘rsatilgan oynachada Power Point prezentatsiya yaratishning to‘rt xil variantidan birini tanlashni taklif etayapti: Power Point Masteri orqali prezentatsiya hosil qilish; (Bu variant tanlanganda so‘rovlar orqali qanday prezentatsiya hosil qilinishi kerakligi master orqali aniqlanib, shu talablarga javob beradigan prezentatsiya hosil qilinadi.) Biror shablon ko‘rinishidagi prezentatsiya hosil qilish; (Bu variantda esa, tayyor prezentatsiyalar shablonidan birortasi tanlanishi talab qilinadi. Tanlangan shablon ko‘rinishida perezentatsiya hosil qilib, foydalanuvchiga havola etiladi. Shablonlarning ham bir nechta turi bor, ular: «Общие», «Web-страницы», «Презентации», «Дизайны», «Презентаций». Masalan Web-sahifa hosil qilmoqchi bo‘lsak, «Web- страницы» bandidagi biror shablonni tanlaymiz va hokazo). Bo‘sh prezentatsiya hosil qilish; (1 ta slayddan iborat prezentatsiya hosil qilib beradi). Oldin hosil qilingan prezentatsiyani ochish. (Oldin yaratilgan prezentatsiyalar ro‘yxatidan keraklisini ochish imkonini beradi.) (2-rasm). Topshiriqlar 1: PowerPoint dasturini ishga tushiring, Пуск-Все праграммы-Microsoft Office-MS PowerPoint. ^ J Создать презентацию,. muloqot oynasidan titul varao‘ini tanlag va OK «Создать презентацию...» т tugmasini bosing. «Конструктор» menyusidan «Цветовые схемы» (ranglar sxemasi)ni tanlang, so'ngra Изменить цветовые схемы... ni bosing. Ochilgan oynadan«Специальная» bo‘limiga o‘ting. Sxemaning ranglar guruhidan mos keladigan rangni tanlang, keyin «Изменить цвет» tugmasini bosing. Ranglar palitrasidan rangni tanlash uchun «Стандартные» bo‘limini tanlang yoki o‘zingiz rang turini yaratish uchun «Специальная» bo‘limni tanlab keraklini rangni hosil qilishingiz mumkin. «Стандартная» ranglar palitrasidan kerakli rangni tanlang va «Ok» tugmasini bosing. Hosil qilingan rang sxemasi tugmasini bosib, prezentatsiya bilan birga saqlash uchun «Добавить как стандартная» tugmasini bosing. Yangi rangning faqatgina joriy slaydiga qo‘yish uchun «Применить» tugmasini bosing. Rangni prezentatsiyaning hamma slaydlariga qo‘yish uchun «Применить ко всем» tugmasini bosing. Slaydda rasmlar joylashtirish. Power Point ning o‘zida bo‘lgan rasmchalar to‘plamidan biror rasmni joylashtirish «Стандартный» panelidan Animatsiya yaratish. Slaydga animatsiyani o‘rnatish uchun menyuning «Показ слайдов» bandidan Topshiriqlar 2: Microsoft Power Point dasturisini ishga tushiring. Har bir talaba o‘z avtobiografiyasi asosida slayd yaratadi. Slaydda rasmlar joylashtirish. Slaydga animatsiyani o‘rnatish. Tayyor ma’lumot asosida yaratgan slaydlarni taqdimot darajasiga chiqaring. Yaratilgan taqdimotni namoyish eting. Foydalanish uchun adabiyotlar: B.Mo‘minov. Informatika. O‘quv qo‘llanma. T.: “Tafakkur-bo‘stoni”, 2014 y. A.Abduqodirov, A.Xaitov, R.Shodiyev “Axborot texnologiyalari”. Akademik litsey va kasb-hunar kollejlari uchun darslik. - T: “O’zbekiston”, 2001 y. A.Axmedov, N.Toyloqov “Informatika”. Akademik litsey va kasb-hunar kollejlari uchun darslik. - T: “O‘zbekiston”, 2001 y. 272 b. A.Norov, L.Safarov, B.Shovaliyev. Informatika va informatsion texnologiyalardan laboratoriya ishlari. -Qarshi “Nasaf’ nashriyoti, 2004. www.ziyonet.uz - ZiyoNet axborot ta’lim portal