R1 splablikasi oliy ya o'rta

Ularni quyidagi turlari amalda ko'proq uchraydi.

! . Iv - Г (kii lo-tino. kilob-tilob.aurk-turke.aelil-lelit)

2. 
   (i - D (gilos-dilos. gilam-dilam. vigirme-yiOirma)
   

3. 
   X - К yoki X S (xat-kat. xat-sat) Til orqa tovushlarida lablar holat' keyin so’/.da qanday unli tovush kellshiga bogMiq. Til uchi odatda pastki tishlar orqasida boVadi. TiIni o،rta qismi baland ko،tarilib. g. к unaishlarida qattiq tınglevga tcgib turadi. X tovushide esa tor oraliq hosil qiladi. G. К tovushida kuchli havo oqimi tilning o'rta qismi va tanglay orasidan portlab. X tovushida esa s١rg،elib chiqadi. Til orqa tovushlari talaffuzida yumshoq tanglay ko4^^^٢ilib turadi. К - X tovushlarida ovoz boylamlari jipslashmay. tebranmay turadi. G tovushida esa ovoz boylamlari jipslashib tebranadi. К tovushini ta،gri talaffuz etishga o،rgatish uchun : bolaga ta bo’gMnini ketma-ket ayttiriladi (ta-ta-ta). Shu zaxoti til o'rtasini shpatel bilan bosib. orqa surilsa. kva-kya-aye kabi lovushlar, til o'rtasi yanada orqaroqqa surilganida esa ka-ka-ka kabi tovushlar hosil bo'ladi.Bola к tovushini oldin shpatel yordam-da. keyin esa mustaqil ravishda talaffuz etishga asta-sekin o'rganadi. Slıundan keyin к tovushi talaffuzini avval bo’gMnlarda١ so'ngra so‘/ va gaplarde mu.stahaaıalash mumkin.
   

G -- X tovushlari ralaffuzini ham xuddi shu usul bi 'an o'rgatish mumkin. Ammo g tovushini d-dan. ya'ni da-da-da. x - tovushini esa s tovushidan. ya'ni sa-sa kabilardan o'rgatiladi.

YOTATSlZM

Nutqda у tovushi talaffuz etilmasligi. noto'g'ri talaffuz etilishi yotatsizm deyiladi. IJni boshqa tovushlar bilan almashtirib talaffuz etish parayolalsizmdii■. Y tovushi l١amcailigi I t^١vushi bilan almashtirilishi mumkin.. Masalan. ya-lve. suyak-sulyak. yamoq-lyamoq. yangi-lyangi yoki yomgMr-lyomg'ir. quyon-qulyon. ye-l-yelka. yer-ler; у tovushi umuman talaffuz etilmasligi holleri ham uchrab turadi. Shuningdek Y tovushi o'rniga I tovushi talaffuz etiladigan holleri ham boMishi mumkin. Masalan. los-lo. bov-boi. boy-bol. loy-loi. Y tovushi to،g'ri talaffuz etilganida tilning oldingi qismi odatda pastki tishlarga tegib turadi. tilning oTta qismi qattiq egilgan boMib. tanglay bilan havo uchun tor yoMak^raliq) hosil qiladi.

Y tovushï И^Пкие etilayotgan taynka ovoa boylkn'livı٠l ñi^sikji^itl, tebranib turadi. Yumshoq tengley havoni ogMz holM^iden o'tishga yoM ochib. ko'tyriladi.Havo oqimi til va tanglay o'rtasidagi yo’lakchadan o'tib. у tovushini hosil qiladi.

s١

Y tovushivi turli xil meiodlar y or d amida to،g‘ rt ta^ifua etish ga o‘rgatish mumkin. Tovush talaffuzini eshitib turib. keyin shunga taqlid qilish yo،li bilan o‘rganish. Bunda bolaga oyna orkali tovushning to،gTi artikulatsiyasi tushuntiriladi.

Nutq kamchiliklari. ay rim tovushlar talaffuzidagi yetishmovchiliklar yuqorida keltirib o‘tilganlarning o‘zi bilan tugamaydi. Boshqa tovushlar. bo^inlar. hattoki so‘zlar talaffuzidagi odat bo‘lib qolgan boshqa kamchiliklar ham uchrab turadİ.Biz shulaming. nazarimizda muhim bo،lib ko‘ringan xillari ustidagina qisqacha to’xtalib o‘dik. Asosiy vazifa nutq kamchiliklarini vaqtida payqab olib. shunday kamchiliklarni bog،oha yoki quyi sinflar sharoitlarida bartaraf etish choralarini ko‘rish. ota-ona. tarbiyachilar va boshlang‘^ sinf o^ituvchilari o'z imkoniyatlari bilan ularni bartaraf etolmaydigan hollarda esa logopad bolalarni tegishli muassasalarga - psixonevrolog va logopedlarga vaqtida yuborib. davolatishdir.