Ражабов Зайниддин

tashhisli maqsadlilik, natijaviylik, 
tejamkorlik, algoritmlilik, loyihalanuvchanlik, boshqaruvchanlik va vizuallik
xususiyatlari shoir she’riyatini tahlil qilish jarayonida qo‘llash orqali ta’lim sifatini 
oshirish maqsad qilingan. 

---

37 
Bunda Rauf Parfi she’rlarini o‘qitish jarayonida ko‘zlangan aniq natijaga
erishish uchun uni boshqa she’rlardan farqlash, o‘quvchini tahlil qilishga undash, 
o‘z fikrini mustaqil ifoda etish uchun innovatsion texnologiya uchta asosiy:

tavsiflovchi 

izohlovchi

loyihalovchi
omillar yordamga keladi. Tavsiflovchi vazifa o‘quv jarayonini amaliy jihati bo‘lib, 
uning uchun zaruruiy vositalar turlicha bo‘lishidan qat’iy nazar bir xil tavsif
berilaveradi. 
Izohlovchi vazifa o‘qitishning turli komponentlari (misol uchun, turli 
metodlar) samarasini aniqlashtish va uning eng maqbul uyg‘unlashuvini belgilash 
imkonini beradi. 
Loyihaviy o‘qitish texnologiyasi o‘quv jarayonini barcha darajalarda amalga 
oshiriladigan ishlarni o‘zida jamlaydi. 
Ko‘rinadiki, innovatsion texnologiyalar adabiyot o‘qitishning samarali 
mexanizmlarini ishlab chiqishni taqozo qiladi. 
BMIda aynan shu maqsadni amalga oshirish nazarda tutilgan. BMIning natijalari 
umumta’lim maktablarida adabiyot o‘qitishda samaradorlikka olib keladi. Tа’lim 
jаrаyonidа Rauf Parfi sherlarini tahlil qilish jarayonida o‘quvchi uni shахs sifаtidа 
tаnib, o‘rgаnib bоrаdi, ijоdkоrdаn o‘rnаk оlаdi, nаtijаdа o‘quvchini tаrbiyalаsh 
imkоni yuzаgа kеlаdi, undа mukаmmаl insоn qаndаy bo‘lishi kеrаkligi hаqidа 
tаsаvvur hоsil bo‘lаdi. 
Quyida biz Rauf Parfining bir nechta she’rlarini tahlil qilish va shu orqali uning 
mazmum-mohiyatini o‘quvchilar ongiga singdirishda innovatsion texnologiyalarni 
qo‘llaymiz. Shoir she’rlarini dаrsdа tаnqidiy fikrlаshning turi bo‘lmish 
FSMU
usulidаn fоydаlаngаn hоldа o‘quvchilаr uchun аhаmiyatli bo‘lgаn qiziq 
muаmmоni o‘rtаgа tаshlаb, bаhs-munоzаrа vаziyatini yarаtish vа tаnqidiy 
mulоhаzаlаrgа kеng o‘rin bеrish, estetik tahlil qildirish mаqsаdgа muvоfiq bo‘lаdi. 

---

38 
Zero, estetik tahlilga tortilmagan badiiy asar kitobxon uchun test savollariga 
o‘xshash noma’lumlikdir.
1
Mаvzu: 
Ona til
Na joziba, na ajib rangu, 
Va tiriklik maftuning mangu, 
Zar ber, mezbon, mehmoning man-ku, 
Shodon damim, g‘amim, ona til. 
Go‘dak ekan, bo‘lgandim hayron, 
Ba’zan buzib so‘zlagan zamon, 
Shuncha fikr qilarmi nihon, 
Shodon damim, g‘amim, ona til. 
Qulog‘imga allalar aytding, 
Shirin-shirin yallalar aytding, 
Bari yodda san nalar aytding, 
Shodon damim, g‘amim, ona til. 
Navoiyni o‘zing himoya 
Eta, sochding dur benihoya, 
Olami lol, ey saxiy doya, 
Shodon damim, g‘amim, ona til. 
Shaharlarni qirg‘in quritgan, 
Qaro tuproq, ming afsus, yutgan, 
Asrlardan lekin but o‘tgan, 
Shodon damim, g‘amim, ona til. 
Jang-jadalda zahrim, hamdamim, 
Zimistonda eng porloq shamim, 
Sen borsanki, yo‘q mening g‘amim, 
Shodon damim, g‘amim, ona til. 
Rauf Parfining ushbu she’rini guruhlarda FSMU texnologiyasini qo‘llagan 
holda o‘tkazilsa, mavzuni asl mohiyatini ochib berishda yuqori natijaga erishish 
mumkin. Chunki bu –
1
Qozoqboy Yo‘ldosh, Muhayyo Yo‘ldosha. Badiiy tahlil asoslari. Toshkent.: Kamlak. 2016.-yil.91-bet 

---

39