Rahimberdiyeva feruzabonuning etnosotsiopragmatika fanidan mustaqil ishi

ALISHER NAVOIY NOMIDAGI 

TOSHKENT DAVLAT O’ZBEK TILI VA ADABIYOTI UNIVERSITETI 

O’ZBEK TILI VA ADABIYOTINI O’QITISH FAKULTETI

204-GURUH TALABASI 

RAHIMBERDIYEVA FERUZABONUNING 

ETNOSOTSIOPRAGMATIKA FANIDAN


MUSTAQIL ISHI
Etnosotsiopragmatikaning aktual muammolari va yechimlari tavsifi

Reja:
1) Etnosotsiopragmatikaning muammolari va yechimlari

2) Etnosotsiopragmatika nima ?
3) Tilshunoslikning zamonaviy yo'nalishlari va dolzarb muammolari;
4)Muloqot jarayonining etnosotsiopragmatik tavsifi asoslari;
5)Etnosotsiopragmatik tushuncha va kategoriyalarni aniqlash va ularni tavsiflash;
Etnosotsiopragmatika fani sotsiolingvistika,etnolingvistika va pragmolingvistika fanlari qo'shilishidan yuzaga kelgan ekan, uning muammolari ham mana shu fanlarga aloqador hisoblanadi.
Dastlabkisotsiolingvistiktadqiqotlarsotsiolingvistika nazariyasini shakllantirishda asos vazifasini o'tadi. Sotsiolingvistik tadqiqotlarning mazkur yo'nalishi, asosan,"til-jamiyat"munosabatlariga aloqador bolgan umumiymuammolarning tadgigi bilanshug'ullanadi. Bu muammolar quyidagilardan iborat:
- tiling ijtimoiy hodisa ekanligi haqidagi umumiy tezisatrofida guruhlangan aksiomalar tizimini shakllantirish; til taragqiyotiga xos qonuniyatlarni aniqlash va ularning ijtimoiy tabiatini isbotlash;- til mavjudligining ijtimoiy shartlanganligini tekshirish,uning turli mulogot muhitlari va itimoiy vazivatlarga bog liqligini ko'rsatish;- kommunikatsiya ishtirokchilarining ijtimoiy rollari tizimi yoki bu nutgiy aktlarni amalga oshirishdagi itimoiy-psixologik sharoitlar, so'zlovchiningbir koddan boshqasiga o'ta olishi kabi qator omillarning ahamiyatinianiqlash kabilardir.
Sotsiolingvistika fanning muammolari o'z navbatida etnosotsiopragmatika fanining ham muammolari qatoriga kirishi mumkin.
Masalan:
sotsiolingvistikaning muammolaridan biri kommunikatsiya ishtirokchilarining nutqiy aktlarni amalga oshirishdagi ijtimoiy- psixologik sharoitlar, so'zlovchining
bir koddan boshqasiga o'ta olishi, til siyosati va lisoniy vaziyatlar tahlili kabi muammolar.
Pragmatika (yun. pragma, pragmatosish, harakat) - semiotika vatilshunoslikning nutada til belgilariningamal gilishini o'rganuvchi sohasi;boshqacha aytganda, muayyan belgilartizimini o'zlashtirib, undan foydalanuvchisub'yektlarning ayni shu belgilar tizimigamunosabatini o'rganuvchi fan tarmog'i. P.haqidagi asosiy g'oya amerikalik olim Ch.Pirs tomonidan o'rtaga tashlangan; yanabir amerikalik olim Ch. Morris ushbug'oyani rivojlantirgan va "P." termininisemiotika bo 'limlaridan brining nomisifatida amaliyotga kiritgan.
insonning ijtimoiy faoliyatini o'zidagamrab oluvchi nut jarayo-ni, muayyanaloga vaziyati orgali namoyon bo'ladi.Lingvistik P. ani shakl, tashqi ko'rinishgaega emas; uning do-irasiga so'zlovchisub'yekt, adresat, ularning aloga-aralashuvdagi o'zaro munosabatlari,aloga-aralashuv vaziyati bilan bog'ligko'plab masalalar ki-radi. Mas, nutqsub'yekti bilan bog'lig holda quyidagimasalalar o'rganila-di:
bayonning oshkorava yashirin magsadlari (biron-bir axborotyoki fikrni yetkazish, so'roq, buyrug,iltimos, maslahat va'da berish, uzrso'rash, tabriklash, shikoyat vaboshqalar); nut taktikasi hamda nutqodobi turlari; suhbat, so'zlashishqoidalari; so'zlovchining magsadv;so'zlovchi tomonidan adresatningumumiy bilim jamg'armasi, dunyoqarashi,giziqishlari va boshga hislatlariga bahoberilishi; so'alovchining o'zi bayonqilayotgan xabarga munosabati kabilar.
P.da nut adresati, o'zaro aloqagakiruvchilarning munosabatlari, muayyanaloka vaziyati singari omillar bilan bog'liggolda gam ko'plab masalalar o'rganiladi.P. g'oyalari evristik (yo'naltiruvchi)dasturlash, mashina tarjimasi,informatsion-gidiruv tizimlari vaboshqalarni ishlab chiqishda qo'llanadi.
Til nutqiy faoliyatda yuzaga chiqganitufayli nutgiy faoliyat tilshunoslikdaham, psixologiya fanida ham tekshirishobiekti sanaladi.Tilshunoslik vapsixologiya fanlarining ushbu kesishishnuqtasi mazkur fanlar oralig'idapsixolingvistika (yoki lingvopsixologiya)yo'nalishining yuzaga kelishiga olibkeldi.