Raqamli texnologiyalar fakulteti Amaliy matematika yo’nalishi 3-kurs talabalariga 5-semestr uchun Tizimli dasturlash

DDR1 — maksimal ishlash chastotasi 400 megagersgacha; DDR2 — maksimal chastotasi 800 megagersgacha; DDR3 — maksimal ishlash chastotasi 1800 megagersgacha.
168	3		Qattiq Disk qurilmasi Vinchester (ing. Nags1 sNkk - qattiqdisk) — kompyuterdagi barcha dastur va maʼlumotdar saqlanadigan xotira qurilmasi. Qattiq magnit disklardagi yigʻuvchilar Vinchester nomi ostidagi qattiq magnit disklardagi yigʻuvchilar (QMDY) SHK larda keng tarqalgan. Vinchester atamasi sigʻimi 16 Mbayt (IBM, 1973-yil) boʻlgan qattiq disk birinchi modelining jargonli nomidan kelib chiqan boʻlib, u har biri 30 ta sektordan iborat 30 ta yoʻlkaga egadir, bu maʼlum boʻlgan «Vinchester» ov miltigʻini «30/30» kalibri bilan aynan mos keladi. Bu yigʻuvchilarda bitta yoki bir nechta qattiq disklar boʻlib, ular alyuminiy yoki keramika qorishmasidan tayyorlangan va ferrilok bilan qoplangan, germetik yopiq korpusga oʻqish-yozish magnit kallagi bloki joylashtirilgandir. Bu yigʻuvchilarning sigʻimi olinmaydigan konstrukciya hisobiga erishiladigan oʻta yuqori yozish zichligi tufayli bir necha ming megabaytgacha yetadi; ular tezkorliligi ham EMDY ga nisbatan jiddiy darajada juda yuqoridir. 1997-yildagi eng katta qiymatlar:  sigʻimi 9000 Mbayt (1997-yilga sigʻim standarti — 1200 Mbayt);  aylanish tezligi — 8000 ayl/min;  murojaat qilish vaqti — 5 ms;  transferi — 17 bayt/s. QMDY juda rang — barangdir. Disk diametri koʻpincha 3,5" (89 mm), lekin boshqalari ham bordir, hususan 5,25" (133 mm) va 1,8" (45 mm) ham bor. Diskovodning eng koʻp tarqalgan korpusining balandligi stol usti SHK larda- 25 mm, mashina — serverlarda — 41 mm, ixcham SHK larda −12 mm va b. Zamonaviy vinchesterlarda zonali yozish usuli ishlatila boshlandi. Bu holatda diskning butun yuzasi bir nechta zonalarga boʻlinadi, shu bilan birga sektorlarning tashqi zonalariga ichkisiga nisbatan koʻproq qiymatlar joylashadi. Bu, xususan, qatgiq disklarning sigʻimini taxminan 30 % oshirish imkonini beradi.
169	3		Videokartalar va ularning vazifalari Videokarta (lotincha — koʻrayapman va yun. saggeya — varaq) -kompyutertgi mos keluvchi qurilma boshqaruvida monitor ishini boshqaruvchi mikro-sxema. V. ichidagi xotirasi vidsoxo-tira deyiladi. Videoxotiranpng 2 turi mavjud: ichki (kompyuter tezkor xotirasiga oʻriatilgan v i deoxoti-ra) va gashqi (tezkor xotiraning tashqarisida joylashgan xotira). Tashqi turdagi videoxogira mukammalroq hisoblanadi. O'rnatilgan video karta — bunday video karta o'rnatilgan kompyuterlar bazaviy ishlar uchun mo'ljallangan kompyuter bo'ladi. Ya'ni Operatsion tizim grafikasini ko'rsata olish uchun, ofis ishlari bilan ishlash, oddiy dasturlardan foydalanish, yuqori sifatli rasm yoki film tomosha qilish yoki yengil ya'ni video kartaning xotirasi qo'llay oladigan o'yinlarni o'ynash mumkin (lekin undan yuqori video kartadan xotira talab qiladigan o'yinlarni o'ynash taklif etilmaydi). Video kartaning xotirasi 256Mb gacha bo'lishi mumkin. Bu turdagi video xotira alohida bo'lmaydi bular ona plata (motherboard)da o'zi o'rnatilgan bo'ladi. Hozirgi kunda Intel, ATI (AMD tarkidigi kiruvchi), VIA kabi firmalar o'rnatilgan video kartalarniishlab chiqaradi.
170	3		Bir va ko’p foydalanuvchili operatsion tizimlar.