R yunusov, K. Umarov, B. Karimov

Tokzorlarda sho‘r yuvish. Tokzorlar har xil maqsadlarni 
ko‘zlab sug‘oriladi.
1. Asosan tok tupining o‘sish kuchini oshirish hosilni 
ko‘paytirish, sifatini yaxshilash uchun sug‘oriladi. Bunda tuplar-
ning o‘sishi barg yuzasining sathi, novdasining o‘sishi ortadi, 
hosildorlik bir necha marta ko‘payadi.
2.  Tuproqning sho‘rlanishini yo‘qotish uchun yer sug‘oriladi. 
Zararli tuzlar tokzordan tashqariga yuvib chiqariladi. Ayrim 
hollarda esa bu tuzlar tuproqning chuqur qatlamlariga singib 
ketadi, sho‘rlanishga qarshi kurash tuproqning ximiyaviy xos-
salarini yaxshilaydigan, uning unumdorligini oshiradigan juda 
samarali usuldir.
3.  Solinadigan asosiy va qo‘shimcha o‘g‘itlarni eritish uchun 
anhor suvlaridan loyqa moddalarni oqizib keltirib sug‘oriladi. 
Toshli, shag‘alli va qumli yerlardagi tokzorlarning tarkibida 
muallaq loyqa zarrachalari ko‘p bo‘lgan suv bilan sug‘orish tup-

---

159
roqning fizik xossalarini va unumdorligini yaxshilashga yordam 
beradi.
4.  Sovuqqa qarshi kurashish maqsadida sug‘oriladi. Bunda 
suvni qator oralardagi egatlarga tarash, yana ham yaxshisi qator 
oralarini bostirib sug‘orish boshqa usullar bilan birga tokzorlar-
da bahorgi sovuqlarga qarshi kurashishda keng qo‘llana bosh-
lanadi.
5. Texnika maqsadlari: toklarni ko‘mishni yengillatish 
va tok ko‘chatlarini tok ko‘chatzordan kovlab olish uchun 
sug‘oriladi. Sho‘rlangan yerlarda sho‘rni yuvish uchun odatda 
sug‘orish me’yori katta bo‘ladi (o‘suv davridan tashqari vaqtida 
sug‘oriladi) o‘suv davrida tokzorlar har xil me’yorda: og‘ir loy 
tuproqli yerlarda gektariga 800–1000 m
3
, soz tuproqli yerlarda 
800 m
3
, qumli va shag‘al aralash tuproqli yerlarda 500–600 
m
3
 hisobidan sug‘oriladi. O‘zbekiston sharoitida yosh tokzor-
larni 350–500 m
3
 me’yorida suv berib sug‘orish tavsiya etiladi.
Yosh tokzorlar tez-tez, lekin kam me’yorda sug‘orishni talab 
etadi.  Chuchuk  suvlar  yer  yuzasiga  yaqin  joylashgan  yerlarda 
sug‘orish soni ham, sug‘orish me’yori ham kam bo‘lishi lozim. 
Ko‘chat o‘tqazilgan birinchi yili ularning ildiz tizimi uncha 
chuqur joylashmaganligi uchun kichik me’yorda tez-tez sug‘orib 
turiladi. Tuproqning turiga qarab o‘suv davrida 8–10 marta bi-
rinchi marta ko‘chat o‘tqazilgandan so‘ng, aprel–mart oylari 
ichi da 2–3 martadan sug‘oriladi. O‘tqazilgandan so‘ng 2–3 yili 
6–8 marta sug‘oriladi, sizot suvlari yaqin joylashgan yerlarda 
to‘rt martadan ortiq sug‘orilmaydi.