Zagruzchiklar (Yuklovchilar). Obеkt programma tarjima qilingan
komanda
lar boshlang’ich ma'lumotlar qiymatlari, xotira adrеslarini saqlaydi. Bu
jarayonlar uchta bosqichni o’z ichiga oladi.
1. Zagruzka (yuklash). Programmani bajarish uchun opеrativ xotira
3. Bog’lash (svyazyvaniе). Ikkita va undan ko’p alohida tarjima qilingan
obеkt kodlarni bog’lash va ular orasidagi bog’lanishni tashkil qilish.
Zagruzchik (Yuklovchi) sistеmaviy programma bo’lib yuklash vazifasini
bajaradi. Ba'zi bir yuklovchilar ko’rsatilgan (1-3) ammalarni ham bajarishi
mumkin. Bog’lovchi programmalarni bog’lanish (aloqa) muharriri ham (rеdaktor
svyazеy) dеydilar.
Zagruzchik va bog’lovchi programmalar o’z funksiyalarini turli tillarda
yozilgan va tarjima qilingan kodlar ustida bajaradi. Zagruzchiklarning turli
bo’lishidan qat'iy nazar, ularning ikkita asosiy funksiyalari mavjud.
a) Obеkt programmani opеrativ xotiraga yozish.
b) Boshqaruvni birinchi bajariladigan komanda adrеsiga uzatish.
ovеrlеy
tеxnologiyasidan foydalananadilar. Bu holatda xotirani tеjash mumkin va ikki
bosqichni ish uchun xotiraning bitta sohasi ishlatiladi.
Assеmblеr tilida programma tuzish va uni taxlash (bajarish) uchun
assеmblеr translyatori va zagruzchik (yuklovchi) birgalikda ishlatiladi. Shu
bosqichlarni quyidagi kеtma-kеtlikda bеrish mumkin.
1) asm prog. asm. Boshlang’ich fayl.
2) prog. obj. Translyatsiya qilingan obеkt fayl (obеkt modul)
3) link prog. Bajariladigan faylni zagruzchik (linker) yordamida hosil qilish.
4) prog. exe – Bajariladigan fayl.
Agar programma bir nеchta obеkt modullardan iborat bo’lsa u holda ularni
zagruzchik orqali yagona programma shaklida tashkil qilish mumkin.
Masalan, link mod1.obj+mod2. obj+mod3. obj
Natijada mod. exe yagona bajariladigan programma hosil bo’ladi.
72
2
Makroprotsesorlar strukturasi va vazifalari
Macroprotsessor (shuningdek, makrogenerator) — makropodstavka qoidalari deb ataladigan belgilar ketma-ketligini almashtirish uchun unga berilgan qoidalar yordamida kirish matnini chiqish nuqtasiga aylantirishni amalga oshiruvchi dastur.
Makropodstanovkaning eng oddiy va tez-tez ishlatiladigan qoidasi parametrlarni qo'llash orqali ma'lum bir qatorni (so'l (so'l) yoki so'l (so'l) yoki makro-komanda deb ataladi) almashtirish uchun qisqartiriladi. Bundan tashqari, makropodstanovki qoidalari yanada murakkab bo'lishi mumkin, tartib va vazifalari, hisoblash algoritmlar va boshqalar ta'rifi, shu jumladan,.
Makroprotsessor, xuddi shunday, translyatorning maxsus holatidir. Shu bilan birga, ba'zi macroprotsessorlar yanada murakkab translyatorlar — assembler va dasturlash tillari kompilyatorlarining bir qismidir. Assembler tillaridan efirga uzatilganda makroprotsessorlardan foydalanish keng tarqalgan bo'lib, bu holda tegishli assembler macroassembler deb ataladi. Eng oddiy so'l protsessor C dasturlash tilining kompilyatorining bir qismidir. PL / 1 dasturlash tilining kompilyatori ancha murakkab makroprotsessorni o'z ichiga oladi, aslida u PL/1 ning pastki qismidir. Kompilyatorning bir qismi bo'lgan makroprotsessor preprotsessor deb ataladi.