Amaliy mashg‘ulot №15 Mavzu: MS Power Point dasturida slaydlarni boshqarish. (2 soat) Ishning maqsadi: Taqdimot slaydlarida rasm, diagramma, jadval, tovush videokliplardan foydalanish va ularni boshqarishni o‘rganish. Nazariy ma’lumotlar: Prezentatsiyalar tayyorlashda qulayliklari juda katta bo‘lgan zamonaviy dasturlardan biri MS Power Pointda tayyorlanadigan Prezentatsiya slaydlarida rasm, formula, grafiklar, ovoz yozilgan fayllar, video-klipplar va hokazolarni joylashtirish imkoni berilgan. Slaydda rasmlar joylashtirish P ower Point ning o‘zida bo‘lgan rasmchalar to‘plamidan biror rasmni joylashtirish «Стандартный» panelidan «Добавить картинку» tugmasini bosib, kerakli rasmni tanlash yo‘li bilan amalga oshiriladi. «Добавить картинку» tugmasini bosganda quyidagi oynani ko'ramiz: Bu oynadan kerakli rasmni tanlab «Вставить» tugmasi bosilsa tanlangan rasm slaydga joylashadi. Agar o‘zimiz hosil qilgan biror faylda turgan rasmni slaydga joylashtirmokchi bo‘lsak, menyuning «Вставка» bandidan «Рисунок» bandi va bu banddan «Из файла...» qism bandini tanlasak, quyidagi oyna hosil bo‘ladi: Bu yerdan kerakli faylni tanlab «Добавить» tugmasi bosilsa tanlangan rasm matnga quyiladi. Slaydga obyektlarni joylashtirish. MS Power Pointda Windows qo‘llab quvvatlagan har qanday obyektni slaydga joylashtirish mumkin. Buning uchun Power Point menyusining «Вставка» bandidan «Объект...» qismi quyidagicha tanlanadi: Bizga quyidagi ko‘rinishda oyna hosil bo‘ladi: Bu oynadan slaydda joylashtiriladigan obyekt turi tanlanadi va OK tugmasini bossak kursor turgan joyda obyekt joylashadi va uni o‘zgartirish uchun shu obyektning muharriri ochiladi. Agar biz matnda oldindan tay/langan obyektni joylashtirmoqchi bo‘lsak, shu oynadan «Создание из файла» bandini yuklatib, obyekt saqlangan faylni ko‘rsatishimiz kerak va OK tugmasi orqali ushbu obyekt matnimizga qo‘yiladi. MS Power Point dasturida animatsiya yaratish Animatsiya - slaydga qo‘yilgan obyektlarning ma’lum tartibda hosil bo‘lishi. Slayd uchun animatsiyani o‘rnatish uchun menyuning «Показ слайдов» bandidan «Настройка анимации...» qismi tanlanadi, unda quyidagi ko‘rinishdagi oyna hosil bo‘ladi: «Время» bo‘limining «Объект без анимации» qismidan animatsiya o‘rnatilmagan obyekt tanlanib uni «Анимации» qismidan faollashtiriladi. Bu yerda qachon faollashishi sichqoncha tugmasi bosilganda ,ki bir necha daqiqadan keyin faollashishi ko‘rsatiladi (3-rasm). «Эффекты» bo‘limidan belgilangan obyekt uchun effektni tanlaymiz, shu effekt shaklida tanlagan obyektimiz hosil bo‘ladi. Shu effekt bajarilayotgan paytda biror ovoz chiqarilishi kerak bo‘lsa uni ham tanlaymiz. Animatsiya tugagandan keyin bo‘ladigan holatni ham tanlasa bo‘ladi. Barcha amallar bajarib bo‘linganidan keyin taqdimot avtomatik yoki qo‘lda boshqarilgan holda namoyish qilinadi. Nazorat uchun savollar: Slayd nima? Prezentatsiya qanday yaratiladi? Animatsiya qanday qo‘yiladi? Hujjatga effekt joylashtirish deganda nimani tushunasiz? Hujjatga rasm qanday joylashtiriladi? Bo‘sh prezentatsiya qanday tanlanadi? Prezentatsiya qanday namoyish qilinadi? Prezentatsiya jarayoni qanday boshqariladi? Foydalanish uchun adabiyotlar: B.Mo‘minov. Informatika. O‘quv qo‘llanma. T.: “Tafakkur-bo‘stoni”, 2014 y. A.Abduqodirov, A.Xaitov, R.Shodiyev “Axborot texnologiyalari”. Akademik litsey va kasb-hunar kollejlari uchun darslik. - T: “O’zbekiston”, 2001 y. A.Axmedov, N.Toyloqov “Informatika”. Akademik litsey va kasb-hunar kollejlari uchun darslik. - T: “O‘zbekiston”, 2001 y. 272 b. A.Norov, L.Safarov, B.Shovaliyev. Informatika va informatsion texnologiyalardan laboratoriya ishlari. -Qarshi “Nasaf” nashriyoti, 2004. M.Djorj «Kompyuternaya animatsiya personajey» M. «Piter» 2004. www.ziyonet.uz - ZiyoNet axborot ta’lim portal Amaliy mashg‘ulot №16-18 Mavzu: CorelDraw dasturining uskunalar paneli bilan tanishish. CorelDraw dasturida sohani bo‘yash. Egri chiziqlarni tahrirlash, to‘g‘ri, egri chiziqlar va konturlar yordamida tasvir yasash, qatlamlar bilan ishlash. (6 soat) Ishning maqsadi: CorelDraw grafik dasturi bilan ishlashni o‘rganish. Nazariy ma’lumotlar: Vеktоrli tasvirlar tosil qilishda еtakchilik qilayotgan dasturlarga Corel Draw va Adobe Illustrator dasturlarini kiritish mumkin. CorelDraw оynasining chap tоmоnida uskunalar pa^li jоylashadi. Yuqоri qismida esa standart uskunalar panеli jоylashadi. Standart uskunalar pa^lming pastki qismida xususiyatlar panеli jоylashadi. Qalqib chiquvchi uskunalar pa^li (Flyouts) esa uskunalar pa^lidagi asbоblarning pastki qismida qоra uchburchak nishоni mavjudlarida paydо bo‘ladi. Uning yordamida asbоb bоshqasiga almashtiriladi. Oynaning o‘ng tоmоnida esa оbyеktlarning xususiyatlarini aks ettiruvchi palitra Dоkеr jоylashadi. Dastur ishga tushirilgach, dastlabki mulоqоt оynasida оlti amaldan birini tanlash tozim, bular: New- yangi standart tasvir yaratish Recently Used- so‘nggi ishlangan tasvirlarni ishga tushirish Open- diskda jоylashgan tasvirni yuklash New Form Template- qоlip asоsida yangi tasvir yaratish CorelTutor- misоllar asоsida o‘rgatuvchi dasturni ishga tushirish What’s New- dasturda qilingan yangiliklar haqida ma’lumоtlar Menyu qatori quyidagi bo‘limlardan iborat: Fayl, Edit (Tahrirlash), View, Layout ^y^^^sh), Effects (effsktlar), Bitmaps (bitlardan tashkil topgan rasmlar), Text, Tools, Window, Help. Оbyеkt ustida amal bajarish uchun dastab uni bеlgilash tozim. Har bir yangi rasm uchun Corel Draw yangi qatlam yaratadi. Bu qatlamga uchta qo‘shimcha qatlam (to‘r, yo‘naltiruvchi chiziqlar, ish stoli) tosil qilinadi. CorelDraw da matndan tashqari оbyеktlarni qidirish va almashtirish buyrug‘i mavjud. Istalgan vеktоrli оbyеkt CorelDrawda egri chiziq sifatida qaraladi. To‘g‘ri to‘rtburchak va kvadrat ham ma’lum tarzda egilgan egri chiziqlardan ibоrat. Faqatgina bоshqa dasturlardan impоrt qilingan nuqtali rasmlargina bundan istisnо. Vеktоrli оbyеktlarning shaklini yo‘llar aniqlab bеradi. Yopiq yo‘lni ichini rang bilan to‘ldirish mumkin. Yo‘l sеgmеntlar va tugunlardan tashkil topadi. Yo‘l bоshlang‘ich va so‘nggi nuqtalarni tutashtiruvchi yo‘nalishdir. Aylana 1 ta sеgmеnt 2 ta tugun, to‘rtburchak 4 sеgmеnt va tugundan tashkil topadi. Tugunlar 5 turda bo‘ladi: Siniq chiziq, Silliq chiziq, Siniq egri chiziq, Silliq egri chiziq, Simmеtrik egri chiziq. SorelDrawda impоrt va ekspоrt vоsitalari taklif qilinadigan barcha fayllarni qayta ishlash imtoniga ega, faqat, to‘g‘ri ishlashi