Rahbar Alimnazarov O

1.3.1. Mexanizm zvenolarining massasi, og‘ilg‘irlik kuchi va inersiya kuchlarini 

aniqlash 

a)  Richagli  zvenolarning  massalari  qiymati  quyidagi  formuladan topiladi. 

              

bu  yerda:  

    richagning  uzunligi  bo‗yicha  massasi(zveno  uzunligining  har  

bir metri massasi 10 kg/m ga teng deb olamiz) 

    zvenoning uzunligi, m. 

Krivoshipning massasi va og‗irligi quyidagicha 

 

 

       

 

                       

 

 

       

 

                     

2

 zveno  (tosh)ni  massasi  kichik  bo‗lganligi  sababli  uni  hisobga olmaymiz. 

3

  zveno (kulisa)ni massasi va og‗irligi 

 

 

       

 

                    

---

 

Bajardi     

Bo’riyev M.

 

Rahbar    Alimnazarov O.

 

Var. 

Var 

O`zg. 

№ Hujjat   

Imzo  Sana

Дата 

 

 

 

 

 

Kurs loyihasi 

 

 

 

       

 

                  

4

 zveno    (tosh)ni    ham    massasi    kichik    bo‗lganligi    sababli    uni    hisobga 

olmaymiz. 

5

  zveno (shtok)ni massasi 

 

 

                                   

         masofani    hisoblash    uchun    B    nuqtani    chetki    holatlarini    belgilab,  

o‗lchab olamiz va ikki uchiga 0,20 m dan qo‗shamiz.  

 

  

 

 

         

               

 

                                          

 

 

       

 

                       

v) Kulisaning inersiya momentini hisoblaymiz: 

 

 

 

         

 

   

 

 

 

               

 

             

 

 

g)  Mexanizm  zvenolarida  hosil  bo‗ladigan  inersiya  kuchlarini hisoblaymiz: 

Kulisani inersiya kuchi 

 

 

 

    

 

   

 

 

                     

Shtokni inersiya kuchi 

 

 

 

   

 

   

 

 

                        

Kulisaning inersiya momenti 

 

 

 

   

 

 

   

 

                           

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

    

      

             

 

 

barcha kuchlarni yo‗nalishlari bo‗yicha mexanizmga qo‗yamiz  

 

1.3.2. Mexanizm zvenolarinig umumiy inersiya kuchlari qo‘yilgan nuqtani aniqlash 

 

Hisoblashni  soddalashtirish  uchun  zveno  massasining  markazi  S

3

 ga qo‗yilgan  

inersiya    kuchini    va    uning   

 

 

 

  momentini    bitta    inersiya    kuchiga  almashtiramiz. 

Buning uchun kuch  qo‗yilgan nuqtani, ya‘ni zarb nuqtasini topish kerak. 

 

 

  √

 

 

 

 

 

  √

    

 

         

Chizmaga qo‗yish uchun uzunlik masshtabi 

 

 

 ga bo‗lamiz 

 

 

   

 

 

 

 

 

    

   

         

Kulisaning  massa  markazi  S

3

 nuqtaga  nisbatan  tik  chiziq  o‗tkazamiz  va unda  

S

3

N=47,8 mm kesmani belgilaymiz  N  nuqtani O

2

 aylanish markazi bilan tutashtiramiz  

xamda    O

2

N    chiziqqa    90

0

  burchak    ostida    chiziq    o‗tkazamiz.    Bu  chiziqning  kulisa 

bilan kesishgan tuqtasi K kulisani zarb nuqtasi bo‗ladi.  

 

 

 inersiya  kuchini  K  nuqtaga  

parallel  ko‗chirsak  kuch  bilan  momentni  bita  kuch bilan almashtirgan bo‗lamiz. 

1.3.3. Kinimatik juftlardagi reaksiya kuchlarini aniqlash 

a) 4

 5 zvenolar guruppasini hisoblash: 

4

 5    zvenolarga    quyidagi    kuchlar    ta‘sir    etayotgan    ma‘lum     

 

 

,    G

5

,    R, 

kuchlarni  qo‗yamiz.  Shu  kuchlar  ta‘sirida  S  nuqtada  R

O5

  va  B  nuqtada  R

3.4 

reaksiya 

---

 

Bajardi     

Bo’riyev M.

 

Rahbar    Alimnazarov O.

 

Var. 

Var 

O`zg. 

№ Hujjat   

Imzo  Sana

Дата 

 

 

 

 

 

Kurs loyihasi 

 

kuchi  xosil  bo‗ladi.  Ularning  yo‗nalishi  R

O5

 

       yo‗naltiruvchiga perpendikulyar, 

R

3,4 

esa O

2

D ga perpendikulyar yo‗nalgan. 

Hamma  ta‘sir  etuvchi  kuchlar  ta‘sirida  4-5  Assur  gruxi  muvozanat  xolati 

uchun  vektor  tenglamasini    tuzamiz.  Nomalim  kuchlarni  aniqlash  uchun  Dalamber 

prinsipiga asosan  hamma kuchlarni vektor yig‗indisi 0 ga teng deb olamiz va quyidagi 

vektor tenglamani tuzamiz. 