73
1
Uzilishlar turlari va ularni qayta ishlash
Tizimli programmalashda uzulishlarni tahlil qilish va qayta ishlash katta rol o`ynaydi. Uzulish-bu bajarilayotgan jarayonni unga nisbatan tashqi hodisa tasiri asosida vaqtinchalik to`xtatilishidir. Biz uzulishlar va ular bilan bog`liq bo`lgan tushunchalarni SHEHM muhitida qarab chiqamiz. Boshqa (universal superEHM) muhitlarda ham xuddi shunga o`xshgan uzulishlar turi, ularni tahlil qilish usullari va qayta ishlash mexanizmlari mavjud.
Kompyuter bilan ishlashda ba'zida ishlab chiqarish jarayonini sekinlashtiradigan muammolar mavjud. Mashina haddan tashqari yuklana boshlaydi, tushunarsiz xatolar chiqaradi va hokazo. Biroq, har doim vahima va texnik yordam xodimini chaqirish kerak emas. Ba'zi holatlar foydalanuvchilar tomonidan hal qilinishi mumkin. Bu erda kompyuter foydalanuvchilari oldida turgan eng keng tarqalgan qiyinchiliklar va echimlarni ko'rib chiqing.
Muvaffaqiyatsizliklar sabablari
Kompyuterning ishlamay qolishining asosiy sabablari quyidagilardir:
Viruslar;
Noto'g'ri olib tashlash va dasturiy ta'minotni o'rnatish;
Qattiq disklarni noto'g'ri olib tashlash yoki yo'q qilish tufayli ba'zi muhim fayllarning etishmasligi;
Windows ro'yxatga olish kitobi o'zgartirish;
Ba'zi yangi o'rnatilgan dasturlarning mos kelmasligi;
Voltaj farqlari bilan bog'liq muammolar.
Bunday sabablarga ko'ra, operatsion tizim noto'g'ri ishlay boshlaydi, hatto kompyuterning to'liq osilishiga olib kelishi mumkin. Viruslarning eng keng tarqalgan sabablari bilan boshlaylik.
74
3
Uzilishlarga murojat qilish usullari
Quvvat manbai xatosi
Agar kompyuter umuman ishga tushmasa, u elektr ta'minotidan voz kechishi mumkin. Xato manbai haqida to'g'ri ekanligimizga ishonch hosil qilish uchun, boshqa kompyuterdan quvvat manbaini ochishga harakat qiling. Agar kompyuter yangi quvvat manbai bilan ishlayotgan bo'lsa, u holda mahalliy psu noto'g'ri ekanligiga ishonch hosil qiling. Agar elektr ta'minotini o'zgartirsangiz, kompyuter hali ham "hayot" belgilarini bermasa, unda boshqa komponent aybdor bo'lishi mumkin. Bunday komponent yoqib yuborilgan anakart bo'lishi mumkin yoki bundan ham yomoni, bizning elektr ta'minotimizdan voz kechish boshqa kompyuter texnik tugunlariga zarar etkazishi mumkin. Biroq, vahima qo'ymang-quvvat manbalari sug'urta bilan jihozlangan bo'lib, u elektr ta'minoti muvaffaqiyatsiz bo'lsa, kompyuterimizni himoya qilish uchun mo'ljallangan. Ko'pgina hollarda, buzilgan elektr ta'minoti sigortani almashtirish orqali osongina tiklanishi mumkin. Biroq, elektron uskunalarni ta'mirlash asoslari bilan tanish bo'lmagan odamlar uchun bunday qaror qabul qilmaslik to'g'ri bo'ladi. Elektr ta'minotini sotib olish bilan bog'liq holda, mutaxassislar maxsus texnik kompyuter forumlarida maslahat beradigan yaxshi modelni sotib olish tavsiya etiladi. Tanlovdagi bunday yondashuv foydalanuvchilarga elektr ta'minoti muvaffaqiyatsiz bo'lsa, kompyuterning boshqa qismlari zarar ko'rmasligiga ishonch hosil qiladi.