foydalanuvchiga bоg‘liq. CorelDraw matn muharrirlaridan matnli fayllarni, elеktrоn jadvallardan jadvallarni, rasm bilan ishlash dasturlaridan nuqtalardan ibоrat dasturlarni, vеktоrli tasvirlarni va bоshqa turdagi dasturlarni qabul qila оШь Asоsiysi, impоrt qilinayotgan fayl haqida ma’lumоtlarni to‘g‘ri bеra оlishdadir. Impоrt qilishning оptimal usuli CorelDraw dasturining o‘ziga faylning tipini tanlashga imkоn bеrishdir. Оbyеkt hоsil qilishning eng оsоn yo‘li simvоllar kutubхоnasidan foydalanishdir. CorelDrawda minglab оb’еktlar ustida guruhlash, birlashtirish, qo‘shish, ko‘chirish, ko‘paytirish, tahrirlash kabi amallarni bajarish mumkin. Obektlar ichidan bir nеchtasini bеlgilash uchun Shift tugmasi bоsib turilgan hоlda sichqоn tugmasi bir marta bоsiladi. Obyеktlar bir- biri bilan ustma- ust tushib qоlsa barcha о^еИкт^ kоnturini ko‘rish uchun karkas ko‘rinishga o‘tkaziladi. Buning uchun mеnyudan View- Wireframe buyrug‘idan foydalaniladi. Bir ^cha оbyеktlarni yig‘ish uchun Combine buyrug‘idan foydalaniladi. Bu buyruqdan so‘ng bir nеcha оbyеkt yagоna оbyеkt sifatida amallar bajariladi. Yig‘ilgan оbyеktni yana qismlarga ajratish uchun Arrange- Break Apart buyrug‘idan foydalaniladi. CorelDrawda yaratilgan faylni tеz saqlash uchun Ctrl+S, yuklash uchun esa Ctrl+ O tugmalari tombinatsiyasi ishlatiladi. Matn оddiy matn va badiiy matn ko‘rinishlarida bo‘ladi. Badiiy matn WordArt оbyеkti kabi ko‘plab imkоniyatlarga ega bo‘ladi. Topshiriqlar : Corel Draw dasturini ishga tushiring. Mashqlarni bajaring: Rasmlarni fayl ko‘rinishida saqlang. Berilgan grafik tasvirlarni hosil qiling. Metodik ko‘rsatmalar mashq. "Свободная рука" va "Полилиния" uskunalari mashq. Egri chiziq silliqlik darajalarini o‘rnatish mashq. Yopilmagan konturni chizishni davom ettirish mashq. Konturni tutashtirish mashq. To‘g‘ri chiziqlarni chizish mashq. "3-nuqtali egri chiziq" uskunasi A к "Свободная рука" yoki "Полилиния" uskunalaridan foydalanib egri chiziqni hosil qiling: eslatma: "Pоliliniya" uskunasining o‘zgartirilgan varianti. Sichqon tugmasi qo‘yib yuborilgandan so‘ng ham egri chiziqni chizishni davom ettirish mumkin. Chizishni tugallash uchun sichqon tugmasi ikki marta bosiladi. eslatma: chizilgan egri chiziqdagi tugun nuqtalar yordamida uning ko‘rinishini o‘zgartirish mumkin. mashq. Egri chiziqlining notekislik darajasi avtomatik qo‘yiladigan tugun nuqtalarning soniga bog‘liq. Egri chiziqning silliqligi qancha yuqori bo‘lsa shuncha silliq chiziq hosil bo‘ladi. 1-mashq "Свободная рука" uskunasi ustida sichqon tugmasi ikki marta bosilgandan so‘ng, hosil bo‘lgan "Опции" oynasida "Панель инструментов" > "Кривая/линия Безье" buyrug‘ini tanlang va "Выравнивание от руки" parametri uchun 17 qiymatini o‘rnating. Egri chiziqni qayta chizing. Chiziq silliqligini tekshiring. Tugun nuqtalami ko'rish uchun ^ "Форма" uskunasini tanlab egri chiziqni tanlang. Ekranda quyidagi tasvir hosil bo‘ladi: v