 

   

̅̅̅̅̅    

  

̅̅̅̅̅    

 

̅̅̅    ̅    

  

̅̅̅̅̅     

Vektor  tenglamani  yechish  uchun  kuch  masshtabini 

 

 

          deb    qabul 

qilib  kuch  ko‗pburchagini  quramiz.  Buning  uchun  R  kuchni  yo‗nalishi  bo‗yicha 

qo‗yamiz va unga  G

5

  xamda   

 

 

 

  ni    qo‗yamiz.   

 

 

 

  ni  uchidan  va  R  kuchni  oxiridan  

R

O5

 va  R

3.4 

kuchlarga  parallel  kesmalar  o‗tkazamiz  va  ularni  uchrashgan  nuqtasida 

kuch  ko‗pburchagi  yopiladi. Demak vektor tenglama echildi. Noma‘lum  R

O5

  va    R

3.4

 

kuchlarni kesmadan o‗lchab olib  

 

 ga ko‗paytirsak, haqiqiy qiymatni topamiz. 

b) 2

 3 zveno gruppasini hisoblash  

Buning  uchun 2

 3 gruhini alohida chizib unga barcha ta‘sir etayotgan  R

43

, 

 

 

 

,  

G

5

  kuchlarni    qo‗yamiz.  Shu  kuchlar  ta‘sirida  O

2

  nuqtada   

 

 

 

  

 

̅̅̅̅̅̅  va   

 

 

  

 

̅̅̅̅̅̅ reaksiya 

kuchlari,  xamda  A  nuqtada    R

1.2 

reaksiya  kuchi  xosil  bo‗ladi.    R

1.2 

reaksiya  kuchi  3-

zvenoga perpendikulyar yo‗nalgan. 

2

 3  Assur  gruxining  muvozanat  xolati  uchun  vektor  tenglamasi quyidagicha 

bo‗ladi: 

 

   

̅̅̅̅̅    

   

̅̅̅̅̅    

  

̅̅̅̅̅    

 

̅̅̅    

 

 

  

 

̅̅̅̅̅̅    

 

 

  

 

̅̅̅̅̅̅     

Noma‘lum   

 

 

  

 

̅̅̅̅̅̅   

 

 

  

 

̅̅̅̅̅̅ va  R

1.2 

kuchlrni    aniqlash    uchun    O

2

  nuqtaga    nisbatan 

qamma kuchlardan ioient olib, uning  qiymati nolga teng deb olib  R

1.2 

reaksiya kuchini 

topamiz. 

∑  ( 

 

)    

   

    

 

   

   

   

 

     

  

   

 

  

   

 

   

 

 

 

 

   

 

  

   

    

 

   

  

   

 

  

   

 

   

 

 

 

 

 

 

                                

   

         

R

1.2 

reaksiya  kuchini  ishorasi  manfiy  bo‗lganligi  sababli,  yo‗nalishi qarama – 

qarshi  tomonga  bo‗ladi.  Noma‘lum   

 

 

  

 

̅̅̅̅̅̅  va   

 

 

  

 

̅̅̅̅̅̅  reaksiya  kuchlarini  kuch 

ko‗pburchagini    qurish    orqali    topamiz.    Buning    uchun   

 

          masshtabda 

yuqoridagi  vektor  tenglamani  echamiz  va  noma‘lum reaksiya kuchlarini topamiz.  

 

 

 

  

 

   

 

 

  

 

̅̅̅̅̅̅    

 

                  

 

 

 

  

 

   

 

 

  

 

̅̅̅̅̅̅    

 

                  

v) Yetakchi  zvenoga  ta‘sir  etaѐtgan  kuchlarni  va  muvozanatlovchi  kuch  P

m

 ni 

aniqlaymiz. 

Krivoshipga  A  nuqtada  zveno  2  ning  reaksiya  kuchi 

 

   

̅̅̅̅̅ kuchga  teng  bo‗lib, 

yo‗nalishi    qarama-qarshi.    S

1

  nuqtada    G

1

  og‗irlik    kuchi    bor.    Krivoshipning    A 

nuqtasiga  tik  yo‗nalgan  muvozanatlovchi  P

m

 kuch  qo‗yilgan.  Shu  kuchni  aniqlash 

uchun  barcha  kuchlarning  O

1

 markazga  nisbatan  olingan  momentlar tenglamasidan 

foydalanamiz. 

 

---

 

Bajardi     

Bo’riyev M.

 

Rahbar    Alimnazarov O.

 

Var. 

Var 

O`zg. 

№ Hujjat   

Imzo  Sana

Дата 

 

 

 

 

 

Kurs loyihasi 

 

 

 

̅̅̅̅    

   

̅̅̅̅̅    

 

̅̅̅    

  

̅̅̅̅̅    

  

 

̅̅̅̅̅    

  

 

̅̅̅̅̅     

∑  ( 

 

)     

 

   

 

 

   

   

   

 

   

   

 

   

 

 

 

 

 

 

 

   

   

 

   

   

 

   

 

 

 

 

 

 

                    

  

       

qolgan noma‘lum kuchlarni aniqlash uchun kuchlar planini tuzamiz