Rahmanova z

Elastik tog`ay to’qima boshqa tog`aylarga nisbatan kam tarqalgan, lekin organizm uchun muhim bo’lgan organlarda uchraydi, ayrimlarning esa skeletini hosil qiladi. Sutemizuvchi hayvonlarda elastik tog`ay quloq suprasi hamda kekirdakning cho’michsimon va no’xatsimon tog`ay plastinkalarini tashkil etadi. Shu bilan birga tashqi quloq yo’li, quloq nayi va eshitish nayining skeleti qurilishida material bo’lib xizmat qiladi. Yangi fiksasiya qilingan elastik tog`ay sarg`ish bo’ladi.
Gistologik tuzilishiga ko’ra u gialin tog’ayga o’xshaydi. Tashqi tomonidan tog`ay ustki parda bilan qoplangan. Tabaqalangan yosh tog`ay hujayralar, xondrositlar yo’qoridagi tog`ayga o’xshab hujayra kapsulalarida bittadan yoki bir nechtadan guruh hosil qilib joylashadi.
Elastik tog`ay boshqa tog`aylardan asosiy farqi hujayralararo moddasida kollagen tolachalardan tashqari ko’p miqdorda elastik tolachalar bo’lishidir. Ular to’qimani egiluvchan qiladi. To’qimani tog`ay ustki pardasiga yaqin joylashgan elastik tolachalar hyech qanday chegarasiz, to’siqsiz hamisha bir-biriga o’tib turadi. Elastik tog`ayning tarkibiy tuzilishidagi asosiy farq bunda oqsillar glakogen va xondroitinsulfatlar kam uchraydi, kalchiy tuzlari hech qachon yig`ilmaydi. Shuning uchun hamma vaqt elastiklik hosasini saqlab turadi.
Tolali tog`ay to’qmiasi umurtqa pog`onalari orasidagi tog`ay disklarni hosil qiladi. Zich biriktiruvchi to’qimaning gialin tog`aygi o’tish qismida (pay va bog`lamlar tarkibida) bo’ladi. Sonning yumaloq bog`lamchasi ham tolali tog`aydan tashkil topgan. Tolali tog`ay mikroskopik tuzilishga ko’ra gialin tog`ayga o’xshaydi. Ularning asosiy farqi shundaki, hujayralararo moddadagi kollagen tolalar gialain tog`ayda to’rsimon shaklda bo’lsa, tolali tog`ayda bog`lamchalar hosil qilib joylashadi. Tog`ay hujayralari bu yerda ham bittadan yoki izogen guruhlar hosil qilgan holda uchraydi. Hujayra sitoplazmasida vakuolalar nisbatan ko’p. Tolali tog`ay biriktiruvchi to’qimaga yaqinlashgani sari tarkibiy tuzilishi o’zgarib, paylarning tuzilishiga o’xshab boradi. Tog`ay to’qimasi bilan biriktiruvchi to’qima chegarasida ovalsimon yoki yumaloq tog`ay hujayralari, xondrositlar asta-sekin shaklini o’zgartirib yassilashib boradi va u ham biriktiruvchi to’qima hujayralariga o’xshab joylashadi. Tog`ay to’qimasining hujayralararo moddasidagi odatda ko’rinmaydigan kollagen tolachalar biriktiruvchi to’qimaga yaqinlashgani sari bog`lamchalar shaklida ko’rina boshlaydi.
Shunday qilib, tolali tog`ay gialin tog`ay bilan biriktiruvchi to’qima o’rtasidagi oraliq to’qimani tashkil qiladi. Binobarin, tolali tog`aylarda kollagen tolachalarning spesifik, ya’ni uzunasiga va ko’ndalangiga joylashgan bo’lishi to’qimaning qattiqligini, og`ir bosim ostida ezilmasligini va yirtilmasligini ta’minlaydi.