Tutashmagan kontumi davom ettirish uchun: "Указатель" uskunasi yordamida egri chiziqni tanlang; "Свободная рука" yoki "Полилиния" uskunasining bosh yoki oxirgi nuqta ustiga bosing. (ko‘rsatkich o‘zgaradi); Sichqon tugmasini bosing va ko‘rsatkichni siljiting. Egri chiziqning eng yuqori silliqligini o‘rnating va quyidagi konturni chizing: mashq. "Автозакрывающаяся кривая" tugmasidan foydalanib kontumi yopish mumkin. Qurilgan egri chiziqni tanlab konturni tutashtiring. mashq. "Свободная рука" va "Полилиния" uskunalari yordamida to‘g‘ri chizq chizish mumkin. Buning uchun mos uskunani tanlab to‘g‘ri chiziqning boshlang‘ich nuqtasi ustida so‘ng, tugallovchi nuqta ustida bosing. Quyidagi rasmni tasvirlang: mashq. "Кривая" uskunalar paneli buyruqlari ichida "3-nuqtali egri chiziq" vositasi mavjud. Uning yordamida 3 amal orqali silliq egri chiziqlar chizish mumkin: Zarur vositani tanlab egri chiziq boshlanishini ko‘rsating; Sichqon tugmasini qo‘yib yubormasdan chiziq oxiriga o‘ting; Sichqon tugmasini qo‘yib yuboring va sichqon tugmasini siljitish yordamida chiziq uzunligi va egriligini ko‘rsating. Quyidagi chiziqni chizing: Nazorat uchun savollar: Kompyuter grafikasi deganda nimani tushunasiz? Kompyuter grafikasi qanday turlarga bo‘linadi? CorelDRAW dasturi nima uchun mo‘ljallangan? CorelDRAW dasturi haqida tushuncha bering? Foydalanish uchun adabiyotlar: B.Mo‘minov. Informatika. O‘quv qo‘llanma. T.: “Tafakkur-bo‘stoni”, 2014 y. A.Abduqodirov, A.Xaitov, R.Shodiyev “Axborot texnologiyalari”. Akademik litsey va kasb-hunar kollejlari uchun darslik. - T: “O’zbekiston”, 2001 y. A.Axmedov, N.Toyloqov “Informatika”. Akademik litsey va kasb-hunar kollejlari uchun darslik. - T: “O‘zbekiston”, 2001 y. 272 b. A.Norov, L.Safarov, B.Shovaliyev. Informatika va informatsion texnologiyalardan laboratoriya ishlari. -Qarshi “Nasaf’ nashriyoti, 2004. M.Mamarajabov, S.Tursunov. Kompyuter grafikasi va Web-dizayn. Darslik. T.: “Cho‘lpon”, 2013 y www.google.ru - axborotlar qidirish tizimi Amaliy mashg‘ulot №19-20 Mavzu: Adobe Photoshop dasturining asosiy imkoniyatlari. Adobe Photoshop dasturida instrumentlar yordamida maxsus effektlar yaratish. (4 soat) Ishning maqsadi: Kompyuter grafikasi va ularning turlari haqida ma’lumotga ega bo‘lish. Nazariy ma’lumotlar: Adobe Photoshop - Windows muhitida ishlovchi Macintosh va IBM PC kompyuterlari uchun mo‘ljallangan elektron ko‘rinishdagi fototasvirlarni tashrir qiluvchi dasturdir. Adobe Photoshop dasturi Adobe system, Inc kompaniyasi tomonidan ishlab chiqarilgan bilib, ishlatishdagi aloshida qulayliklari bilan mashshur. Adobe Photoshop tasvir tahrir qiluvchisi yordamida fotosuratlarga qo‘shimcha kiritish, fotosuratdagi doglarni o‘chirish va eski rasmlarni qayta ishlash va tiklash, rasmlarga matn kiritish, qo‘shimcha maxsus effektlar bilan boyitish, bir fotosuratdagi elementlarni o‘zgartirish, almashtirish mumkin. Adobe Photoshop imkoniyatlari keng qamrovli bo‘lib, u gazeta va jurnallarni turli-tuman rasmlar bilan boyitishda katta qo‘layliklar yaratadi. Adobe Photoshop ayniqsa jurnalistlarning, rassomlarning ijodiy imkoniyatlarini to‘la amalga oshirishlarida yordam beradi. Jurnalistika va bevosita matbuot yoki nashriyot sohasiga aloqador bo‘lgan shaxslarning mazkur dastur bilan ishlashni bilishi ular uchun qo‘shimcha imkoniyatlarni yaratib beradi. Adobe Photoshop juda murakkab dasturdir. Foydalanuvchilar uning asosiy imkoniyatlaridangina foydalanadilar, xolos. Dasturni ishga tuhirish. 2. FAYL tavsiyanomasi tarkibi ko'rsatish.
