Raqamli iqtisodiyot va tadbirkorlik

Zamonaviy buxgalteriya hisobini rivojlanish yilnomasi

Davr	Shu davrda buxgalteriya hisobida erishilgan yutuqlar
Eramizdan oldingi 5000-3400 yy	Birlamchi hisob yozuvlarini paydo bo‘lishi
Eramizdan oldingi 3000- 100 yy	Tanga pullarning paydo bo‘lishi (e.a.VII asr). Birlamchi hisob uskunasi –abakni vujudga kelishi (e.a 500 yil). Hisob yozuvlarining yuridik kuchga ega bqlishi. Baholash tamoyilini vujudga kelishi.
Eramizning I-II asrlari.	Rimda buxgalteriya hisob kitoblari tizimlarini paydo bo‘lishi alterii (patrimonal,unigrafik, kameral hisobi.
1200-1400 yy.	Ikki yoqlama (digrafik) buxgalteriyani vujudga kelishi. Kassa operaiyalari texnikasini paydo bo‘lishi. Majburiy hisobot to‘g‘rischida qonunning qabul qilinishi (1263 g.).
1400 – 1500 yy	B. Katruli (1458 y.) va Luka Pacholi (1494 y) tomonidan buxgalteriya to‘g‘risida kitoblar qo‘lyozmalarini chop etilishi
1500 – 1600 yy	Faktorli buxgalteriya (I. Gotlib, 1531 y.). Kreditorlar huquqlari to‘g‘risida qonunning birinchi tahriri ( Ispaniya, 1549 y.).Murakkab provodka (V. Menngr, 1550 y.). Buxgalerlarning birinchi jamiyati tvo buxgalterov (1581 y.).Amortizaiya talqini (D. Mellis, 1588 y.).
1600 -1700yy	Balansning ikkita turi –dastlabki va yakuniy (J. Andre, 1636 y.). Hisobot davri tushunchasi ( 1657 y.). Hisob yozuvlarining huquqiy asoslari - Tijorat kodeks (J. Savari,1673 y.). Sintetik va analitik hisob (J. Savari, 1676 y.), Hisob yuritishning fransuzcha shakli, schotlar klassifi­katsiyasi (M. de la Port, 1685 y.). Yangi italyancha hisob shakli (F. Garatti, 1688 y.).
1700- 1800 yy.	Kameral buxgalteriya talqini (1762yg.). Aralash provodka (1774 y.). Oddiy buxgalteriya (1774 g.). Angliyskaya hisob tizimi –ikki yoqlama buxgalteriya tanqidi (1796 g.).
1800-1850 yy.	Amerika (Jurnal-Bosh) hisob shakli ( E. Degranj, 1802 y.). «Realizatsiya» schoti (I. S. Kine, 1817 y.). Lobard maktabi (F. Villa, 1840 y.).
1850 – 1880 yy.	Auditni vujudga kelishi (1854 g.). Buxgal­teriya hisobi iqtisodiy fan sifatida (J. G. Kursel-Senel – fransuz maktati, 1860 y.). Permanentli inventar (E. L yeote, 1860 y.). Buxgalteriya hisobini savdo va ishlab chiqarish hisobiga ajralishi (Got-shalk, 1865 y.). Kameral i patrimonal buxgalteriya sintezi – turg‘un buxgalteriya (F. Gyugli, 1870 y.). Logismografiyada schotlar differensiatsiyasi (D. Cherboni – toskan maktabi, 1873yg.). Balansshunoslikni paydo bo‘lishi: iqtisodiy tahlil (Shtern, Sher, Lyaytner, Gerstner); huquqiy tahlil (Baygel, Remer, Porsig); populyarizatsiya (Brozius, Shenvandt).

1880-1950 yy.	Angliya i Shotlandiya qasamyod qabul qilgan buxgalterlar maktabi (1880yg.). Birinchi ruscha buxgalter jurnali «Hisobchilik» (A. M. Volf, 1888 y.). Tuzatish yozuvi (Beretgi, 1889 y.). Buxgalterskiy hisobi – nazorat haqidagi fan (F. Besta – venesiya maktadi, 1893 y.).
1950 -1960 yy.	Hisob yuritishning jurnalno-order shakli (I. S. Rez-nichenko, 1952 y.). Javobgarlik markazlari bo‘yicha xarajatlar hisobi (D. Xiggins, 1952 y.). Buxgalteriya hisobi priniplari bo‘yicha Kengash (AQSh, 1959 y.).
1960 y.	Pul mablag‘lari to‘g‘risida hisobot (1960 y.).
1970 y.	Hisobni modellashtirish (E. K. Gilde, 1970 y.). Buyuk Britaniyada hisob standartlarini ishlab chiqish bo‘yicha Qo‘mitani tashkil etilishi (1970 y.).MHXS bo‘yicha Qo‘mitani tashkil etilishi (IASC, 1973 y.)-
1970 – 1980 yy.	YeIK 4- Direktivasi – yevropa hisobot standartlari (1978 y.).
1980 -1990 yy.	MHXS bo‘yicha Qo‘mita tarkibida konsultativ guruhni paydo bo‘lishi (1981 y.). London fond birjasi tomonidan MHXSni qo‘llashni tavsiya etilishi
1990 yildan keyingi davr	Buxgalteriya hisobi, auditorlik faoliyati to‘g‘risida qonunnlarni qabul qilinishi, MHXSga o‘tish, Professional buxgalterlar Institutini tashkil etilishi, Yangi schotlar rejasiga o‘tish