Radio jurnaliSTİKA

IV BÖLÜM
XƏBƏRLƏR VƏ GÜNLÜK OLAY PROQRAMLARI ÜÇÜN MƏZMUN YARATMA /
REDAKTƏ VƏ MONTAJ

---

37
CANLI VERİLİŞİN YENİDƏN EFİRƏ VERİLMƏSİ ÜÇÜN:
ƏVVƏLCƏDƏN YAZILAN VERİLİŞ VƏ MÜSAHİBƏLƏRİN 
MONTAJI ZAMANI
▪ Ola bilər ki, canlı efir zamanı müsahiblərdən kimsə 
hansısa təhqir, ittiham işlətsin. Birbaşa veriliş 
olduğundan, bu keçərli olsa da, yenidən işlədildikdə 
həmin hissələr montajla ya silinməli, ya da üstü 
başqa səslə örtülməlidir
▪ Lazımsız boşluqlar, təkrarlar silinməlidir. Məsələn, 
müsahibin efirə qoşulmasında bəzən problem 
yaranır, aparıcı “alo, alo” deyərək problemin aradan 
qalxmasını gözləyir. Canlılıq yoxdursa, bunlar 
əbəsdir, effektsizdir.
▪ Əsas fikirləri ixtisar etmək və ya silmək olmaz. Bu 
dinləyicidə inamsızlıq və sual yarada bilər – axı niyə 
bu arqument silindi?
▪ Canlı yazı yenidən efirə verildikdə bu mütləq 
verilişarası bildirilməlidir, yoxsa anlaşılmazlıq olar. 
Məsələn, canlı efirə qoşulan qonaq deyir: “Bəli, 
hazırda mən atışmanı görürəm, güllələr evimin 
şüşələrini sındırdı və atışma davam edir”. Verilişin 
efirə təkrar getməsiylə bağlı qeyd verilməsə, bu 
dinləyicidə səhv təəssürat yaradar, elə bilər ki, 
hadisə bu dəqiqə baş verir.
▪ Material qısaldılır, boşluqlar, təkrarlar silinir. 
Əksər hallarda, müzakirələr, müsahibələr verilişin 
sürəkliliyindən (lazım olan müddətdən) bir az artıq 
yazılır. Bu dolğun məlumatlar toplamağa, həm də 
seçim etməyə imkan verir. 
▪ Mövzudan yayınma halları varsa, həmin hissələr 
bütünlüklə çıxarılır. 
▪ Təbiilik qorunur. Yəni insanlar robot kimi hər şeyi 
sərrast danışa bilməzlər ki? Hardasa səhv olursa, 
səhvini düzəldirsə, vaxt imkan verirsə bunu 
saxlamaq da olar. Aparıcının suallarını vermə tərzi, 
söhbətə olduğu kimi saxlanmalıdır.
▪ Tez-tez zamanla səsləşməyən sözlər olacaq ki, 
montajda onlarla diqqətli olmaq gərəkdir. Məsələn, 
bu gün, dünən, sabah, indi, bir neçə saatdan sonra 
kimi sözlər veriliş bir gündən və ya bir neçə saatdan 
sonra efirə yenidən verilərsə, dinləyicidə suallar 
doğura bilər. Bu kimi sözləri montaj etmək mümkün 
deyilsə, o zaman dinləyiciyə verilişin yeni olmadığını 
bildirmək lazımdır. Ya da orijinal verilişin nə zaman 
efirə getdiyini də arada xatırlatmaq olar.
▪ Material çox əhəmiyyətlidirsə, onun nə vaxt yenidən 
efirə gedəcəyini anons etmək yaxşı ideyadır. Bu 
dinləyiciyə də yardımçı olar ki, radioya köklənmə 
vaxtını bilsin.
▪ Hansısa sualı, ifadəni yenidən yazmaq qərarına 
gəlmisənsə, qətiyyən sözləri və səs tonunu dəyişmə! 
Səsin olay məkanında yazılıbsa, sualı eyni yerdə 
təkrar yaza bilərsən. 
▪ Müsahibədə hansısa sualların yerini dəyişmək, ya 
da sualı sonradan dəyişərək yazmaq qeyri-etikdir, 
yolverilməzdir. Təhrif olunma riski var.
▪ Müsahibənin hansısa hissəsi sənə uzun və mənasız 
gələrsə, onu ixtisar etmək istərsənsə, tələsmə! 
Əvvəlcə özün müsahibəyə bir daha qulaq as. Qəti 
qərar vermək üçün həmin hissəni redaktoruna, ya da 
hövsələli iş yoldaşına dinlət.
IV BÖLÜM
XƏBƏRLƏR VƏ GÜNLÜK OLAY PROQRAMLARI ÜÇÜN MƏZMUN YARATMA 
CANLI VERİLİŞİN YENİDƏN EFİRƏ VERİLMƏSİ
ƏVVƏLCƏDƏN YAZILAN VERİLİŞ VƏ MÜSAHİBƏLƏRİN MONTAJI ZAMANI

---