Raqamli biznes modellar va platformalarning paydo bo’lishi

---

Raqamli biznes modellar va
platformalarning paydo bo’lishi
A. Bobojonov, PhD

---

Raqamli biznes modellar va platformalarning
paydo bo’lishi
•
Yangi raqamli platformalar va biznes modellarining
paydo bo'lishi
•
Raqamli texnologiyalar biznes model sifatida
•
Raqamli biznes modeli amaliyotda: tish cho'tkasi
innovatsiyasi

---

Platform economy
•
Platforma
- bu madaniyat, xizmatlar, ma'lumotlar va texnologiyalarning
kombinatsiyasi bo'lib, u orqali qo'shimcha innovatsiya va qiymatlarni tez va
samarali etkazib berish mumkin.
•
Platforma iqtisodiyoti
- bu platformalar tomonidan osonlashtiriladigan iqtisodiy va
ijtimoiy faoliyat.
•
Raqamli platforma
yoki
onlayn platforma iqtisodiyoti
sifatida ham yuritladigan
platforma iqtisodiyoti iqtisodiy (tovarlar va xizmatlarni sotib olish, sotish va
almashish) va platformalar tomonidan osonlashtiriladigan ijtimoiy faoliyatdir.
•
Bunday faoliyat nafaqat tijorat operatsiyalari balki undan ham kengroq faoliyatni
qamrab oladi, masalan, Vikipediya kabi loyihalardagi onlayn hamkorlik.

---

•
Raqamli iqtisodiyot
•
Raqamli iqtisodiyot atamasi kompyuterlar va AKTga
asoslangan barcha iqtisodiy faoliyatni anglatadi.
•
Iqtisodiyot -
bu resurslarni taqsimlash atrofida
qurilgan ijtimoiy-iqtisodiy tizim.

---

Platforma biznes modellarining vujudga kelishi
•
Platforma atamasi dastlab 20 asr ikkinchi yarimida, 
keyinchalik 2000-yillardan kengroq bizneslar bir birlarini
topishlari uchun raqamli makon sifatida ishlatila
boshlandi. Ayniqsa, 2008 yildagi moliyaviy inqirozlardan
so'ng, yangi "platforma biznes modeli" bilan ish olib
boradigan kompaniyalar dunyodagi biznes faoliyatning
asosiy ulushiga ega bo’la boshlashdi, ba'zan esa an'anaviy
biznes faoliyatlarni tugatish orqali.

---

Raqamli platformalar turlari
•
Hozirgacha eng keng tarqalgan turi - "raqamli
matchmakerlar" yoki "tranzaktsion platformalar". 
Tranzaksiya platformalariga Amazon, Airbnb, Uber va
Baidu kiradi. 
•
Ikkinchi tur - bu "innovatsion platforma" bo'lib, unda
boshqalar yaratishi/ijodi uchun umumiy texnologik asos
yaratiladi, masalan, Microsoft/Android platformasida
ishlaydigan ko'plab mustaqil ishlab chiquvchilar.

---

---

Muvaffaqiyatli raqamli platformalarga misollar:
•
Facebook, Twitter, Instagram va LinkedIn - kabi ijtimoiy media platformalar
•
StackOverflow, Quora va Yahoo! Answers - kabi bilim platformalari. 
Javoblar
•
YouTube, Spotify va Vimeo - kabi ommaviy axborot almashish platformalari
•
Uber, Airbnb va GrubHub - kabi xizmatga yo'naltirilgan platformalar

---

Raqamli platformaning asosiy jihatlari:
•
Foydalanish qulayligi va foydalanuvchilar bilan tez bog’lanish
•
Ishonchlilik va xavfsizlik (aniq shartlar va intellektual mulk va
ma'lumotlarga egalik huquqining maxfiyligi himoyasi va kafolatlari zarur)
•
Uchinchi tomonlarga platformaning ekotizimini va uning imkoniyatlarini
kengaytirishga imkon beradigan API-lardan foydalanish orqali ulanish
•
Foydalanuvchilar (ishlab chiqaruvchilar va iste'molchilar) o'rtasidagi
almashinuvni osonlashtirish
•
Hamjamiyatga va jamoat kattaligining funktsiyasi sifatida qiymat berish
(jamiyat qanchalik katta bo'lsa, platforma barcha ishtirokchilarga shuncha
qiymat berishi mumkin)
•
Ishlash qobiliyatini pasayishiga olib kelmasdan masshtablash qobiliyati

---

---

Platformalarni quyidagi turlarga
umumlashtirish mumkin
•