R yunusov, K. Umarov, B. Karimov

To‘pguli, gullari – tokning gullari murakkab shingil yoki 
ro‘vak shaklidagi to‘pgulga yig‘ilgan. Ular o‘tgan yilgi qishki 
kurtaklarda hosil bo‘ladi va kelgusi yil bahorda kurtaklar yozil-
guncha boshlang‘ich holatda bo‘ladi. Tok ekiladigan navlarining 
ko‘pchiligida gullari ikki jinsli bo‘ladi.
Uzum boshi, g‘ujumi, urug‘i. Gul tugunchalari meva-g‘ujum 
bo‘lib rivojlanadi. G‘ujum meva bandidan uzilgandan so‘ng,  
uning o‘rnida naysimon tolalar bog‘lami ko‘rinadi. To‘pgulli 
uzum boshiga, to‘pgulning bandi uzum boshi bandiga, shox-
langan to‘pgul o‘qi gultojga aylanadi. Uzum boshining bandi 
qisqa va uzun bo‘ladi. Uzum boshining shakli va uning zichli-
gi gultoj ning shoxlanish darajasi va g‘ujumlar soniga bog‘liq 
bo‘ladi. Uzum boshlari silindrsimon, silindr-konussimon shakl-
da, bo‘lakchali, shoxlangan bo‘ladi. Ular zich, o‘rtacha va 
g‘ujumlar qisilgan hamda deformatsiyalangan, juda zich, bo‘sh 
bo‘lishi mumkin. Katta-kichikligiga qarab uzum boshlari katta, 
o‘rtacha va kichik bo‘ladi.
Uzum boshining kattaligi va zichligi tokning navigagina 
emas, balki ekologik sharoit, agrotexnika, changlatish sharoi-
ti, tugunchalarining to‘kilishi va meva tugish darajasiga ham 
bog‘liq.
Gul va mevalar to‘kilib ketsa, g‘ujumlari kam bo‘lgan bo‘sh 
uzum boshlari hosil bo‘ladi. Novdada sho‘ra qancha ko‘p bo‘lsa, 
birinchi uzum boshlarining o‘rtacha og‘irligi shuncha katta va 
o‘rtacha hosil shuncha ko‘p bo‘ladi.