Raqamli texnikaga kirish va avtomatika asoslari

6.9-rasm. Sanoat uchun ishlab chiqariladigan rezistorlar
Rezistorlarni ishlab chiqishda bitta va shunga o‘xshash naminalli qarshiliklar ishlab chiqariladi. Rezistorning aniq o‘xshash qiymatlilari imkon qadar yaqin bo‘ladi. Ishlab chiqarilayotganda 5%, 10%, 20% li rezistorlarni aniqligi 0,01% gacha bir-biriga shunchalik yaqin bo‘ladi. Rezistorlarni naminali ixtiyoriy emas: ularning bir necha naminalli qiymatlilari tanlanadi, ko‘pincha E6 (20 %), E12 (10 %) yoki E24 (rezistorlar uchun 5% gacha aniqlikga ega) bir qancha naminallilar qo‘llaniladi, bunday rezistorlar aniq yaqin foydalaniladi (masalan E48).
Rezistorlar, ishlab chiqarilayotganlarning iste’mol qiladigan maksimal quvvat qiymatlari bilan xarakterlanadi (0,125Vt 0,25Vt 0,5Vt 1Vt 2Vt 5Vtli rezistorlar ishlab chiqariladi), GOST 24013-80 va GOST 10318-80 bo‘yicha talabiga oid radiotexnik rezistorlarni quyidagi Vattli naminallilari ishlab chiqarilgan.: 0.01, 0.025, 0.05, 0.062, 0.125, 0.5, 1, 2, 3, 4, 5, 8, 10, 16, 25, 40, 63, 100, 160, 250, 500).
Rezistorlarning markirovkalari simli chiqish joylari.
Rezistorlar, asosan kam quvvatli – kichik detalli, 0,125 Vtli rezistorning diametri va uzunligi kichik millimetrga teng, bunday qarshiliklaprda o‘laning o‘lchamlari keltirilgan bo‘ladi, chunki naminal harfiy belgilari beriladi va ularni o‘lcham birliklari quyidagiicha K – kiloom uchun; M – megaom uchun; E, R yoki ko‘rsatilmagan birliklar uchun Omda beriladi. Bundan tashqari har qanday naminallilarida uchta simvol bilan yoritiladi. Masalan 4K7 rezistorni bildiradi, qarshiligi 4,7 kOm, 1R0 – 1 Om, M12 – 120kOm (0,12MOm) va boshqalar. Biroq bunday ko‘rinishli kichik rezistorlarni qiymatlarini uchratish qiyin, kichiklarida rangli markirovka belbog‘lar (palasalar) bilan belgilanadi.
Rezistorlarni aniqligi 20% liklar uchun markirovkasi uchta belbog‘ligi, 5% va 10% liklar uchun aniq to‘rtta belbog‘li, aniq rezistorlar uchun beshta yoki oltita belbog‘li markirovkaliklari ishlatiladi. Birinchi ikkita belbog‘ belgisi esa naminalni anglatadi. Agarda 3 yoki 4 belbog‘ bo‘lsa, uchinchi belbog‘ o‘nli ko‘paytiruvchi, ya’ni o‘nli daraja, ular songa ko‘paytiriladi, ikkita sondan iborat, birinchi ikkita belbog‘ ko‘rsatilgan. Agar to‘rtta belbog‘ bo‘lsa, rezistorni aniqligi ko‘rsatiladi. Agarda beshta belbog‘ bo‘lsa, uchinchisi esa qarshilikni belgisi, to‘rtinchi – o‘ninchi ko‘paytirgich, beshinchisi – aniqligi. Oltinchi belbog‘, agarda u bo‘lsa, qarshilikni harorat koeffitsienti (TKS) bildiradi. Agarda bu belbog‘ boshqalardan 1,5 barobar keng bo‘lsa, unda rezistorning ishonchliligini bildiradi (1000 ishchi soatda ishdan to‘xtash %).
SHuni aytish lozimki, ba’zan aniqlik standarti bo‘yicha 5 ta belbog‘lilari uchraydi (5 yoki 10 %). Bu holda, birinchi ikkita belbog‘i naminalni belgisini, uchinchi – ko‘paytirgich, to‘rtinchi – aniqligi, beshinchisi esa harorat koeffitsienti.