75
3
Programmalashda subjarayonlarni tashkil qilish maqsadlari
Programmalashtirish – bu ma’lumotlarni qayta ishlashni tashkil qilish jarayoni bo’lib programma tuzish ,u bilan bog’liq bo’lgan ma’lumotlar strukturasini tasvirlash kodlashtirishni o’z ichiga oladi.Programma esa komandalarning tartiblangan ketma-ketligi bo’lib konkret masalaning yechim algaritmini tasviridir yoki boshqacha qilib aytganda pragramma pragrammalash tilining konstruksiyalari ketma-ketligidir.Har bir programma hisoblash tizimi muhitida bajariladi.
Programmalashda subjarayonlarni tashkil qilish uchun quyidagicha ish ko’radilar. 1. Qo’yilgan masalani yechish uchun programmalar ketma-ketligi hosil qilinadi. 2. Bitta programma boshqasini chaqirishini rejalashtiriladi. 3. Chaqiruvchi boshqa programmani ishga yurgizgandan keyin xotirada qolishi e’tiborga olinadi. 4. Chaqirilgan programma o’z ishini tugatgandan keyin uni ishga da’vat etgan (nisbatan yuqori darajali) programma yana o’z ishini davom ettiradi. Ana shu texnologiya asosida integrator programmalar tashkil qilingan. Bunday programmalarda ishga da’vat etilishi kerak bo’lgan programmalar menyusi yordamida kerakli subjarayonlar (programmalar) ishga tushiriladi.
76
3
Subjarayonlar uchun xotirani taqsimlash
Oddiy programma o’z ishini tamomlab xotirani bo’shatsa, subjarayonlar esa ketma-ket bir-biriga boshqaruvni uzatadi va oxirgi subjarayon esa operatsion sistemaga boshqaruvni beradi. Subjarayonlarni tashkil qilish uchun xotira hajmini ko’rsatish kerak. Subjarayonlar ozod xotirada, ya’ni operatsion sistema, rezident programmalar va ishga tushirilgan programmadan qolgan ortiqcha xotira sohasida tashkil qilinadi. Masalan, bizga tanish bo’lgan Borland Pascal yoki Turbo Pascal muhitlarida xotirani boshqarish uchun $M turdagi kompilasiya kaliti ishlatiladi. Uni asosiy programmada birinchi satr o’rnida qo’yish kerak.
77
3
Subjarayon, overlay va resident programmalar
zamonaviy programmalash muhitlarida maxsus overley modullari mavjud va ulardan foydalanib overley programmalar tuziladi. Tpas va Borland Pascal qulayliklardan foydalanib overley programma yaratish asos va bosqichlarini ko’rib chiqamiz. 1) Overley moduli yordamida, ya’ni uning talablarini hisobga olgan holda programmani alohida bo’laklarga bo’lamiz. 2) Bo’laklar hohlagancha bo’lib, ularning birgalikda talab qiladigan xotira hajmi SHEHM ning ish uchun taqsimlanadigan xotira hajmidan ancha katta bo’lishi mumkin. 3) Overley tashkil qilgan programma asosan ikkita fayldan iborat, masalan, a) prog.exc
b) prog.ovr Bir xil nom va har xil kengaytma. Prog.exe – fayli programmaning doimiy qismi, prog.ovr – fayli esa xotiraga kerakli paytda chaqirilishi mumkin bo’lgan bo’laklar kodini saqlaydi. 4) Har bir vaqtning davomida xotiraga faqat kerak bo’lgan bo’lakcha yuklanib ishlatiladi. Programmaning overley qismlari(masalan, i+1 qism) uchun oldingi (i - qism) ishlatilgan qism egallagan xotirani ishlatadi. Qo’shimcha xotira umuman kerak bo’lmasligi mumkin. 5) Bo’laklarni xotiraga chaqirish va undan chiqarish uchun maxsus protsedura, ya’ni overleylar administratori (boshqaruvchisi) yordamida bajariladi.
