Raqamli pedagogika: holati va rivojlanish istiqbollari

UMUMTALIM MAKTABLARI INFORMATIKA VA AXBOROT 
TEXNOLOGIYALARI DARSLIKLARIDA DASTURLASH TILLARI 
BO‘LIMLARINING MAZMUNI 
Jumanqo‘ziyev O‘ktamjon O‘tkirjon O‘g‘li 
Muqimiy nomidagi Qo‘qon davlat pedagogika instituti informatika kafedrasi
o‘qituvchisi, 
[e-mail]
 
Dasturlash mavzularin o‘rganish arxitektonikasi uslubiy sxemada yetarli 
darajada umumiy berilgan, uni o‘quvchilar dasturiy materialni o‘rganishning ixtiyoriy 
darajasida qo‘llashi mumkin. An’anaga ko‘ra, dasturlash mavzusi ta’lim nuqtai 
nazardan umuman informatika kursida o‘quvchilarni o‘rganishlari uchun murakkab 
mavzu deb hisoblanadi. Asosiy qiyinchilik algoritmlash va dasturlashni egallash 
mazmunidagi masalalarni yechishdadir, uning davomida o‘quvchilarda algoritmik 
usulda fikrlash yuz beradi va bu umum o‘quv ko‘nikmalarining natijasi sifatida yuz 
berdi.

---

Raqamli pedagogika: holati va rivojlanish istiqbollari
 
318 
Informatikaning tadqiq qilinayotgan bo‘limi masalalariga elektron hisoblash 
mashinalari(EHM)ning amallar bo‘yicha dasturiy ta’minoti o‘quv materiallarini 
egallash kiradi. Agar masala mavzularini yanada aniqlashtiradigan bo‘lsak, u holda 
«dasturlash» so‘zining o‘zini fikrlashga e’tibor qaratish kerak bo‘lib, uning ma’nosi 
sifatida shunday jarayonni tushunish kerakki, uni amalga oshish davomida olingan 
natija DTda yaratilgan dastur bo‘lishi kerak. 
Tizimli dasturiy ta’minot va dasturlash tizimi vositalarini ishlab chiqish jarayoni 
an’anaga ko‘ra, tizimli dasturlash deyilib, amaliy dasturlarni ishlab chiqishni (amaliy 
dasturlashni) o‘z ichiga oladi. Hozirgi vaqtda dasturlashning turli paradigmalari 
qo‘llanilmoqda, o‘z navbatida ular bir qator muhim xususiyatlari bilan 
xarakterlanadigan ularni o‘qitishdagi farqlardir. Dasturlashning asosiy paradigmalari 
sifatida 1 rasmda ko‘rsatilganlar ishtirok etadi. 
Rasm 1 
−
Dasturlashning asosiy paradigmalari
 
Rasmda ko‘rsatilgan paradigmalar ichida amaliyotda ko‘p ishlatiladigan 
dasturlash 
protsedurali paradigma
bo‘lib, DTni yetarli to‘plamini o‘z ichiga olib, 
umumta’lim muassasalarida amaldagi o‘quv dasturi asosida o‘qitishni asosiy 
masalalarini yechish maqsadida uni qo‘llashni ta’minlaydi. Aytilgan paradigma 
doirasida ko‘p o‘rganiladigan, kegusida biz “dasturlash” deb ataydigan DT Paskal va 
Beysikdir.
O‘quv dasturi doirasida taqdim qilingan dasturlashni egallash jarayoni an’anaga 
ko‘ra quyidagi uchta modulni o‘z ichiga oladi:
1 modul
usullarni egallashga yo‘naltirilgan bo‘lib, uning vositasida hisoblash 
algoritmlarini ishlab chiqish amalga oshiriladi;
2 modul
bevosita DTni egallashni o‘z ichiga oladi; 
3 modul
aniq bir dasturlash sistemasini egallash harakatlari va amaliy qo‘llashni 
o‘zida birlashtiradi.