Raqamli iqtisodiyotni rivojlantirishda xorij tajribasi

5.3. VF va LF ning xususiyatlari Vertikal va laetral fikrlash bir qator o‘ziga xos xususiyatlarga ega. Bu xususiyatlar fikrlash jarayonida alohida ahamiyatga ega va ular fikrlash jarayoni samaradorligini oshirishga xizmat qiladi.

Vertikal fikrlash xususiyatlari: − qaytadan faol fikrlash; − tizimlashtirilgan: ketma-ket yondashishni rag‘batlantiradi; − mantiqiy yondashuvni hisobga oladi; − ehtimol eng yuqori yo‘lni tutadi;

− g‘oyalar bo‘yicha tahlil; − har bir qadamda albatta to‘g‘ri bo‘lishi kerak; − aralash va ahamiyatsiz bo‘lgan narsalarni chiqarib tashlaydi; − yaxshi tahlil qilingan, ammo qarorni qabul qilish qiyin; − umidvor bo‘lganini topmaguncha, turli xil yondashuvlar ko‘rinishi mumkin.

Vertikal fikrlashning o‘ziga xos jihatlari: − yechimga o‘tish uchun ma’lumotni o‘zi uchun ishlatadi; − har bir javob dalilga muhtoj; − osonlikcha chalg‘imaydi; − nima to‘g‘ri va noto‘g‘ri ekanligini baholashga qaratilgan.

Vertikal fikrlash bo‘yicha umumiy xulosa: Vertikal fikrlash to‘g‘ridan-to‘g‘ri muammolarni hal qilishda innovatsion jarayonni topish va qabul qilish uchun zarur bo‘lgan yangi narsalardan mahrum qiladi. Bu har qanday yangi g‘oyalarni yaratishga yordam bermaydi, chunki muammoga cheklangan yondashuvni izlaydi. Shunday qilib, vertikal fikrlash har qadamda tafsilotlardan foydalanishga yordam beradi. Agar ma’lumot bo‘lmasa, boshqa choralar ko‘rish mumkin emas.

Lateral fikrlash xususiyatlari: − g‘oyalarni yaratish, maqsadga alternativalarni topishga qaratilgan; − turli xil imkoniyatlarni topishdan manfaatdor. Baholash yoki qaror qabul qilishdan manfaatdor; − g‘oyani himoya qilishni yoqtirmaydi, hatto u haqiqat bo‘lsa ham. Ushbu g‘oya hali ham takomillashtirilma-gan deb taxmin qilinadi; − yaxshi g‘oya yaratish imkoniyatiga ega bo‘lish uchun bunday yaxshi g‘oyani topishga qiziqish bildiradi;

− hech qachon hukm qilinmaydi. Qat’iylikni noto‘g‘ri, deb hisoblaydi; − lateral fikrlash ongning axborotlar bilan muomalasi bilan bevosita bog‘liqdir; − qadimgi g‘oyalar, yangi g‘oyalar va tushunchalarni yaratish turlarini o‘zgartirish yoki konsepsiya qamoqxonalaridan chiqish bilan bog‘liq; − kreativlik bilan chambarchas bog‘liq. Garchi ijodkorlik ko‘pincha natija tavsifiga ega bo‘lsa-da, lateral fikrlash jarayonning tavsifidir.