4. ИЗОБРАЖЕНИЕ tavsiyanomasi tarkibi ko‘rsatish.
5. СЛОЙ tavsiyanomasi tarkibi ko‘rsatish.
6. Выделит ь tavsiyanomasi tarkibi ko‘rsatish.
7. Вид tavsiyanomasi tarkibi ko‘rsatish.
8. ОКНО tavsiyanomasi tarkibi ko‘rsatish.
Tasviming haqiqiy o‘lchami o‘rganish. - "Adobe PhotoShop" dasturida 100% li o‘lcham tasvirning haqiqiy o‘lchami deyiladi. 100% li o‘lchamda tasvir aniq va ravshan ko‘rinadi. Tasvirning haqiqiy o‘lchami quyidagi amallarni bajarish orqali o‘rnatiladi: Tavsiyanomalar satrida VID tavsiyanomasida Реальный размер buyrug‘ini tanlang. Cntrl+ Alt+ 0 (nol) tugmalarini birgalikda bosish orqali. Asboblar panelidagi Masshtab knopkasi ustida kursorni ikki marta ketma-ket bosish orqali. Adobe PhotoShopda belgilash va tasvir qismlarini nusxalash. Topshiriq: “Gulli gilam” kollajini yaratish(kollaj - boshqa tasvir bo‘laklaridan qurilgan tasvir). Bajarish: 700x700 px o‘lchamdagi yangi oq rangda sahifa yaratish. Navbat bilan gullarning rasmi saqlangan fayllarni yuklash (1 - 18 rasmlar). Gullarni vositalar yordamida belgilash. Navbat bilan yangi sahifaga ko'chirish. 5. vositasi yordamida rasmlarni bo‘sh joy qoldirmasdan butun sahifani to‘ldirish (19 - 21 rasmlardagi kabi). Kollajni papkada saqlash. Kollajlarga misollar: 21-rasm.Lasso belgilash yordamida bajarilgan kollaj. Nazorat uchun savollar: Adobe Photoshopda ranglar, obyektlar, ajratish bilan ishlash instrumentlari qaysilar? Adobe Photoshopda bajarilgan amallarni boshqarish. Adobe Photoshop dasturi nima uchun mo‘ljallangan? Adobe Photoshopda qatlam(sloy) shakli va o‘lchami qanday o‘zgartiriladi? Foydalanish uchun adabiyotlar: B.Mo‘minov. Informatika. O‘quv qo‘llanma. T.: “Tafakkur-bo‘stoni”, 2014 y. A.Abduqodirov, A.Xaitov, R.Shodiyev “Axborot texnologiyalari”. Akademik litsey va kasb-hunar kollejlari uchun darslik. - T: “O’zbekiston”, 2001 y. A.Axmedov, N.Toyloqov “Informatika”. Akademik litsey va kasb-hunar kollejlari uchun darslik. - T: “O‘zbekiston”, 2001 y. 272 b. A.Norov, L.Safarov, B.Shovaliyev. Informatika va informatsion texnologiyalardan laboratoriya ishlari. -Qarshi “Nasaf” nashriyoti, 2004. M.Mamarajabov, S.Tursunov Kompyuter grafikasi va Web-dizayn. Darslik. T.: “Cho‘lpon”, 2013 y. www.google.ru - axborotlar qidirish tizimi Amaliy mashg‘ulot №21 Mavzu: Promt tarjimon dasturi bilan ishlash. (2 soat) Ishning maqsadi: Promt tarjimon dasturi bilan ishlashni o‘rganish. Nazariy ma’lumotlar: Ayni paytda amaliy dasturiy ta’minot tarkibida turli davlat tillari orasida tarjimonlik vositasini bajaruvchi turli dasturlar mavjud. Ayniqsa, ingliz tilidan boshqa tillarga va boshqa tillardan ingliz tiliga avtomatik tarjima qiluvchi dasturlar keng qo‘llanilmoqda. Bu dasturlar ingliz tilini o‘rganish uchun ancha qulay va sodda muhitni yaratsa-da, ammo uning soddaligi avtomatik tarjima tizimlari uchun kutilmagan holatda