B o‘zsuv GESi
0 ‘zbekistondagi birinchi GES hisoblanadi va
1923-1936-y.y. GOELRO rejasi bo‘yicha qurilgan. 1981-yilda GES
qayta qurilgan va avtomatlashtiriigan. Stansiyada 0 ‘zbekiston
energetikasining rivojlanish tarixi mavjud.
Shayxontohur GESV i 1948-yili ishga tushirilgan.
57
Burjar GESi yog‘ochli sxema shaklida R o'zsuv kanalda quril
gan. Qurilishi 1933-yilda boshlanib, uning birinchi agregati 1933-
yilning aprel oyida, ikkincbi agregati 1936-yil iyul oyida ishga
tushirilgan. goda. GESda 25 m balandlikka k o ‘tarib beradigan ikta
radial-o‘qli gidroturbinalar joylashgan. GES avtomatlashtirilgan.
1988-90-y.y. GES uchun quvvati 3,8 M Vt li ikta yangi
gidroagregatlar yaratilgan.
Oxunboboyev nomidagi O q -T ep a GESi. Qurilishi xalq hashari
bilan 1936-yilda boshlangan va 1936-yilda ishga tushirilgan hamda
1947-48 y.y. avtomatlashtirilgan.
1939-yilda Qizilqiya k o ‘m ir havzasi negizida Quvasoy issiqlik
elektr stansiyasi (IES)ni 12 M Vt quvvatli kondensatsiyali turbina
agregati va Toshkent to ‘qimachilik kombinati issiqlik elektr
stansiyasini 6 M Vt quvvatli ikki turbinasi ishga tushirildi.
Elektr
stansiyalami
qurilishi
va
sanoat
korxonalarini
rivojlanishi, magistral elektr tarmoqlarini qurish zarurligini keltirib
chiqardi. Qodir GESini ishga tushirilishi bilan bir vaqtning o ‘zida
Respublikada birinchi b o iib bu GESdan Toshkentga elektr
uzatuvchi 35 kV kuchlanishli ikki tizimli liniya foydalanishga
topshirildi.
1939-
1940-y i 11 arda
110 kV kuchlanishli
havo liniyalari
Quvasoy IESni Andijon shahari bilan, Tavaqsoy GESini Chirchiq
shahari bilan b og iad i.
Vatan urushi yillarida Toshkent atrofini bog‘lovchi 35 kV
kuchlanishli halqasimon havo liniyasi k o ‘rib bitkazildi, shimoliy
sanoat rayonini elektr bilan ta ’minlash uchun katta quvvatli
«Severnaya» podstansiya qurildi.
1943-yil Sirdaryo daryosida qurila boshlagan 125 ming kVt
quvvatli
Farhod
GESi
kimyo
sanoatini
rivojlantirish
va
sug‘oriladigan erlami suv bilan ta’minlash imkonini berdi. 700
58
minga 0 ‘zbekiston va qo‘shni respublikalari erlarini o ‘zlashtirishga
imkon beruvchi suv to ‘g ‘onlari quriladi.
Angren k o ‘m ir havzasini o ‘zlashtirilishi, ikki issiqlik elektr
stansiyasini 600 ming kV t qu w atli Angren IES ini va Olmaliq
issiqlik elektr q u w a ti markazini (IEM) qurishga asos b o ‘ldi.
1960-yilda issiqlik elektr stansiyalar salm og‘i 54%, 1970-yilga
kelib esa ularning salm og‘i 83,7 % ni tashqil qildi. Ikkinchi jahon
urushidan keyingi yillarda Angren k o ‘m ir konlarini o ‘zlashtirilishi
Angren lESini va Olmaliq IES qurilishiga asos b o ‘ldi, Shuningdek,
F arg‘ona IESining qurilishi boshlab yuborildi. 1960-yillarda qator
gaz
konlarining
ochilishi
esa Navoiy,
Sirdaryo,
Toshkent
GRESlarining qurilishini boshlashiga imkoniyat yaratib berdi.
Respublikamizda 70-yillarga kelib IESlari salm og‘i keskin ortdi.
1972-yil Sirdaryo IESida 0 ‘rta Osiyoda birinchi katta kritik
parametrlari; b u g 1 bosimi 240 atm, harorati 545°S da ishlovchi 300
M Vt q u w atli energetika bloki ishga tushdi. Hozirgi paytda Sirdaryo
IESida 10 ta shunday q u w atli bloklari ishlamoqda.
0 ‘rnatilgan uskunalar quw atlarini y ig ‘indisi 12,0 m ln.kVt dan
ortiq b o ‘lgan va 38 issiqlik va gidroelektr stansiyalarini o ‘z ichiga
olgan 0 ‘zbekiston energetika tizim i asosini yirik elektr stansiyalar,
shu jum ladan Sirdaryo IES (3,0 mln. kVt), Toshkent (1,86 mln.kVt),
Yangi Angren (1,8 mln.kVt) va Navoiy IESi (1,25 mln.kVt) tashkil
etadi.
Elektr energiyasi madaniy-maishiy va turar joy binolaridan
tashqari ishlab chiqarish korxonalariga kirib bordi. 1971-yilga kelib
uzoq qishloq joylarda yashovchi aksariyat aholi elektr energiyasidan
foydalanish imkoniyatiga ega b o ‘lishdi. 1970-90 yillarda qishloq
x o ‘jaligi ishlab chiqarishni elektrlashtirish va avtomatlashtirish keng
y o ‘lga q o ‘yildi.
59
Do'stlaringiz bilan baham: |