|
5-расм. Регрессия параметрини ретроспектив MAPE ва TIC сифат мезони кўрсаткичлари34
5-расм орқали ретроспектив сифат мезони кўрсаткичларни аниқланган, яъни MAPE=1,1013 бўлиб, бу ўз навбатида MAPE=1,1013<10 прогноз аниқлиги юқори ва TIC=0,0066<1 прогноз аниқлиги қанчалик юқори бўлса, коэффициент шунчалик нолга интилишидан 3-регрессия тенгламаси параметрларини барчасини аҳамиятлилиги келиб чиқади.
Фишер мезони бўйича олинган натижаларга кўра FЖад=4.84 га тенг бўлиб, ҳисобланган Фишер қиймати Fҳис=4.696647 тенглигидан FЖад>Fҳис шартга биноан 3.4-регрессия тенгламасининг аҳамиятлилиги ҳамда
dL= 0.56W=2,086656< dU =2.21 тенг бўлганлиги боис, автокорреляция мавжуд эмаслигидан тенгламанинг ишончли ва адекватлиги келиб чиқади. Бугунги кунда Андижон вилояти тўқимачилик саноати корхоналарида маҳсулот истеъмоли қўшимча 0,15 млн. сўмга ошириш имконияти аниқланган.
Юқорида келтирилган вақтга боғлиқ тренд моделлари ёрдамида тўрт омилли прогноз парамертлари ишлаб чиқилган (11-жадвалга қаранг).
11-жадвал
Андижон вилояти тўқимачилик саноати корхоналари таъсир этувчи омилларни баҳолаш асосида маҳсулоти истеъмолига 2026-йилга қадар прогноз параметрлари35
Йиллар
|
Маҳсулот истеъмоли
|
ЯХМнинг ўсиш суръати
|
Қисқа муддатли кредит ставкаси
|
Нархлар индекси
|
Истеъмолчи-лар сонини ўзгариши
|
2022
|
0,647
|
1,1605
|
0,1447
|
1,0849
|
1,01425
|
2023
|
0,643
|
1,1485
|
0,1484
|
1,0798
|
1,01315
|
2024
|
0,639
|
1,1365
|
0,1521
|
1,0747
|
1,01205
|
2025
|
0,634
|
1,1245
|
0,1558
|
1,0696
|
1,01095
|
2026
|
0,630
|
1,1125
|
0,1595
|
1,0645
|
1,00985
|
10-жадвал маълумотларига кўра, Андижон вилояти тўқимачилик саноати корхоналари маҳсулот истеъмолига таъсир этувчи омилларни баҳолаш асосида 2026 йилга қадар прогноз параметрлари ишлаб чиқилган. 2022 йилда ички бозорда маҳсулотлар истеъмоли 64,7 фоизни ташкил этиши учун ЯҲМнинг ўсиш суръати 16 фоиз, қисқа муддатли кредит ставкалари 14 фоизга, нархлар индекси 8 фоизга ортиши ва истеъмолчилар сони ўзгариши 1,4 фоизга ошииши прогноз қилинган. Маҳсулотлар истеъмоли 2026 йили 63 фоизни ташкил этиб охирги йилларда пасайиш кузатилган. Бунга қисқа муддатли кредит ставкалари (16 фоиз) ортиши таъсири юқори бўлган. Демак, Андижон вилояти тўқимачилик саноати корхоналарининг маҳсулот истеъмол даражаси пасайганига сабаб, қисқа муддатли кредит ставкаларини ортиши ва инфляция даражасини кўтарилиши ҳисобига истеъмолчилар сони камайган.
ХУЛОСА
Саноат корхоналари иқтисодий самарадорлигини ошириш йўллари мавзусида амалга оширилган тадқиқотлар натижалари асосида қуйидаги хулоса ва таклифлар ишлаб чиқилди:
Саноат корхоналари иқтисодий самарадорлигини таъминлаш мамлакат ижтимоий-иқтисодий тараққиётида муҳим аҳамиятга эга бўлиб, саноат корхоналари натижалари иқтисодий ва ижтимоий жараёнларни мутаносиблигига асосланади. Шунинг учун истеъмолчилар эхтиёжларини қондирилиш асосида иқтисодий самарадорликни таъминлаш, мавжуд ресурслардан оқилона фойдаланиш ва мавжуд ишлаб чиқариш имкониятларидан тўла фойдаланиш асосий омил ҳисобланади.
