Rangli va qora

Tantal va niobiy 
radioelektronika va elektrotexnikada, o’tga chidamli, 
qattiq 
qotishmalar 
ishlab 
chiqarishda, 
atom 
energetikasida, 
kimyoviy 
mashinasozlikda ishlatiladi. 

---

10 
Reniy. 
Asosan kimyo va neft sanoatidagi kimyoviy jarayonlarda katalizator 
vazifasida ishlatiladi. Reniyning ko’p miqdori o’tga chidamli, qattiq qotishmalar 
olishga yo’naltiriladi. 
Noyob er–metallari
- metall, qotishma, kimyoviy birikmalar ko’rinishida 
qora va rangli metallurgiyada, shisha va keramika sanoatida, atom energetikasida 
ishlatiladi. Noyob er – metallarini ishlatilishi cheklanmagan va lantanoid, uning 
qotishmalari va birikmalarini xossalari o’rganilishi kengayishi bilan yangi 
ishlatilish sohalari yaratilmoqda. 
 
II. CHO’YAN ISHLAB CHIQARISH
2.1. CHO’YAN ISHLAB CHIQARISH RUDALARI 
 
Zamonaviy metallurgiya kombinatlari yirik va murakkab inshoot kompleksi 
bo’lib, ular rudalarni boyituvchi, koks ishlab chiqaruvchi batareyalar va pechlarni 
qizdirilgan havo bilan uzluksiz ta'minlovchi qurilmalar, quymalar prokat 
mahsulotlar ishlab chiqaruvchi bo’linmalar va boshqalardan tashkil topgan. 
Cho’yanlarni domnalarda ishlab chiqarish texnologiyasi bilan tanishishdan 
oldin cho’yan ishlab chiqarishda foydalaniladigan materiallar haqida to’htab 
o’tamiz. 
Domnalarda cho’yan ishlab chiqarishda foydalaniladigan asosiy materiallar 
temir rudalari, yoqilg’ilar va flyuslardan iborat bo’lib, ularning majmuasi shihta 
deyiladi. 
Temir rudalari.
Temir rudalarida temir oksidlari bilan birga turli boshqa 
qo’shimchalar: qum, giltuprok, silikatlar, kal’sit, shuningdek oz miqdorda S, As, 
va P lar uchraydi. 
2.1. -jadvalda MDH da ko’proq tarqalgan hamda sanoatda cho’yan ishlab 
chiqarishda keng foydalaniladigan temir rudalari haqida ma‘lumotlar keltirilgan. 
Shuni qayd etish lozimki, ba'zi temir minerallarida Fe dan tashqari oz bo’lsa-
da Cr, Ni, W, V, Cu, Ti, Mo va boshqa metallar uchraydi. Bunday rudalar 
kompleks rudalar deyiladi. Bu rudalardan cho’yan olishda foydalanilsa, cho’yan 
xossalari yahshilanadi. Kompleks rudalarning asosiy konlari Ukrainada (Nikolsk), 
Gruziyada (Chiatura), Orskda va boshqa joylarda bor. 
Domnalarning texnika - iqtisodiy ko’rsatkichiga rudaning kimyoviy tarkibi, 
fizikaviy holati va o’lchamlarining ta‘siri katta. Shu sababli rudani pechga 
kiritishdan avval u begona jinslardan birmuncha tozalanadi va saralanadi. 
Rudalarni boyitishning asosiy usullari bilan tanishib chiqamiz.