Raqamli texnologiyalar

SAMARQAND DAVLAT

UNIVERSITETI
“RAQAMLI TEXNOLOGIYALAR” FAKULTETI
“AMALIY MATEMATIKA VA
INFORMATIKA” YO’NALISHI
401-GURUH TALABASI
TOSHPO’LATOVA MOHINURNING
HISOBLASH USULLARI FANIDAN

KURS ISHI

TEKSHIRDI:USMONOV A.

BAJARDI:TOSHPO’LATOVA M.


KIRISH
Fan-texnika taraqqiyotining jadallashuvi hozirgi zamon muhandislaridan yangi jihozlar va mashinalar loyihalash sohasida chuqur bilimlarga ega bo’lishni talab qiladi.
Raketa (italyancha: rocchetta yoki niderlandcha: raket -pirpirak) maxsus raketa yonilgʻisi (ish jismi) yonganda paydo boʻladigan kuch taʼsirida harakatlanadigan uchuvchi apparat. Raketa yonilgʻisi turiga koʻra, qattiq yoqilgili va suyuq yonilgʻili xillarga boʻlinadi. Boshqariladigan va boshqarilmaydigan xillari bor. Boshqariladigani uchib ketayotganda oʻz yoʻnalishini (trayektoriyasini) oʻzgartirishi mumkin. Bir bosqichli va koʻp bosqichli Raketalar bor. Koʻp bosqichli Raketa zaxira yonilgʻi solingan bulma, dvigatel qurilmasi, yonilgʻi berish tizimi, boshqarish organlari, apparatlari va boshqalardan iborat. U raketaning maʼlum bosqichda uchishini taʼminlaydi. Yonilgʻi zahirasi tugagach, birinchi bosqich Raketaning uchishda davom etadigan boshqa bosqichlaridan ajraladi. Raketaning boshlangʻich (start) massasi bir necha ming tonnagacha boʻlishi mumkin. Raketa harbiy ishda va kosmonavtikada qoʻllanadi. Raketa maxsus uchirish qurilmalaridan uchiriladi. Raketa harbiy maqsadlarda, kosmosda, i.t. ishlarida, xoʻjalik ehtiyojlari uchun ishlatiladi. Kosmik Raketalarning yaratilishi rus olimlari K.E.Siolkovskiy, N.I.Kibalchich, FL.Sander, V.P.Ptushko, S.P.Korolyov, chet el olimlari R.Goddard, G.Obert va boshqa nomi bilan bogʻliq. Elektron hisoblash mashinalarining inson faoliyatining turli soxalariga tobora chuqurroq kirib borishi hozirgi zamon muxandislaridan hisoblash texnikasi va amaliy matematika usullarini etarli darajada bilishlarini talab etmoqda. Oliy texnika o`quv yurtlarining talabalari birinchi kursdayoq hisoblash usullari va algoritmik tillarni o`rganadilar, ulardan umummuxandislik va maxsus fanlar bo`yicha laboratoriya ishlari, kurs ishlari hamda diplom ishlarini bajarishda foydalanadilar.
Hisoblash usullarini yuqori malakali mutaxassislar yaratadilar. Oliy texnika o`quv yurtlarining talabalari va ilmiy xodimlari shu usullarning asosiy g’oyalarini tushunsalar va o`z masalalarini echishda ulardàí foydalana olsalar shuning o`zi etarlidir. Hozirgi paytda amaliy matematikaning qator bo`limlari bo`yichà chuqur mazmunli darsliklar, ilmiy va o`quv qullanmalari mavjud. Ammo, ularning ko’pida muayyan matematik yunalishgina yoritilgan bo`lib, oliy texnika o`quv yurtlarining talabalari ularni o`rganish uchun maxsus matematik tayyorgarlikka ega bo`lmaganliklari tufayli bu fanni o`zlashtirishda qiynaladilar. Ayniqsa hisoblash matematikasi usullari har tomonlama tushunarli qilib yozilgan qo`llanma va darsliklar o`zbek tilida etarli emasligi talabalar uchun bir qancha qiyinchiliklar tug’dirmoqda. Ushbu ma`ruzalar matni shu qiyinchiliklarni ozmi-ko`pmi yengillashtiradi degan umiddamiz.
Ma`ruza matnida masalani EHMda echish bosqichlari, amaliy dasturlardan masala echishda foydalanish, xatoliklar nazariyasi, algebraik va trantsendent tenglamalarni taqribiy echish usullari va ularning ishchi algoritmlari, chiziqli algebraik tenglamalar sistemasini yechish usullari, chiziqli bo’lmagan tenglamalar sistemasini echish usullari, integrallarni taqribiy echish, funktsiyalarni interpolyatsiyalash, sonli differentsiallash, oddiy deferentsial tenglamalarni taqribiy echish kabi nazariy ma`lumotlar keltirilgan.
Elektron hisoblash mashinalarining inson faoliyatining turli soxalariga tobora chuqurroq kirib borishi hozirgi zamon muxandislaridan hisoblash texnikasi va amaliy matematika usullarini etarli darajada bilishlarini talab etmoqda. Oliy texnika o`quv yurtlarining talabalari birinchi kursdayoq hisoblash usullari va algoritmik tillarni o`rganadilar, ulardan umummuxandislik va maxsus fanlar bo`yicha laboratoriya ishlari, kurs ishlari hamda diplom ishlarini bajarishda foydalanadilar