Rahmanova z

Preparat: Ko’p qavatli o’zgaruvchan epiteliy (9-rasm).
Bu preparat kovukning devoridan tayyorlangan. Uni mikroskopning kichik
obyektivi ostida karaganigizda epiteliy, mushak hamda seroz qatlamlaridan iborat ekanligi anik kurinadi. Kovuk devorining ichki yuzasini ko`p qavatli uzgaruvchan epiteliy qoplab turadi. Bu epiteliy to’qimaning kalin va yupkaligi kovukning funksional holatiga bog’lik bo’ladi. Kovukning ichida siydikning mikdori kam bo’lganda uning devori kiskarib, epiteliy qatlami kalinlashadi. Kovuk siydikka to’lgan paytda uning devori chuzilib yupkalashadi. Natijada epiteliy qavati yassilashadi. Shunday kilib, epiteliy to’qimaning shakli kovuk organing funksional holatiga bog’lik xolda uzgarib turishi sababli uzgaruvchan epiteliy nomini olgan.
Epiteliyning bazal qatlami kubsimon hujayralardan iborat. O’rta qatlamning hujayralari noksimon shakldan iborat. Tashki qatlami gigant va yassi hujayralardan tashkil topgan.



9-rasm. Ko’p qavatli o’zgaruvchan epiteliy to’qima. (E.S. Kasnelsondan).
1-o’z holati, 2-kisqargan vaqtdagi holati.

Sinov uchun savollar

1.Ko’p qavatli epiteliy to`qimasining tuzilishini aytib bering

2.Ko’p qavatli epiteliy to`qimasining qanday turlari mavjud?
3.O’zgaruvchan epiteliy tuzilishini aytib bering.
4.Epiteliy to`qimasi regenerasiyasi qanday amalga oshadi?

Biriktiruvchi to’qima

Biriktiruvchi to’qimalar gruppasiga asl biriktiruvchi, qon tog’ay va suyak to’qimalar kiradi. Bu to’qimalarning kelib chikishi, ularning bajaradigan vazifalari va morfologik belgilari o’shash bo’lganligi uchun umumiy biriktiruvchi to’qimalar gruppasiga kiritilgan. Bundan tashkari embrionning mezenxima to’qimasi va retikulyar ham biriktiruvchi to’qimalar bilan birgalikda o’rganiladi.

Biriktiruvchi to’qima organizmning hamma organlarida uchraydi va o’ziga yarasha har xil vazifani bajaradi. Ularning bir-biriga o’xshashligi bu to’qimalarning bir xil mexanik elementlardan va hujayralardan tashkil topganligidadir. Bular bir-biriga nisbatan muayyan munosabatda joylashib to’qima uzilishni tashkil etadi.
Organizmning embrional rivojlanishi davrida unda biror organ yo’qki, biriktiruvchi to’qima uchramasa. Ular o’z faoliyatida trofik, ximoya va mexanik (tayanch) vazifalarni bajaradi. Biriktiruvchi to’qimalarga haqiqiy biriktiruvchi to’qima, tog`ay va suyak to’qimalari kiradi.
Haqiqiy biriktiruvchi to’qima. Haqiqiy biriktiruvchi to’qima ikki xil, ya’ni tolali biriktriuvchi to’qima va maxsus xususiyatilarga ega bo’lgan biriktiruvchi to’qimalardan iborat. Tolali biriktiruvchi to’qima siyrak va zich biriktriuvchi to’qimalarga, zich biriktiruvchi to’qima esa o’z navbatida shakllanmalmagan va shakllangan biriktiruvchi to’qimalarga bo’linadi va hokazo.
Tolali biriktiruvchi to’qima. Tolali biriktiruvchi to’qimaga kiruvchi siyrak biriktiruvchi to’qima bilan zich biriktriuvchi to’qimalar mexnik elementlari va to’qima hujayralarning o’ziga xos joylashishi va vazifasiga qarab farq qiladi. Ayniqsa, siyrak biriktiruvchi to’qima tarkibidagi elementlari bilan organizmda trofik, ximoya va mexanik vazifalarni bajarar ekan, ichki gmoyeostaz (ichki biologik turg`unlak) ta’minlanishida ishtirok etadi.