Ращим щасанов

Карикатура ҳам графиканинг бир тури ҳисобланади. Унда ҳаётдаги айрим салбий ҳодиса ва кўринишлар, шахслар образи ҳажвий ёки ҳазил тарзда расмлар орқали тасвирланади. 12-расм.
Графиканинг кенг тарқалган турларидан яна бири реклама, афиша, этикетика, упаковка ҳисобланади. Газета, журнал графикаси ҳам шрифтлар билан боғлиқ бўлиб, амалиётида кенг қўлланилади. 13-расм.
Сўнгги йилларда ўзбек график рассомлари миллий тасвирий санътимизнинг бадиий анъаналарини давом эттириб, юксак бадиий савияда асарлар яратдилар. Шундай рассомлардан бири И.Икромовдир. Искандар Икромов томонидан А.Навоийнинг “Лирика” номли тўрт томлик шеърлар тўпламига ишлаган расмлари рассом ижодининг гуллаган даврида яратилган ишларидан ҳисобланади. Бу иш 1960 йлда Тошкентда Марказий Осиё рассомларининг ҳудудий конференцияси муносабати билан очилган кўргазмада иккинчи даражали диплом билан тақдирланган. Китобнинг муқова жилди ниҳоятда оригинал ва асарга монанд бўлиб чиққан. Ундаги товус тасвири асарга мос лирик хусусият кашф этади. Муқова юзасидаги график белгиларининг бир текислиги, товус шаклини нафис ранглар билан ифодаланиши, қушнинг орқа томонидаги ҳаворанг бўёқлар билан берилган гул тасвири, шунингдек, қизил рангда ёзилган китоб номи ишнинг бадиий савиясининг юқорилигини таъминлаган..расм.
Ўзбек графикасида самарали меҳнат қилган рассомлардан яна бири Т.Муҳамедовдир. У асосан ўзбек халқ эртакларига ниҳоятда жозибали иллюстрациялар ишлаб, катта шуҳрат қозонди. Унинг энг муваффақиятли ишларидан бири “Насриддин Афанди ҳақидаги латифалар” номли китобга ишлаган “Эшакни ўқишга ўргатиш” номли иллюстрациясидир. 14-расм.


1.2. ТАСВИРИЙ САНЪАТНИНГ ЖАНРЛАРИ

Тасвирий санъатда манзара, турмуш, натюрморт, портрет, тарихий анимал ,афсонавий, марина, ню, интерьер жанрлари мавжуд. Жанр рассом нимани тасвирлаётганлигига қараб белгиланади. Масалан, одам расмини ишланса “Портрет” табиат ва шаҳар кўринишлари тасвирланса “Манзара”, ҳаёт ва меҳнат жараёнлари тасвирланса “Турмуш” жанрига хос бўлади. Шунингдек, тарихий воқеаларни тасвирлаш тарихий жанрга, хайвонларни тасвирлаш, анимал жанр деб юритилади. Афсонавий, марина, натюрморт ню жанрлари ҳам бўлади. “анимал” жанри лотинча “анима” сўзидан келиб чиққан бўлиб хайвон маъносини англатади. “Батал” жанри эса французча “батай” сўзидан келиб чиққан бўлиб жанг,”НЮ” жанри французча бўлиб яланғоч маъносини билдиради. Айрим асарлар икки ва ундан ортиқ жанрларга мансуб бўлади. Масалан, портрет ва ню марина ва манзара в. б.

Ҳар бир жанр ўз ўрнида яна бир қанча жанрларга бўлиниши мумкин. Масалан табиат манзараси жанри, шаҳар манзараси жанри, индустриал манзара жанри, денгиз манзараси (марина) жанри ёки портрет жанрини тантанаворлик, ишқий, гуруҳли жанрларга бўлиш мумкин.
Вақт ўтиши билан жанрлар табақалашиб, мустақил тус оладилар. Масалан, манзара жаниридан марина, тарихий жанрдаги батал жанри ажралиб чиққанлар.