qo‘shimcha qiyinchiliklar tug‘dirishi mumkin. Chunki, ingliz tilidagi bir xil yozilgan so‘zlar ko‘pincha nutqning turli qismlariga tegishli bo‘ladi. Bu esa gapning grammatik tahlilini qiyinlashtiradi va avtomatik tarjimadagi qo‘pol xatolarning yuzaga kelishiga olib keladi. Ma’lumki, ingliz tilidan rus tiliga va rus tilidan ingliz tiliga avtomatik tarjima qilish tizimlaridan Socrat va Stylus kabi dasturlar keng tarqalgan. Jumladan, Stylus dasturi tarjima qilish borasida yuqori sifatli natija bermoqda va shuning uchun ham u borgan sari rivojlantirilmoqda. Stylus dasturining so‘nggi versiyasi Promt deb ataladi. Promt tizimi universal va shu bilan birga ixtisoslashgan lug‘atlardan iborat ancha boyitilgan tarkibga ega bo‘lib, ulardan foydalanishni boshqaruvchi vositalarni ham o‘z ichiga oladi. Bironta ham lug‘atga kirmagan so‘zlar tarjimasini mustaqil ravishda aniqlab, iste’mol lug‘atida saqlaydi. Bundan tashqari, Promt dasturi xususiy nomlar va tarjima etish talab qilinmaydigan boshqa so‘zlar, masalan, qisqartma so‘zlar bilan ishlash qoidalarini ko‘rsatish imkonini ham beradi. Fayllarning turkum tarjimalari, tekislanmagan matnlarning tezkor tarjimalari, Internetdagi Web sahifalarini sinxron tarjima qilish kabi funksiyalari dasturning qo‘shimcha imkoniyatlarini taskil etadi. Topshiriqlar: Promt da ishni boshlash Avtomatik tarjima. Lug‘atlar bilan ishlash. Lug‘atni tanlash. Lug‘atlarni to‘ldirish va sozlash. Nazorat uchun savollar: Promt dasturi qanday maqsadda qo‘llaniladi? Promt da lug‘atlar bilan qanday ishlanadi? Dasturda lug‘atlarni to‘ldirish va sozlash qanday amalga oshiriladi? “Цвет” qo‘shimcha varaqasi nima vazifani bajaradi? Dasturda tarjima chog‘ida so‘zlarni band qilish nima uchun kerak? Foydalanish uchun adabiyotlar: R. A. Fayziyev, M.A. Tillashayxova. Microsoft Access ma’lumotlar bazasini boshqarish tizimida ishlash. T. 2004 y. E.G‘aniyev, D.Jomurodov “Zamonaviy kompyuterlardan foydalanish sirlari”. Toshkent-“Ma’rifat- Madadkor”-2002 y. B.Mo‘minov. Informatika. O‘quv qo‘llanma. T.: “Tafakkur-bo‘stoni”, 2014 y. A.Norov, L.Safarov, B.Shovaliyev. Informatika va informatsion texnologiyalardan laboratoriya ishlari. -Qarshi “Nasaf’ nashriyoti, 2004. www.google.ru - axborotlar qidirish tizimi Amaliy mashg‘ulot №22 Mavzu: Ma’lumotlarni jadval yordamida kiritish. (2 soat) Ishning maqsadi: Ma’lumotlarni jadval yordamida kiritish va to‘ldirishni o‘rganish. Nazariy ma’lumotlar: Ma’lumotlar bazasi tushunchasi maydon, yozuv, fayl (jadval) kabi elementlar bilan chambarchas bog‘liq. Maydon-bu ma’lumotlarni mantiqiy tashkil etishni elementar birligi bo‘lib, u axborotni eng kichik va bo‘linmas birligi bo‘lgan rekvizitga mos keladi. Maydonni tasvirlash uchun quyidagi tavsiflardan foydalaniladi: Maydon nomi, masalan, familiyasi, ismi, tug‘ilgan sana, lavozimi, ish staji, mutaxassisligi.
