Raqobat va monopoliya

E) Tashqi savdoni erkinlashtirish
Tashqi savdoni erkinlashtirish ichki bozordagi raqobatni kuchaytirishda asosiy rollardan birini o‘ynaydi. Biroq tashqi savdoni erkinlashtirish iqtisodiyotdagi raqobatni to‘liq rivojlantirish uchun yetarli chora sanalmaydi.
Bu fikrni ikki sabab bilan asoslash mumkin. Birinchidan, iqtisodiyotning barcha sohalari ham tashqi savdoni erkinlashtirish oqibatida import raqobati bilan to‘qnashmaydi. Shuning uchun ham boshqa vosita — monopoliyaga qarshi kurash kabi chora zarur. Ikkinchidan, savdoning erkinlashtirilishi oqibatida narxlarni sun'iy o‘rnatish va ko‘tarish, hamda bozorni taqsimlab olish maqsadida mahalliy tadbirkorlar va xorijiy tadbirkorlar o‘rtasida xalqaro kartel kelishuvlari tuzilish xavfi mavjud.
F) Xususiylashtirish
Shubhasiz, xususiylashtirish bozor iqtisodiyotini qurish yo‘lida muhim qadam sanaladi, chunki bozor iqtisodiyotining asosi — xususiy mulk. Biroq tashqi savdoning erkinlashtirilishi kabi xususiylashtirish ham bozordagi raqobatni to‘liq ta'minlash uchun mukammal instrument sanalmaydi. Aksincha, agar monopoliyaga qarshi samarali kurashilmasa, xususiylashtirish faqatgina xususiy monopoliyalarning paydo bo‘lishiga olib kelishi mumkin. Ya'ni, xususiylashtirish monopoliyalarning davlat mulkidan xususiy mulk shakliga o‘tishini anglatishi mumkin, xolos. Bu esa mohiyatan hech narsani yaxshi tarafga o‘zgartirmaydi. Shuningdek, shuni qayd etish lozimki, nafaqat xususiylashtirishning o‘zi raqobatga teskari oqibatlarga olib kelishi mumkin, balki xususiylashtirish jarayoni ham raqobatga qarshi bo‘lishi mumkin.
Ya'ni, agar xususiylashtirish jarayonining o‘zi haqqoniy va sog‘lom raqobat asosida amalga oshirilmas ekan, bu holda ayrim nufuzli kishilar xususiylashtirilayotgan obektlarga asosiy da'vogar bo‘lib olishi mumkin. Bu esa jamiyatni xususiylashtirish islohotining foydasidan mahrum qiladi.
G) Soliqlar
Ma'lumki, soliqlar davlat budjeti tushumining asosiy manbai hisoblanadi. Shu bilan birga, soliqlarning tadbirkorlik faoliyatiga bo‘lgan ta'siri ham katta. Yuqori stavkali va diskriminatsion soliqlar, ayrim soliq imtiyozlar yangi tadbirkorlarning bozorga kirishiga to‘siq bo‘lishi, mavjudlarini esa bozordan chiqishiga olib kelishi, noteng raqobat muhiti paydo bo‘lishi va oqibatda qora bozorning o‘sishiga sabab bo‘lishi mumkin. Bularning barchasi bozordagi sog‘lom raqobat muhitiga salbiy ta'sir qiladi. Shu sababdan Antimonopoliya qo‘mitasi yangi Soliq kodeksini ishlab chiqishda o‘ta faol ishtirok etishi va raqobat cheklanishiga olib boruvchi soliqlar joriy qilinishiga yo‘l qo‘ymasligi lozim.