Radiobiologiya

2-mavzu. IONLANTIRUVCHI NURLAR VA TURLARI. 

 

Reja: 

1. Elektromagnit va korpuskulyar nurlar.  

2. Rentgen nurlari. Rentgen trubkasi.  

3. Gamma nurlanish. Alfa va betta zarrachalar. 

 

Adabiyotlar: [1] 10-20 b; [2] 7-16 b. 

 

Atom 

yoki  molekulani  ion  holatiga  keltirishga  qodir  nurlar 

ionlantiruvchi 

nurlar 

deb  ataladi.  Ma’lum  bo'lgan  elektromagnit  nurlardan  bunday  xossaga,  faqat, 

rentgen va gamma nurlari ega.  Korpuskulyar nurlar: a  va b - zarrachalar, neytronlar, 

protonlar  hamda  koinotdan  yetib  keladigan  koinot  nurlari  ham  ana  shunday 

qobiliyatga ega bo'lib, ionlantiruvchi nurlar jumlasiga kiradi. 

Elektromagnit  va  korpuskulyar  nurlarning  moddalar  bilan  ta’sirlashish 

mexanizmlari  turlicha  bo'lsa  ham,  ular  bir  xil  effektga,  ya’ni  neytral  atom  yoki 

molekulaning qo'zg'algan yoki ionlangan holatga o'tishiga sabab bo'ladi. 

Qo'zg'algan  holat  bu  shunday  bir  holatki,  ionlantiruvchi  nur  atom  yoki 

molekulaga  ta’sir  etganda,  o'z  energiyasini  to'la  yoki  uning  bir  qismini  ta’sirlashgan 

atom  yoki  molekulaga  beradi.  Qo'shimcha  energiya  olgan  atom  yoki  molekulaning 

valent  elektroni,  o'z  orbitalidan,  energiya  darajasi  yuqori  bo'lgan  orbitalga,  ya’ni 

yadrodan  uzoqroq  orbitalga  o'tib  harakatlana  boshlaydi.  Atom  yoki  molekulaning 

bunday  holati  uning