Радиоэлектроника асослари

Киритилаётган қаршилик ва критик боғланиш
Боғланган контурларни тахлил қилиш шу нарсани кўрсатадики, уларнинг кириш қаршиликлари комплекс хусусиятга эга бўлар экан.

У холда боғланган контурлар тўлиққаршилиги кириш қаршилигининг модул кўринишида аниқланади.

Бу ерда

Бу тенгликлардаги _{ } иккиламчи контурнинг тўлиққаршилиги бўлиб

бўлади.

контурларнинг реактив қаршиликлари.
() тенгламалардаги иккинчи қўшилувчилар киритилаётган қаршиликлар деб аталади ва улар иккиламчи контурнинг таъсирини ифодалайди. Демак

Киритилаётган актив қаршилик,

киритилаётган реактив қаршилик.
Киритилаётган реактив қаршилик ифодасидаги “минус” ишора, бу қаршилик бирламчи контурнинг реактив қаршилигига нисбатан қарама-қарши хусусиятга эга эканлигини кўрсатади.
Бу ифодалардан кўриниб турибдики, киритилаётган актив қаршилик фақат частотага боғлиқ бўлмай, яна боғланиш коэффициентига ҳам боғлиқ.Резонанс вақтида киритилаётган актив қаршиликнинг максимал қиймати бўлади. Бузилишнинг ихтиёрий қийматида киритилаётган актив қаршилик _{ } камаяди. Киритилаётган реактив қаршилик ҳам частота ва ўзаро индуктивлик _{ } га боғлиқ бўлиб, резонанс вақтида нольга айланади.
Боғланган контурларнинг реактив қаршилигини частотага боғлиқлик графиги параллель контурларнинг реактив қаршилигини частотага боғлиқлик графигига ўхшаш, аммо йўналиши боғланиш коэффициенти қийматига қараб турлича бўлади.

Б оғланган контурларда ҳам бузилиш манфий бўлганда киритилаётган реактив қаршилик индуктив хусусиятга, бузилиш мусбат бўлганда эса у сиғим хусусиятга эга бўлади.
Юқоридаги мулохазалардан қуйидагича хулосага келиш мумкин:

1. 
   киритилаётган актив қаршилик бирламчи контурдаги ток қийматини камайтиради.
   
2. 
   киритилаётган реактив қаршилик контурнинг бузилишини ўзгартиради.
   

Резонанс пайтида иккала контурда ҳам реактив қаршиликлар нольга тенг бўлиш шарти бажарилиши туфайли, яъни _{   } бўлиши туфайли _{ } бўлади. Ундан _{ } эканлиги келиб чиқади.
Шунинг учун резонанс пайтида тўлиқ қаршилик фақат актив ташкил этувчидан ташкил топган бўлиб, энг кичик қийматга эга бўлади.

Бирламчи ва иккиламчи контурлардаги _{ } ва _{ } токларнинг резонанс пайтидаги қийматларнинг Ом қонунига асосан қуйидаги ифодалар орқали аниқлаш мумкин.




Резонанс пайтида _{ } бўлади.
_{ }
ўзаро индуктивлик _{ } ни ортиши, яъни боғланиш коэффициентини ортиши, бирламчи контурдаги _{ } токни камайишига олиб келади.
_{ } ортганда иккиламчи контурдаги _{ } ток аввал ортади ва максимал қийматига етгач камая бошлайди.
_{ } максимал қийматга эришган вақтдаги ўзаро индуктивликнинг қиймати критик қиймат деб аталади ва _{ } деб белгиланади. _{ } нинг қийматини шартидан аниқлаш мумкин.

Агар _{ } нинг бу ифодасини киритилаётган актив қаршилик
гақўйсак
_{ } бўлгани туфайли
келиб чиқади.
Демак _{ } бўлганда киритилаётган актив қаршилик _{ }бўлар экан. Бу шарт бажарилаётган вақтдаги боғланиш коэффициенти критик боғланиш коэффициенти деб аталади ва _{ } деб белгиланади.
Агар _{ }, яъни _{ } бўлганда боғланишни кучсиз боғланиш дейилади. _{ } бўлганда эса _{ } бўлади ва боғланишни кучли боғланиш деб аталади.
Боғланиш коэффициенти учун
деб ёзган эдик
десак,
бўлади.
_{ } , _{ } ва яна
эканлигини хисобга олсак,
келиб чиқади.
Демак, боғланган контурлар орасидаги критик боғланиш коэффициенти бу контурларнинг асллигига боғлиқ экан. Контурларнинг асллиги қанчалик юқори бўлса, _{ } нинг қиймати шунчалик кичик бўлар экан.