Езув
Ma’lumotlar bazasi tuzilmasining asosiy elementlari Maydon turi, masalan, son (chislovoy), simvol (simvolniy), sana/vaqt (data/vremya), mantiqiy (logicheskiy). Maydon uzunligi (о‘lchami), masalan, eng to‘p simvollar sig‘imi; Maydon aniqligi, (son tipidagi ma’lumotlar uchun) masalan, sonning о‘п^ ksr qismini aks ettirish uchun о‘п^ raqamdan tо‘rtta. Yozuv -bu mantiqiy bog‘langan maydonlar tо‘plami. Yozuv tuzilishi uchun uning tarkibiga kiruvchi maydolar tarkibi va joylashishi ketma-ketligi bilan aniqlanib, ularni har biri ichida elementar yozuvlarning nusxasi deb ataladi. Yozuv obyektning biror bir elementi haqida to‘liq ma’lumotni ifodalaydi. Fayl (jadval) -bu bir xil tuzilmaga ega Ьо‘^п yozuvning nusxalar to‘plamidir. U har bir maydonda aniq qiymatga ega. Quyida STUDENT faylidagi (jadvalidagi) yozuvlarning mantiqiy strukturasini tavsiflashga doir misol ^^ati^an. STUDENT faylidagi yozuvning tuzilishi chiziqli Ьо‘ПЬ, u о‘zgarmas uzunlikdagi yozuvlardan iborat. Yozuv maydonlari takrorlanuvchi qiymatlar guruhiga ega emas. Maydon qiymatiga murojaat uning nomeri bо‘yicha amalga oshiriladi.
Bu jadval strukturasi Access MBBT quyidagicha aniqlanadi. Ma’lumotlarni kiritish formasi. Yuqorida jadvalda stipendiyasi 36000 sumdan katta talabalar ro‘yxatini chiqarish SQL sо‘rovnomasi buyrug‘i keltirilgan. Topshiriqlar: Korxona ishchilari haqida MB jadvalini tuzing. Jadval strukturasini tuzing va unga ma’lumotlarni kiritish uchun forma tayyorlang. (Maydon nomlari: tabel nomeri, ЬоЧ™ nomi, ismi va familiyasi, tugilgan yili, oylik maoshi va boshqa). Forma yordamida 10 ta ishchi uchun ma’lumot kiriting. Berilgan ishchining familiyasi bо‘yicha uning oylik maoshini chiqarish uchun sо‘ravnoma tayyorlang. Talabalar haqida MB jadvalini tuzing. Jadval strukturasini tuzing va unga ma’lumotlarni kiritish uchun forma tayyorlang. (Maydon nomlari: talaba kartochkasi nomeri, ismi va familiyasi, tugilgan yili, fakulteti, guruh nomeri, stipendiyasi va b.). Forma yordamida 10 ta talaba uchun ma’lumot tayyorlang. Berilgan talaba familiyasi bо‘yicha stipendiya miqdorini ekranga chiqarishga sо‘ravnoma tayyorlang. Avtovokzal haqida MB jadvalini tuzing. Jadval strukturasini tuzing va unga ma’lumotlarni kiritish uchun forma tayyorlang. (Maydon nomlari: avtobus nomi, nomeri, jо‘nash vaqti, manzil nomi, chipta narxi va boshqa). Forma yordamida 10 ta avtobus uchun ma’lumot tayyorlang. Fakat bitta manzil bо‘yicha ma’lumot olish uchun sо‘ravnoma tayyorlang. Download 5,52 Mb. Do'stlaringiz bilan baham:
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
kiriting | ro'yxatdan o'tish
Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha
yuklab olish
Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha
yuklab olish