Raqamli texnologiyalar fakulteti Amaliy matematika yo’nalishi 3-kurs talabalariga 5-semestr uchun Tizimli dasturlash

Stek va kucha ta'riflari, tashkil qilinishi va qo'llanilishi Kucha(cucha - куча) – Dinamik ob’ektlarni saqlash uchun ishlatiladigan xotiraning qismi. Xotira ajratishning bu usuli juda yaxshi ishlaydi, lekin u doimo ishlatilmasligi mumkin. Ba'zan funktsiyalar tugaganidan keyin ba'zi bir funktsiyalarni turli funktsiyalar orasida uzatishingiz yoki uninghaqiqiyliginisaqlab qo'yishingiz kerak. Jarayon boshlanganda OS xotirani uyga joylashtirish uchun xotirani ajratadi. Stek malumotlarni xuddi Avtomat magaziniga o’q joylashtirgani kabi xotiraga xam xuddi shu tartibda joylashgtiradi.
218	2		Bir o‘tishli translyatorlar? Translyator — 1) translyatsiya jarayonini amalga oshirishda foydalaniladigan apparatlar, jihozlar, koʻchma texnika vositalari majmui; 2) informatika (axborotshunoslik)da — algoritm bayonini bir programmalash tilidan ikkinchisiga, xususan, mashina tilita avtomatik tarzda oʻtkazish uchun moʻljallangan EHM (kompyuter) dasturi (kompilyator). Programmalashni avtomatlashtirish uchun qoʻllanadi. Yuqori darajali (C, C++, Java, Phyton, …) yoki quyi darajali (assembly tillar) dasturlash tillarida yozilgan kodlarni mashina tiliga o'tkazish uchun ishlatiladigan programmalar — translyatorlardeb ataladi. Translyatorlarning 3 xil turi mavjud: Assembler Kompilyator Interpretator
219	2		Ikki o‘tishli translyatorlar Translyator — 1) translyatsiya jarayonini amalga oshirishda foydalaniladigan apparatlar, jihozlar, koʻchma texnika vositalari majmui; 2) informatika (axborotshunoslik)da — algoritm bayonini bir programmalash tilidan ikkinchisiga, xususan, mashina tilita avtomatik tarzda oʻtkazish uchun moʻljallangan EHM (kompyuter) dasturi (kompilyator). Programmalashni avtomatlashtirish uchun qoʻllanadi. Yuqori darajali (C, C++, Java, Phyton, …) yoki quyi darajali (assembly tillar) dasturlash tillarida yozilgan kodlarni mashina tiliga o'tkazish uchun ishlatiladigan programmalar — translyatorlardeb ataladi. Translyatorlarning 3 xil turi mavjud: Assembler Kompilyator Interpretator
220	3		Obyektli modul deb nimaga aytiladi. Ob'ekt fayli - bu ob'ekt kodini o'z ichiga olgan kompyuter fayli, ya'ni yig'uvchi yoki kompilyatorning mashina kodi chiqishi. Ob'ekt kodi odatda boshqa joyga ko'chiriladi va odatda to'g'ridan-to'g'ri bajarilmaydi.
221	1		FAT – bu? Diskning ma’lumotlar sohasi klasterlarini adreslashtiruvchi elamentlar massivi; Diskda fayllarning joylashish jadvali; FAT (File Allocation Table – fayllarni joylashtirish jadvali) fayl tizimi. Bu fayl tizimining turli OT larda ishlaydigan, turli vеrsiyalari mavjuddir: FAT, FAT 12, FAT 16, super FAT va x.k.lar. FAT fayl tizimni (ko’pincha FAT 16 faraz qilinadi), katta qo’shimcha sarf xarajatlar bo’lgani uchun, 511 Mbaytdan o’lchamlari katta bo’lgan tomlar (disklar) uchun ishlatish tavsiya etilmaydi. FAT o’zida Oddiy fayl tizimni ifodalab katta bo’lmagan disklar va oddiy kataloglar tuzilishi uchun ishlab chiqilgan.
222	2		Tizimli adres registrlari deb? Registrlar deb, raqamli axborotni qabul qilish, xotirada saqlash, uni uzatish  va shu axborotni kodini o‘zgartiradigan qurilmaga aytiladi. Registr inglizcha  so‘zdan olingan bo‘lib, yozuv jurnali (Jurnal registratsiy) degan ma’noni anglatadi.  Registrda axborot 0 va 1 raqamlarining kombinatsiyasidan iborat sonlar  ko‘rinishida saqlanadi. Registrlar triger deb ataluvchi mantiqiy elementlar  to‘plamidan tashkil topgan va ularning soni mashina so‘zining razryadlar soniga  teng bo‘ladi. Axborotdagi ikkilik kodning har bir razryadiga registrning bitta mos  razryadi to‘g‘ri keladi. Registrlar axborotni xotirada saqlashdan tashqari ular  quyidagi vazifalarni ham bajaradi. 1) Sonning kodini o‘zgartirish;  2) Axborotni o‘ngga va chap istalgan razryadga surish;  3) Ketma-ket kodlarni parallel kodlarga almashtirish va aksincha;  4) Ayrim mantiqiy amallarni bajarish; Registrlar axborotni yozish usuliga qarab ketma-ket va paralel registrlarga  bo‘linadi. Registrda axborotni qabul qilish, siljitish va uzatish boshqaruvchi  impulslar yordamida amalga oshiriladi. Boshqaruvchi impulsli signallar  konyuktorlar orqali registrlarga tushadi.
223	2		BIOS tarkibiga kiruvchi dasturlar