Raqamli texnologiyalar fakulteti Amaliy matematika yo’nalishi 3-kurs talabalariga 5-semestr uchun Tizimli dasturlash

Rekursiya bazasi (asosi) – masala yechimi aniq bo’lgan trivial holat aniqlanadi, ya’ni bu holatda funksiyani o’ziga murjat qilishi talab etilmadi.; Dekompozitsiya – umumiy holatni nisbatan ancha oddiy bo’lgan o’zgargan parametrli qisim masalalar orqali ifodalaydi.
88	2		Tarqatilgan operatsion tizimlar tarqatilgan operatsion tizim mustaqil to'plam to'plamidagi tizim dasturidir, tarmoqqa ulangan, muloqot qilishVa jismonan alohida hisoblash tugunlari, ular bir nechta protsessorlar tomonidan xizmat ko'rsatiladigan ishlarni bajaradilar.^[1] Har bir alohida tugun global global operatsion tizimning ma'lum bir dasturiy qismiga ega. Har bir kichik guruh ikkita alohida xizmat ko'rsatuvchi provayderlardan tashkil topgan.^[2] Birinchisi, hamma joyda minimal yadro, yoki mikrokernel, bu to'g'ridan-to'g'ri ushbu tugunning apparatini boshqaradi. Ikkinchidan, yuqori darajadagi to'plam tizimni boshqarish komponentlari tugunning individual va birgalikdagi faoliyatini muvofiqlashtiradigan. Ushbu komponentlar mavhum yadro funktsiyalarini bajaradi va foydalanuvchi dasturlarini qo'llab-quvvatlaydi
89	2		Operatsion tizimning ishga tushish tartibi Operatsion tizim - bu maxsus dastur bo’lib, bu dasturning asosiy vazifasi - kompyuter ishini boshqarish, kompyuter va foydalanuvchi o’rtasida muloqotni o’rnatish, tashqi qurilmalar ishlash holatlarini sozlash va ular bilan muloqotni o’rnatish, har xil dasturlarni ishga tushirish va ularning ishlash holatlarini ta‘minlash. Operatsion tizimlardan eng taniqlilari bu Microsoft firmasining MS-DOS, Windows operatsion tizimlari, Apple firmasining Macintosh – MacOS operatsion tizimi, Unix va Linux operatsion tizimlari. Operatsion tizimlarning asosiy vazifalariga: - fayl tizimini boshqarish (yozish, o’zgartish, fayllardan nusxa ko’chirish, erkin foydalanishni nazorat qilish); - dasturlar bajarilishini boshqarish (protsessor vaqtini taqsimlash, dasturlarni diskdan tezkor xotiraga yuklash, yashirin xavfli ta‟sirni tutib olishvah.q.); - xotirani boshqarish (keshlash, taqsimlash, ma‟lumotlarbutliginazorativah.k.); -foydalanuvchi bilan muloqot (klaviaturadan, sichqonchadan buyruqlarni o’qish, axborotni ekranga, printerga chiqarish va h.k.)kiradi. Operatsion tizim funksiyalari. Operatsion tizim (OT) tushunchasi qisqacha izohlanadigan bo‘lsa, bu boshqaruv dasturidir. OS bu kompyuterning fizik va dasturiy resurslarini taqsimlash va ularni boshqarish uchun ishlatiladigan dastur. Kompyuter resurslari ikki xil: fizik va dasturiy resurslarga bo'linadi. Fizik resurslarga: — xotira; — vinchester; — monitor; — tashqi qurilmalar; — va shu kabilar kiradi. Dasturiy resurslar bu: — kiritish va chiqarishni boshqaruvchi dasturlar; — kompyuter ishlashini ta’minlaydigan boshqaruvchi dasturlar; — berilganlarni tahlil qiluvchi dasturlar; — drayverlar; — virtual ichki va tashqi xotirani tashkil qiluvchi va boshqaruvchi dasturlar va shu kabilardir. Operatsion tizim quyidagi xususiyatlarga ega bo‘lishi talab qilinadi: 1. Ishonchlilik. OS o‘zi ishlayotgan qurilmalar bilan birga ishonchli bo'lishi kerak. OS foydalanuvchi aybi bilan vujudga kelgan xatoni aniqlash, uni tahlil qilish va tiklash holatida bo'lishi kerak. OS foydalanuvchini o‘zi tomonidan qilingan xatodan himoyalashi, hech bo‘lmaganda dasturiy muhitga keltiriladigan zarami minimumga olib kelishi kerak. 2. Himoya. OS bajarilayotgan masalalami o'zaro bir-biriga ta’siridan himoyalashi kerak.
90	2		Linux operatsion tizimi