Raqamli texnika va mikroprotsessorlar”

1.2. Stansiyalarda qo’llaniladigan avtomatika va telemexanika tizimlari turlari

O’tkazuvchanlik qobiliyati va poezdlar harakatlanishining xavfsizligini oshirish maqsadida oraliq va uchastka stansiyalari elektrik markazlashtirish (EM) qurilmalari bilan qurollanadi. EM tizimining asosiy element bazasi bo’lib, releli apparatura hisoblanadi, shuning uchun bu boshqaruv tizimi releli markazlashtirish nomini oladi. Releli markazlashtirishda ishlab chiqarishning texnik foydalanish talablariga ko’ra quyidagilar mumkin emas:

• 
  marshrut bo’yicha band shoxobchadagi svetoforni ochish;
  
• 
  sostav ostidagi strelkalarni boshqasiga o’tkazish;
  
• 
  agar strelkalar kerakli holatga o’tkazilmagan va shu holatda yopilmagan, shuningdek raqobatchi marshrut signallari yopilmagan bo’lsa, mazkur marshrutga mos signallarni ochish.
  

Releli markazlashtirish tarkibiga quyidagilar kiradi: boshqaruv apparati; poezdlar harakati xavfsizligi talablarini taminlovchi releli apparatura; yonilg’i manbalari; strelkalar holatini markazlashtirilgan holda boshqarish va nazorat qilish uchun strelkali elektroprivodlar; svetoforlar, elektrlashgan relsli zanjirlar; qabyl tarmoqlari.

Boshqaruv apparatlari va yonilg’i manbalarini joylash-tirish turiga ko’ra releli markazlashtirishni mahalliy va markaziy bog’liqlikli hamda yonilg’i manbali qilib quri-shadi. Mahalliy bog’liqlikda releli apparaturani stan-siyalar boshidagi releli qutilarga, markaziy bog’liqlikda esa stansiya markazidagi EM postiga yoki stansiya binosiga joylashtiriladi. Mahalliy manbalar akkumulyator batareyalari ko’rinishida kirish svetoforlari va strelkalarning boshlanish rayonlaridagi batareya shkaflariga o’rnatiladi.

Releli markazlashtirish qurilmalarida ikki xil boshqarish usuli qo’llaniladi: yakka (alohida) va marshrutli. Yakka boshqarish usulida marshrutga kiruvchi strelkalarni o’zgartirish va svetoforni ochish alohida tugmani bosish yoki navbatchi pultida joylashgan kommutatorni o’zgartirish orqali, marshrutli boshqarish usulida esa – strelkani o’zgartirish va svetoforni ochish ikki (marshrutning boshlanishi va tugallanishi) tugmani bosish orqali amalga oshiriladi.

Releli markazlashtirish tizimlarining bir nechta turlari qo’llaniladi.