Raqamli sxematexnika

O'nlik sanoq sistemasi

O'nlik sanoq sistemasining paydo bo'lishi, sanash uchun qulay bo'lgan inson qo'llaridagi barmoqlar soniga bog'lanadi. O'nlik sanoq sistemasining boshqa sanoq sistemalariga nisbatan o'ziga xos afzalliklari yo'q. Insonning bolalikdan boshlab bu sanoq sistemasiga bo`lgan ko'nikmasi sistemani boshqalarga nisbatan ustunligini ta’minlaydi. Shuning uchun, boshqa sanoq sistemalari yordamida hisoblashlar amalga oshirilgan holda ham, yakuniy natija o'nlik sistemada ifodalanadi.

O‘nlik sanoq sistemasida sanash ushbu tarzda bo'ladi: birinchi xonada 0 dan 9 gacha raqamlar qayd etiladi; birinchi sanash turi tugab, ikkinchi sanash turi 0 dan boshlanganda, ikkinchi xona I ga o‘zgartirilib (bittaga ortadi, masalan 0-1-2-3-4-5-6-7-8-9-10) sanashda davom etiladi; ular bir sanash turi tugab, keyingisi boshlanganda ikkinchi xona bittaga ortadi (20, 30, 40 ...). Bu holat 99 gacha davom etadi. Yangi sanash turiga o‘tilganda 2- xona bir sanash turiga ortgani uchun, chap tarafdagi 3 xonaga 1 yoziladi (Masalan: 100). Bu sanash davom etadi. E'tibor berilsa, 1- xona hamma sanashda, 2- xonalar 10 ta sanashda, 3- xona esa 100 ta sanashda bittaga ortadi. Bular «birliklar», «o'nliklar» va «yuzliklar» deb ataladi. Qolgan xonalar chapga qarab «minglar», «o‘n minglar» kabi 10 barobar shaklida ortishda davom etadi.