Radjabov A., Vaxidov A. X. Toshkent 2017

1
stansivalari /
v .........
у
K V m ir'
Mazul >
/
: Etetifr 
A
VluqofoH 
ttjergiva*! 
\
- GMrwdektr
■
energiya 
, ....],- 
«w nbafaH
"ifc
.
.[
s«jtnsiyahm
m an b alari 
■ 
./
\ .. 
. 
. 
;iW
/
\
/
\
{
Shamol \ \
/ x "
i
....
l
Sityiiqlik
;/ 
\
( 
Biogaz 
j
ч'Ч;.'Ч 
(
/■" 
V4. 
\
Sot 
j
\
N a zo ra t savollari
1. An ’anaviy elektr energiya m anbalariga qaysi stan siyalar
kiradi?
2. Noan ’anaviy elektr energiya m anbalariga qaysi stan siyalar
kiradi?
3. GES lam ing fo yd a li ish koeffitsienti nechaga teng?
4. IES la m in g kam chiliklari nimadan iborat?
5. Quyosh elektr stan siyalam in g ahamiyati.
6. G eoterm al elektr stan siya la m in g energiya m anbasi sifatida
nima ishlatiladi?
7. M agnito-gidrodinam ik elektr sta n siyalam in g afzalliklari.
92

---

7-BOB. QAYTA TIKLANUVCHI ENERGIYA MANBALARI
VA ULARDAN QISHLOQ XQ‘JALIGIDA FOYDALANISH
IMKONIYATLARI VA ISTIQBOLLARI
7.1. Umumiy tushunchalar
Jahon energetikasining birlamchi energiya resuslariga ehtiyoj 
faqat k o ‘mir, gaz va neft hisobiga qondirilsa, bu holda ularning 
zaxiralari 100-150 yilga etishligi bashorat etiladi. Shuning bilan 
birga k o ‘mir, gaz va neft kimyo sanoati uchun qimmatbaxo 
xomashyo ekaniligini esimizdan chiqarmasligimiz kerak.
M a’lumki Quyoshdan Er shariga har sekundda 1
6,7—
1015 kDj 
energiya uzatilib turiladi va bu energiyaning 40 foiziga yaqini Er 
yuzasiga etib keladi. Bu k o ‘rsatgich y o q ilg i yoki atom energiyasi 
hisobiga olinadigan energiyadan o i l barobar k o ‘pdir. Quyosh 
energiyasi atrof muhitni ifloslantirmaydi va bunda Er sharining 
issiqlik balansi buzilmaydi. Y er shari aholisining uzluksiz ko ‘payib 
borishi va ularning energiyaga b o ig a n ehtiyojini ta ’mmlashda 
m a iu m mamlakatlar va davlatlaming energetik xavfsizligi borasida 
m a iu m qiyinchiliklar va muammolar tug‘dirmoqda. Ushbu yuzaga 
kelgan muammolarni noan’anaviy energiya manbalaridan (gaz, 
k o ‘mir, mazut dan) foydalanishni rivojlantirish hisobiga hal etish 
atro f muhitni yanada k o ‘proq buzilishiga va mamlakatning energetik 
xavfsizligini kuchayishiga olib keladi. Ushbu muammolarni xal 
etishda, jahon am aliyatida o ‘z ijobiy natijasini ko'rsatgan, 
mamlakatning umumiy eneretik balansida noan’anaviy energiya 
manbalari ulushini k o ‘paytirish kabi yechimlami q o ila s h kerak deb 
hisoblaymiz.
U yoki bu darajada energetika bilan b o g iiq b o ig a n ijtimoiy- 
iqtisodiy muammolarni yechish y o ilarid an biri mahalliy energiya 
resurslari (rivojlangan infrastrukturali tumanlardagi k o ‘mir, gaz, neft 
kichik zaxiralari) ni aktiv o'zlashtirish shuningdek, 0 ‘zbekiston 
hududida mavjud b o ig a n ekologik havfsiz tiklanuvchi energiya 
manbalaridan masshtabli foydalanish hisoblanadi.
93

---