Саноат тармоғи натижаларини баҳолаш асосида, ўрганилаётган ҳудудларни ривожланиш динамикаси, саноатни тармоқ тузилиши ва уни ривожланиш омиллари, инвестиция ва инновацион фаолият натижалари ва тармоқни ривожлантириш имкониятлари аниқланди.
Тўқимачилик корхоналарида иқтисодий самарадорликни ўзига хос илмий-услубий асосларидан келиб чиққан ҳолда натижаларга таъсир этувчи омилларни гуруҳлаштириш, баҳолаш ва уларни ривожлантиришда ижтимоий самарадорлик, инновацион фаоллик, ходимлар малакаси ва маҳсулотлар истеъмоли таъсирчанлигини ошириш асослари ишлаб чиқилди.
Тўқимачилик корхоналарининг интенсив ривожланиши асосида унинг рентабеллигини ошириш, ишлаб чиқариш вақтини қисқариш, замонавий ишлаб чиқариш шароитларини яхшилашни тавсифловчи индикаторлар тизими ишлаб чиқилди. Натижада иқтисодий самарадорликка инновацион фаоллик ва маркетинг фаолияти юқори таъсири асосланди. Натижада “Saxovat Teks” МЧЖ 2021 йили хисоб китобларимизга кўра самарадорлик кўрсаткич 2020 йилга нисбатан 3,3 фоизга яхшиланган.
Ишлаб чиқаришни диверсификациялаш асосида мавжуд ишлаб чиқариш фаолиятини кенгайтириш, янги турдаги маҳсулотларни ишлаб чиқаришга жорий этиш ва ишлаб чиқаришда маркетинг ва инновацион фаолият самарадорлиги асосланди, яъни “Skorton tekstil” МЧЖда диверсификациялаш самарадорлиги 9 фоизга, “Saxovat Teks” МЧЖ кластерида 8,3 фоизга ва "Xo'jaobod turon tekstil" МЧЖ да (кичик корхона)16 фоизга ортиши аниқланди.
“Skorton tekstil” маъсулияти чекланган жамият ишлаб чиқариш самарадорлигини 1,0 бўлган даражасида меҳнат унумдорлигини интеграл кўрсаткичи 0,784 ва маҳсулот таннархида амортизация салмоғининг интеграл кўрсаткичи 1,325 ни ташкил этгандаги вариант оптималлиги асослаб берилган.
Кластерлар фаолиятини концентрациялашни критик нуқтаси таъминлаш асосида корхоналар жойлашувини тартибга солиш, ишлаб чиқариш фаолияти узлуксизлигини таъминлаш ва ортиқча ишлаб чиқариш харажатларини қисқартириш имкониятлари асосида кластер шаклида фаолият кўрсатаётган “Saxovat Teks” МЧЖ рентабеллик кўрсаткичи 3,66 га тенг бўлгани аниқлаштирилган.
Кластерлаштириш натижасида инновацион фаолиятни рағбатлантириш орқали ишлаб чиқарилган маҳсулотга бўлган узоқ муддатли талаб ҳажми ўзгариши баҳоланган. Корхоналарда ишлаб чиқарилаётган маҳсулотлар ҳажмига узоқ муддатли талаб ҳажмини ортиши, ишлаб чиқарилган маҳсулотлар таннархини камайишига таъсир кўрсатиши асосланган.
Андижон вилоятидаги “Skorton tekstil” ва “Saxovat Teks” каби тўқимачилик саноати корхоналари негизида рақамли технологиялардан фойдаланишнинг «инновацион модели» асосида рақамли технологиялардан фойдаланиш асосида сотув ҳажмини ошириш, маҳсулот ишлаб чиқариш ва сотиш харажатларини қисқартириш, маблағларни айланиш коэффициентини ошириш, маҳсулотлар сифатлилигин таъминлаш, меҳнат унумдорлигини ошириш имконияти асосланган.
Андижон вилояти тўқимачилик саноати корхоналари иқтисодий самарадорлигини оширишга таъсир этувчи омилларни баҳолаш асосида маҳсулот истеъмолига 2026 йилга қадар прогноз параметрлари асосида маҳсулот ишлаб чиқариш ҳажми белгилаш имкониятлари ишлаб чиқилган.
НАУЧНЫЙ СОВЕТ PhD.03/27.02.2020.I.106.03 ПО ПРИСУЖДЕНИЮ УЧЕНЫХ СТЕПЕНЕЙ ПРИ ФЕРГАНСКОМ ПОЛИТЕХНИЧЕСКОМ ИНСТИТУТЕ
Do'stlaringiz bilan baham: |
